t a ’sirni hisobga oladi. Yosh psixologiyasining obyektiari
o ‘ta m u ra k k a b b o ‘lib, u la r rivojlanishlar tara q q iy o tin i
tekshirishn i a m a l g a o sh iradi. U j a h o n psixologiyasida
t o ‘plangan b a rc h a
n azariy materiallarga, shu ju m la d a n ,
g e n e ti k m o d e l l a s h t i r i s h (L .S .V ig o tsk iy ) m e to d la r ig a ,
egizaklar m etodiga va shu n ga o ‘xshash o ‘ta m urakkab jara-
yonlarning longityud (uzluksiz) uslubi y o r d a m id a tekshi-
rishga asoslanadi. Y o sh psixologiyasining y a n a bir asosiy
vazifasi, bu bola psixik rivojlanishining ijobiy shaklda tashkil
etish va yosh davrlari inqirozi bosqichlari,
jarayonlari va
paytiarida psixologik y o rd am ko'rsatish cho ra-tadb irlarini
ishlab chiqishdir. Y osh psixologiyasi pedagogik psixolo
giyaning ilmiy, a m a liy , tajribaviy asosi hisoblanadi, a m m o
boshq a sohalari bilan h am uzviy, h am a lo h id a faoliyat
k o ‘rsatadi, in son k a m o lo tin in g o ‘ziga
xos xususiyatlari
t o ‘g ‘risida ijtimoiy aham iyatg a molik m ateriallar to'playdi.
M axsus psixologiya —
psixik n orm al rivojlanm agan,
tu g 'm a yoki keyinchalik orttirilgan nuqsonlar va yetishmov-
chiliklar t a ’sirida boMgan insonlarning psixologiyasini ta d
qiq qiladi. U n in g b ir n e c h a b o lim lari mavjud:
patopsixolo-
giya —
kishi rivojlanishi jarayonida psixikaning aynishi,
miyadagi kasallikning turlicha kechishi, psixikaning ta m o -
m an izdan chiqishi hollarini o 'rganadi;
oligofrenopsixo-
logiya
— psixik rivojlanishning miyadagi tu g ‘m a asoratlar
bilan b o g l i q patologiyasi t o ‘g‘risida tad q iq ot
ishlarini olib
boradi;
surdopsixo/ogiya —
quloq e s h itis h n in g bu tu n la y
kar b o l i b q o lg ung a q a d a r jiddiy kamchiliklari, nuqsonlari
bilan sh ug ‘u llan uvch i, bolani voyaga yetkazishning om il-
kor y o ‘l-y o ‘riqlarini topuvchi, korreksion — tuzatish ish
larini olib b o ru v ch i sohadir;
tiflopsixologiya —
xira k o ‘-
ruvchi va m u tla q o k o kzi ojiz odam larning
psixologik rivoj-
lanishini tadqiq q iluvchi sohadir. Maxsus psixologiyaning
yana o'ziga xos t o r b o l im la r i mavjud boMib, insonlarning
kasalligini, n u q s o n i, a q l-id ro k darajasini n u tq faoliyati
patologiyasiga b i n o a n tadqiqot ishlarini olib boradi.
Q iy o siy p s ix o lo g iy a —
p s ix o l o g i y a n i n g m u r a k k a b
bo'lim laridan boMib, u psixikaning
filogenetik holatlari va
ularning shakllarini tadqiq qiladi. Qiyosiy psixologiyada
30
h a y v o n la r psixikasi odam larn ik i b ila n qiyoslanadi, u la r
x u lq -a tv o rid a g i o ‘xshashlik va t a f o v u tla rn in g sabablari
tekshiriladi, harakatlantiruvchi k uchlar, t a ’sir o'tkazuvchi
vositalar, omillar aniqlanadi.
Dostları ilə paylaş: