O. T. Husanov konstitutsiyaviy
U. T ojixonov, A. Saidov, X. O dilqoriyev. 0 ‘zbekiston R espublikasining K onstitutsiyaviy huquqi
Yüklə 10,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 U. T ojixonov, A. Saidov, X. O dilqoriyev. 0 ‘zbekiston R espublikasining K onstitutsiyaviy huquqi.
- Т.: «Sharq*, 2001. Darslik. - Т.: «Sharq*, 2001. 240-bet. 2 Баглай M .B. Конституционное право Российской Федерации. Учебник. - М.: «Норма*, 1998. - С. 1 2 2 -1 2 3 . 59 Haqiqatan ham, hozirgi davlatchilik tajribasida respublikaning uch turi: prezidentlik respublikasi, parlamentar respublika, respublikaning aralash shakli (yarim prezidentlik) uchrab turibdi. Prezidentlik respublikasida prezident fuqarolar tomonidan saylanadi. Prezidentning yakka o‘zi parlament ishtirokisiz hukumatni shakllantiradi (ayrim paytlarda hukumatni ham o‘zi boshqaradi), hukumat faqat prezident oldida hisob beradi, parlament hukumatga ishonchsizlik votumi bildira olmaydi, prezident parlamentni tarqatish huquqiga ega bo‘lmaydi, hukumat a’zolari bir vaqtning o‘zida parlament a’zolari bo‘la olmaydi. Bunga AQSh, Meksika davlatlarini misol qilish mumkin. Parlam entar respublikalarda prezident parlament tomonidan saylanadi. Parlament saylovlarida eng ko‘p ovoz olgan partiya rahbari hukum at boshlig‘i lavozimini egallaydi va hukumatni tuzadi. Parlament hukumat faoliyati ustidan to‘liq nazorat qiladi. H ukum atga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish mumkin. Bunday holda hukumat to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri iste’foga chiqadi. Prezident hukum at taklifiga ko‘ra parlamentni tarqatib yuborishi mumkin. H ukum at a’zolari parlament a’zolari orasidan saylanib, parlamentdagi o‘rnini ham saqlab qoladi. Bunday davlatlarga Italiya va Germaniyani ko‘rsatish mumkin. Respublikaning aralash shaklida (yarim prezidentlik) prezident fuqarolar tomonidan saylanadi, hukumatni o‘zi shakllantiradi va hukum at unga hisob beradi. Parlament hukumatga ishonchsizlik votumi bildirishi mumkin. Prezident parlamentni tarqatib yuborishi mumkin. H ukumat a’zolari bir vaqtning o‘zida parlament a’zosi bo‘la olmaydi. Parlament hukumatni nazorat qilish vakolatiga, mexanizmiga ega bo‘ladi. Agar yuqoridagilarga e’tibor bersak, O ‘zbekistonda respublikaning aralash (yarim prezidentlik) shakli mavjud ekanligi haqida tasavvurga ega bo‘lamiz. Chunki Prezident aholi tomonidan saylanadi, hukumatni tuzishda Prezident va Oliy Majlis ishtirok etadi, hukumat Prezident va Oliy Majlis oldida javobgar. H ukum at faoliyatini Oliy Majlis nazorat qiladi, Oliy Majlis hukum atga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirishi mumkin. Prezident Oliy Majlis palatalarini tarqatib yuborishga haqli. Dunyodagi barcha mamlakatlar o‘z davlat boshqaruv shaklini belgilar ekan, albatta, shu boshqaruv shakli xalq irodasiga mos bo‘lishini nazarda tutadi, tarixiy an’analarni hisobga oladi, jahon tajribalaridan foydalanadi. 0 ‘zbekistonda keyingi vaqtlarda erkinlashtirish doirasida amalga oshirilgan islohotlar, davlat boshqaruv shaklining mukam m al bo‘lishiga, demokratik prinsiplarga mos tushishiga ta ’sir qildi. Prezident, parlament, hukum at vakolatlarining qayta taqsimlanishi, ular o‘rtasidagi aloqalarning chuqurlashuvi boshqaruv shaklining mukammallashuviga olib kelmoqda. M amlakatimiz mustaqillikka erishgan paytdan to hozirgacha bo‘lgan davrda prezident maqomining o‘zgarib borayotganligi, uning vakolatlari parlament va hukumatga o‘tib borayotganligi, demokratlashtirishning chuqurlashib borayotganini bildiradi. 60 Prezidentning bir vaqtning o‘zida Vazirlar M ahkamasi Raisi bo‘lishi tajribasining bekor bo‘lishi, keyinchalik Prezidentning ijro hokimiyati boshlig‘i bo‘lish tajribasining bekor bo‘lishi davlat boshqaruvini demokratlashtirishning ishonchli ko‘rsatkichidir. Yüklə 10,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|