O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


Men mayni quvonmoq uchun ichmayman



Yüklə 3,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə128/318
tarix28.11.2023
ölçüsü3,66 Mb.
#169347
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   318
Inson falsafasi. Choriyev A

Men mayni quvonmoq uchun ichmayman,
Shodlik deb odobu dindan kechmayman.
Maqsadim — o ‘zlikdan kechib bir nafas,
Orom olsa, behush b o ‘lib jonu tan.4
Nishopurlik alloma, inson turmush tarzi, xulq-atvori, xatti- 
harakatidagi g‘ayriinsoniy illatlarni faqat aql imkoniyatlariga ta- 
yanib (ratsionalizm) bartaraf etib bo‘lmaydi, balki aqlsizlik, 
behushlik, ongsizlik (irratsionalizm) imkoniyatlaridan foydalana 
bilish darkor, degan g‘oyani musulmon faylasuflari hukmiga 
havola qildi. Bunday g‘oyani kun tartibiga qo‘yish bilan mu­
sulmon irratsionalizmiga asos soldi.
Ratsiolnalizm va irratsionalizm imkoniyatlaridan oqilona foy-
1 Qarang: Umar Hayyom. Ruboiylar. Toshkent, 1991, 47-bet.
2 Qarang: O lsha asar, 56-bet.
1 Qarang: O'sha asar, 69, 99-betlar.
4 Qarang: O'sha asar, 11-bet.
176


dalanish yo‘llarini izlagan Umar Xayyom aslida odamlarning 
orzu-istaklarini ro‘yobga chiqaradigan, ularning baxt-saodatli ya- 
shashlari uchun real imkoniyatlar mavjud bo‘lgan yangi olam 
tuzishni orzu qilardi. Buyuk mutafakkir ta’kidlaganidek, mabo- 
do bu dunyoning yaratuvchisi, butun borliqning hukmdorligi 
menga tegsa, yangidan shunday bir falak (olam) tuzardimki, 
unda barcha yaxshi odamlarning tilaklari, istaklari amalga oshar- 
di. Ana shunday olamni yaratmoq, bu dunyoning charxipalak, 
adolatsiz ishlariga qarshi kurashmoq uchun odamlar qo‘lni- 
qo‘lga berib, bir-birlariga hamdam, hamdard, bo‘lishlari zarur. 
Bunday yakdillik barqaror bo‘lsa, insonlardagi g‘am-anduh 
bartaraf etiladi, shodlik oyog‘idan g‘am tepki yemaydi1.
Umar Xayyom asarlarini Yevropa mamlakatlari kitobxonla- 
riga tanishtirishda mashhur ingliz shoiri Eduard Fittsjerald (1809— 
1883-y.)ning xizmatlari beqiyos bo‘ldi. U 1859-yilda Umar Hay­
yom ruboiylarini birinchi marta, 1869-yilda ikkinchi marta ing­
liz tiliga taijima qiladi.
Insonning insoniyligini ifodalovchi fazilatlar, xislatlar, ay­
niqsa, inson ma’naviy qiyofasini ifodalovchi asosiy mezonlarni 
aniqlash, o‘rta asr musulmon falsafasining o‘ziga xos xususiy- 
atlaridan biri edi. 0 ‘rta asr musulmon falsafasida inson ma’naviy 
madaniyatining eng muhim ko‘rsatkichi — adab va axloq 
barkamolligi hisoblanadi. X—XII asrlarda musulmon falsafasida 
«adab» deganda umumiy ta ’lim fanlarining majmuasini tushu- 
nish urf bo‘lgan edi. Ayniqsa, Qur’pni Karim, Hadisi Sharifni 
har tomonlama bilish, adab-axloqli kishi ma’naviy madaniya­
tining eng muhim alomati edi.
Adab-axloqli insonning m a’naviy madaniyati haqidagi ajoyib 
fikr-mulohazalarni o‘rta asr musulmon sharqining buyuk inson- 
shunos allomalari: Mahmud Zamaxshariy,2 Ahmad Yugnakiy 
asarlarida yaqqol ko‘rishimiz mumkin.

Yüklə 3,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   318




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin