o‘zini~o‘zi anglashga bo‘lgan intilish bilan olamdagi tirik max
luqotlardan ajralib turadi. 0 ‘z navbatida, insonning o‘z-o‘zini
anglatnog‘i, eng awalo, Xudoni anglamoqdir. Yer yuzidagi barcha
odamlar Ollohning bandasi ekanligini, buning uchun Ollohni
tanimog‘i va unga sig‘inmog‘i zarurligini anglamoqdir. Yer yuzi
dagi odamlarning tengligini, shohu-gadoning barobarligini,
olamdagi har qanday hodisa, har qanday voqea o‘tinchi ekan
ligini, bu foniy dunyoning abadiyligini tushunib yetmoqdir'.
Jaloliddin Rumiyning ta’kidlashicha, insonning o‘zligini bilish-
ga bcHigan intilishi tufayli olam yanada go‘zalroq, hayot yanada
farovonroq bo‘ladi. Xuddi o‘sha intilish tufayli ajdodlar yarat
gan bilimlar avlodlarga yetkaziladi. Lekin insonning o‘zligini
anglashga uning nafsi, ya’ni o‘z nafsini qondirishga bo‘lgan
intilishi xalaqit beradi. 0 ‘sha nafs tufayli inson mol-u dunyo,
boylik to ‘playdi. To‘plangan «qop-qop oltinlaru kumushlar,
nasldor otlar-u suruv-suruv mol-qo‘ylar, echkilar va hakozo
narsaiar hirsni qitiqlaydi. Bularning hammasi dunyo zavqidir.
Modomiki (u) bezatilgan bo‘lsa, unda haqiqiy go‘zallik va
yaxshilik yo‘qdir, bu go‘zallik unda muvaqqatdir va o‘zga bir
yerdan kelgan demakdir»2. Agar insonda nafs bilan hirs qo‘shilsa,
bunday holatda uning xulq-atvori, xatti-harakatida dahshatli fojia
yuz beradi3. Xuddi shuning uchun ham, inson o ‘zligini
anglamog‘i uchun nafsini jilovlay olishi lozim. Nafsni jilovlash
inson o'zligini anglashning muhim shartidir.
Jaloliddin Rumiy musulmon falsafasida birinchilardan bo‘lib
Hadisi Sharifda olg‘a surilgan « 0 ‘zini bilgan Xudoni ham bila-
di», degan konseptual g‘oyani isbotlab berishga harakat qildi.
Lining fikriga ko‘ra, inson Tangrining usturlabidir4. Lekin «us-
turlabni biladigan munajjim lozim. Dehqon yoki baqqolning
usturlabi bo‘lgani bilan uni ishlatolmagandan keyin nima foy-
dasi bor? Ular usturlabda ko‘ringan falaklar ahvolidan, hara-
Dostları ilə paylaş: 
