b ilan y opishishini ta ’m inlaydilar. T rom botsitlar agregatsiyasi qaytm as va qaytar
b o ‘lishi m um kin.
A d g ez iy a va agregatsiyaga u ch ra g an trom botsitlar A D F, adrenalin, noradrena-
lin, R4 - faktor, trom boksan - A 2(T x A 2 ) lam i ishlab chiqaradi va u la r agregatsiyani
q ay tm as holatga o ‘tkazadi. T ro m b o tsita r faktorlam ing ajralib chiqishi bilan bir
v a q td a ag regatsiyani y an a h a m kuchaytiruvchi ham da fibrin ip chalarini hosil
q ilu v ch i trom bin hosil b o ‘ladi.
T ro m b o s te n in ta ’s irid a tr o m b o ts itla r zichlashishadi, tr o m b o ts ita r tro m b
k ic h ra y ad i, qattiqlashadi, y a ’n i
retraksiya
sodir boMadi. N atijad a kichkina qon
to m irlard an qon ketishi 2 - 3 m in u td a to ‘xtaydi.
Q o n -to m ir tro m b o tsita r g e m o s ta z d a araxidin k islo ta la rin in g h o sila la ri -
p ro sto g la n d in I2 (Pg I2 ) yoki p ro sto tsik lin va T x
A2
lar aham iyati kattadir. Endotelial
y u z a b u tu n b o ‘lganda R gI T x A 2 d a n ustun turadi, tro m b o tsitla r ad g e ziy a va
ag re g atsiy asi so d ir b o ‘lm aydi. E n d o te liy jarohatlanganda esa R g I sintezlanm ay
q o la d i v a T xA2 ta ’sirida tro m b o tsitar tro m b hosil b o'ladi.
Koagulyatsiongemostaz.
Q on ivishi ferem entativjarayon b o 'lib , faktorlam ing
k etm a-k et aktivlashuvi va u la m in g m ajm ualari hosil boMishi kuzatiladi. Q on ivishi
m o h iy a ti o qsil flbrinogenining fib rin g a aylanishi va qattiq fibrin trom bi hosil
b o ‘lishidan iboratdir.
Q o n iv ish ja ra y o n i k etm a-ket b o ru v ch i 3 tadavrdan iboratdir.
Birinchi davr
eng m urakkab v a davom lidir. Bu davrda protrom binni aktivlovchi
ferem e n tla r kom pleksi
protrombinozaiar
hosil b o ‘ladi. Bu kom pleksning hosil
b o ‘lis h id a to ‘qim a va qo n fa k to rla ri ishtirok etadi. T o ‘q im a protrom binazasi
j a r o h a t l a n g a n q o n - to m ir v a u n i o ‘r a b tu rg a n t o ‘q im a d a h o s il b o ‘ lg a n
tro m b o p la stin n in g aktivlashuvi bilan boshlanadi. So‘ngra, u V II va IV faktorlar
bilan birgalikda X a faktor va to ‘q im a y o k i plazma fosfolipidlariga ta ’sir etib, to ‘qima
p ro tro m b in az asin i hosil q iladi. B u ja ra y o n 5 -1 0 sekund davom etadi
Q on p rotrom binazasi hosil boM ishida X II faktom ing ja ro h a tla n g an qon-tom ir
k o lla g e n to la la r ig a te g is h i b ila n a k tiv la s h u v i b o sh la n a d i. X ll fa k to rn in g
aktivlashuvidayuqori molekulali kininogen (XV f) vakallikrein (X IV f)larqatnashadi.
S o ‘n g ra X II a faktor XI faktom i aktivlab u bilan kompleks hosil qiladi. Aktivlashgan
X I a fak to r IV faktor bilan b irg alik d a IX faktom i aktivlaydi, m azkur birlik esa VIII
fak to m i aktivlaydi. A ktivlashgan X a fak to r V faktor, IV faktorlar bilan kom pleks
h osil q ila d i va qon protrom binazasi h osil b o lis h i bilan bu ja ra y o n yakunlanadi. Bu
ja ra y o n d a trom botsitar 3 faktor ishtirok etadi. Bu jarayon davom iyligi 5 -1 0 m in u tn i
tashkil qiladi.
Dostları ilə paylaş: