O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

1. 
0 ‘quvchilar yangi bilimlarni egallaydigan darslar.
Bu tipdagi 
darslarga kirish m as hg 'u lo tl ar i, s h u n in g de k , asosiy t a ’lim vazi­
fasi o' quvchil arga n azar iy m a ’l u mo t l a r berish, ul arda b a ’zi t u-
s h un c h al a r n i s h a kl l a n ti r i s hd an iborat b os hq a o' quv mavzul ari ga 
d oi r ( masalan, « P o i a t n i n g asosiy sortlari va markalari», «De ta ll ar
va m ex a n i z m l a r » mavzul ar i bo' yi ch a o ‘tiladigan) darslar kiradi.
O' quvchi lar ga yangi b i li m l a rn i yetkazib be ra di gan darslarda 
yangi mat eri alni bayon qilish asosiy o i i n n i oladi.
Ma sa la n, 5-sinfdagi kirish m a s h g ‘ulotlarida yog' ochga ish­
lov berishni h a m , met all ga ishlov beri shni h a m o 'r gan is hd a 
o'quvchil arga u st ax on al ar da h ar q an d ay b u y u m n i tayyorlash uc h-
ta asosiy b os qi ch da n, ya' ni d eta lla rni m e x a n i k ishlash, yig'ish, 
oxirgi p ardozl as h b o s q ic h l a r i d a n iborat e k a ni n i ko'rsatish vazifasi 
qo' yiladi. Bu vazifani hal qilish u c h u n darsni s uhbat shakli da 
o' tkaz is h kerakki, u n d a o ' q u vc h i l a r ni n g kuchi s inflarda m e h n a t
darsl ari da olgan bili ml ari ga t avani sh m u m k i n bo'lsin. 
O ' q i t u v c h i
o'quvchil arga 1—■
4 - s i n fl a r da b u y u m l a r n i tayyorlash q anday bos- 
qi ch la rd an iborat b o' lgani ni eslashni t a kl if qiladi. S h u n d a n keyin 
bu bos qichl ar o' quv u staxonas ida h a r xil b u y u m l a r yasash j a r a y o ­
ni bilan t aqqosl anadi . Nat ij ada o ' q u vc h i l a r n i n g qiziqishlari ortadi 
va u l a r ni n g pol it exni k bilim doirasi kengayadi, t exnologik jar ayon 
haqidagi dastlabki t u s h u n c h a l a r hosil qilinadi.
«Po 'l atni ng asosiy sortlari va mar kalar i» mavzusi bo' yi cha dars 
o' tish met odikasi b os hq ach a. Bu d a r s da o ' qi tu vc hi ni ng t ushunt i-
rishiga asosiy o ' ri n beriladi, c h u n k i o' quv materiali o' z ichiga 
o' qu vc hi la r u c h un yangi m a ’l u mo t la r ni h a m oladiki, ularni bayon 
qilishda o 'q u vc h il a rn i ng b os hqa o' quv f anl ari da n olgan b i l i m l a ­
riga tavanish qivin bo'ladi.
«St anoklarda met al la rn i qirqish j arayoni» mavzusidagi da rs da
o'qituvchi t u sh u nt i ri s hn i s uhba t bilan qo' shib olib borishi m u m ­
ki n, c hu n ki bu da rs da asosiy vazifa o ' q u vc h i l a r n i n g t asavvur ini va 
ustaxonadagi t a i i m d av omi da m e t a ll a rn i qirqish bo' yi cha olgan 
bi li ml ar in i u m u m l a s h t i r i s h d a n iborat bo'ladi. U m u ml as h ti ri s h
161

---

j ar ay on i da o 'q u v c h il a r n i n g bi limlariga tayani sh, s u hb a t d a n foy­
da la ni s h u c hu n yaxshi sharoit yaratadi. A m m o o' quvchil ar met al - 
larni qirqish haqidagi bi li ml ari ni u m u m l a s h t i r i b a n a shu b il iml ar
bilan c he gar ala ni b qolmaydilar, u l a r n i ng bilimlari o'q it uv ch in in g 
t us hunt iri shla ri tufayli kengavadi va to'ladi.
Yangi b il iml ar olish darslarida o ' q u v c hi la rn i ng mustaqil ish­
lari h a m o' z o ' r n i n i t o p mo g 'i kerak, bu mustaqil ish yangi m a-
terialni d ar sl ik da n o ' r g an i sh d a n , so d ir bo'layotgan j ar a yo n la r ni
k u z a ti s hd an ( ma sa la n, o' qituvchi met al la rni c ha rxl as hda , «qirov» 
hosil bo' lishi ni n amoyi sh qiladi va h ok az o la rd a n) iborat bo'lishi 
m u m k i n .