O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

Sensor tarbiyaning vazifasi va mazmuni. 
Sensor tarbiyaning maqsadi 
maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarning sensor qobiliyatlarini o'stirishdan iborat.
Sensor tarbiya qobiliyatlarni rivojlantirish uchun bolalar buyumning faqat 
nimaga ishlatilishini, nomigagina bilishi etarli bo’lib qolmay, balki ular buyumlarni 
chuqurroq idrok etishi, ularni ushlash. ular bilan muomilada bo’lganda xilma-xil 
sezgilar ishtirok etishi ham juda muhimdir, deb biladi. Tarbiyachi sensor tarbiyaning 
ana shu tomonlariga alohida e'tibor berisbi, bolairga tegishli topshiriqiar berishi; 
buyumlarni bir joydan ikkinchi joyga olib qo’yishda ularning og’irligini his qilish, 
buyumni qo lga olib, uning sirtini sezishi va sifatini - issiq yoki sovuqligini ana 
shunga o ’xshashlarini aniqiashi kerak.
Bolalarning yoshi ulg’ayib, hayot tajribalari ortishi, sharoitlarning o’zgarishi 
bilan idrok etish jarayoni va unga qo’yidigan talab ham murakkablashadi. 
Navbatchilar likobchalarning katta-kichikligi, chuqur yoki yuzaligini, piyola»va 
chinni idishlarning og’irligini, sirtining silliqligini, ushlaganda sovuqroqligini, 
plastmassa buyumlaming engilligini his qiladilar. Stollarni u yoq bu yoqqa siljitish, 
stullarni joy-joyiga qo’yish boshqa harakat sezgilarini 
uyg’otadi, 
fazoviy 
munosabatlarni, kontur chiziqlar va xakozolarni idrok qilishni talab etadi.
SHunga asoslanib, sensor tarbiyaning quyidagi vazifalari belgilanadi:
Bolalarda pertseptiv harakatlarni shakllantirish.
Buyumlaming xususiyati, sifati, munosabti to'g’risidagi umumlashgan
tasawurlar sensor etalonlar sistemasini shaklllantirish. 
Sensor etalonlar ijtimoiy- 
tarixiy tajriba jarayonida hosil qilingan namunalardir. Asosiy ranglar, geometrik 
shakllar, notalarda, itbdalangan musiqali tovushlarning turli balandligi ana shunday 
etalaonlar jumlasiga kiradi. Agar bola etalonlar va ularning og’zaki ifodalanishi bilan 
tanish bo Isa, uning icvarak-atrofni bilishi osoii bo’ladi, u о zi uchiagaii biiyumlaini 
ma lum bir etalon bilan taqqoslaydi hamda buyumning rangi, shakli, katta-kichikligi, 
detallarining fazoviy joylashishini aytib beradi.
Pertseptiv harakatlardan, etalonlar sistemasidan amaliy faoliyatda va bilish jarayonida 
mustaqil foydalanish malakasini shakllantirish.
Sensor tarbiyaninng mazmuni o’z ichiga tevarak-atrofdagi hamma sensor 
belgilarni qamrab oladi. Bular bolalarning hamma faoliyatlari orqali amalga 
oshiriladi va har xil sensor asosga egadir.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bola ranglarni farq qilish va ularning nomini 
aytishga o’rgatiladi, ularda rang tuslari haqida, bo’yoqiarni aralashtirish natijasida 
yangi rang yoki tuslar paydo bo’lishi to’g’risida tasavvur hosil bo’ladi, shuningdek
64

---

ular (nutqning tovush tomonlarini, so'zning to\ush luzilishini tahlil qilish 
qobiliyalini) va musiqa tinglash o’quvini rivojlanlirish ham sensor larbiya 
mazmuniga kiradi. Sensor tarbiya. shuningdek. taktik sezgilarni. buyumlarning 
sifatini paypaslab, ko’rib farqiash va ulami to'g'ri aytish (silliq, mayin, dag'al, 
yumshoq. og'ir, engil. sovuq. issiq va boshqalar) ko'nikmalarni rivojlanlirish ham 
sensor tarbiya vazifalaridan biridir.
Bolalar sekin-asta vaqtni tushuna boshlaydilar hamda vaqt tushunchasini 
о zlashtirdalar, vaqtning ketma-ketligi va davomliligini angaydilar. Dastlab bolaning 
"kecha", “bugun”, “ertaga'’ tushunchalarinitng nisbiyiigini, vaqtning davomliligini 
(bir daqiqa, besh daqiqa, bir, soat) tushunib olishi qiyin bo'ladi. Bunga tajribaning 
to’planib borishi va biror maqsadga qaratilgan ta'lim natijasida erishiladi.
YUqorida aytilganlarga xulosa qilib, sensor tarbiya bolalarning hamma 
faoliyatlarida amalga oshiriladi deb aytish mumkin.