O‘ zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi islom Karimov nomidagi

Programming
– dasturlarni yozish uchun instrumentlar. 
Greek Symbol
– grek alfaviti 
Symbol
– simvolli hisoblashlar uchun. 
MathCAD tizimi ishchi xujjatida buyruqlarning yozilishi 
 
MathCAD tizimida buyruqlarni yozish tilda qog‗ozda bajariladigan 
matematik hisoblarning andozaviy tiliga juda yaqindir, bu esa masalalarni qo‗yish 
va yechishni sezilarli soddalashtiradi. Natijada matematik masalalarni yechishning 
asosiy aspektlari ularni dasturlashdan algoritmik va matematik bayonlashga 
suriladi. 
MathCAD da xuddi inson bajarganidek hisoblashlar qat‘iy aniqlangan 
tartibda, ya‘ni chapdan o‗ngga va yuqoridan pastga qarab bajariladi. Bloklarni 
to‗g‗ri bajarish – xujjatlarni qayta ishlashda tizimning to‗g‗ri ishlashi asosidir. 
Tizimda xatoning belgisi to‗g‘ri to‗rtburchakka qamrab olingan suzuvchi 
yozuv ko‗rinishiga ega. 
Ma’lumotlar turlari 
 
Ma‘lumotlarning turlariga sonli konstantalar, oddiy va tizimli 
o‗zgaruvchilar, massivlar (vektorlar va matristalar) va fayl ko‗rinishidagi 
ma‘lumotlar kiradi. 
O‗zgarishi mumkin bo‗lmagan nomdor obyektlar, saqlanayotgan qandaydir 
qiymatlar konstanta deyiladi. Dasturni bajarish davomida qandaydir qiymatga ega 

---

9 
bo‗lgan nomdor obyektlar o‗zgarishi mumkin bo‗lganda ularni o‗zgaruvchilar 
deyiladi. O‗zgaruvchining turi uning qiymati bilan aniqlanadi; o‗zgaruvchilar son 
qiymatli, qatorli, belgili va h k.z. bo‗lishi mumkin. Konstantalar, o‗zgaruvchilar va 
boshqa obyektlarning nomi identifikatorlar deb yuritiladi. MathCAD da 
identifikatorlar lotincha yoki grekcha harf va sonlarning to‗plamidan iboratdir. 
MathCAD da uncha katta bo‗lmagan maxsus obyektlar guruhi mavjuddirki, 
ularni konstantalar va o‗zgaruvchilar klasslariga qo‗shib bo‗lmaydi. Ularning 
qiymatlari dasturni ishga tushirilgan pastda aniqlanadi. Ularni tizim tomonidan 
ilgaridan boshlang‘ich qiymatlari belgilangan tizimli o‗zgaruvchilar deb atash 
to‗g‘riroq bo‗ladi. Tizimli o‗zgaruvchilar qiymatlarini o‗zgartirish MathCAD 
Options ning Matematika -> Opsiyalar buyrug‘i bo‗yicha bajariladi, bunda uning 
o‗zgaruvchilar dialogli darchasining qo‗yilmasidan foydalaniladi. 
Oddiy o‗zgaruvchilar tizimlilaridan shunisi bilan farqlanadiki, ular 
foydalanuvchi tomonidan dastlab aniqlangan bo‗lishlari, ya‘ni kam deganda bir 
marta qiymat berilgan bo‗lishlari lozim. Bu holda ―:=‖ belgisi qo‗llaniladi. 
Agar o‗zgaruvchi := operatori yordamida boshlang‘ich qiymat berilsa, 
klaviaturadagi : klavishi bosilib u chiqarilsa, bunday belgilash lokal deyiladi. 
Bungacha o‗zgaruvchi belgisi aniqlanmagan va uni qo‗llash mumkin emas. Ammo, 
≡ belgisi yordamida (klaviatura ~ belgisi) global belgilashni ta‘minlash mumkin. 
MathCAD hujjatni ikki marta chapdan o‗ngga va yuqoridan pastga to‗liq o‗qib 
chiqadi. Birinchi o‗tishda (≡) lokal belgilash operatori tomonidan aniqlangan 
barcha harakatlar bajariladi, ikkinchi o‗tishda esa (:=) lokal belgilash operatori 
belgilanib bergan harakatlar amalga oshiriladi va hisoblashlarning barcha zaruriy 
natijalari (=) qayd etiladi. 
Bundan tashqari quyuq tenglik = belgisi (Ctrl+=) ham mavjud bo‗lib, u 
tenglamalar tizimini yechishda taxminiy tenglik operatori sifatida qo‗llanadi. Yana 
simvolli tenglik belgisi → (Ctrl+) qam mavjud.