Obodonlashtirish va transport

Prop liar usuli
vertikal rejalashda loyihalash usullaridan biri 
bo'lib, bu usulga asosan, loyihalashning chizm a materiallari 
profillar setkasi aks etgan hududning tarxi bilan profillarning 
o'zlaridan iborat bo'ladi.
Profillar hudud tarxida gorizontallar yoki nivelir belgilari bilan 
tuziladi.
Vertikal rejalashni profillar usulida loyihalash quyidagi ketma- 
ketlikda bajariladi: loyihalanayotgan hudud tarxi profillar setkasiga 
bo'linadi; setkaning ikkala yo'nalishi bo'yicha profillar tuziladi; 
profillarni ulaming kesishgan o'zaro bog'liq joylarida loyihalash; 
yer ishlari hajmini hisoblash (olish va to'kish).
Profillar setkasi kvadratlar yoki to'g'ri burchakli to'rtburchaklar 
bo'yicha 
bo'linadi, 
ulam ing 
o'lcham lari 
vertikal 
rejalashni 
loyihalash bosqichlaridan, hududning o'lcham i va vazifasidan 
hamda tabiiy relyefning kesishganlik darajalaridan kelib chiqqan 
holda qabul qilinadi (1.1-rasm).
Kvadrat tomonlari kichik hududlar uchun 20—40 yoki 50 m, 
nisbatan katta, qurilmaydigan va maxsus foydalanish uchun 
tayyorlanadigan (sug'orish va filtratsiya maydonlari, aerodromlar, 
iprodrom lar va h.k.) hududlam i loyihalashtirishda — 100—200 m. 
Shahar yoki tum anning vertikal rejasi sxemasini ishlab chiqishda 
profillar setkasi ko'cha o'q i bo'yicha bo'linadi (1.1-rasm).
19

---

1.1-rasm.
P rofillar usulida hududni vertikal rejalashtirish.
20

---

Tabiiy va loyihaviy relyef profillarda sirtning kesimi, tabiiy 
(qora), loyihaviy (qizil) va ishchi belgilar (to'km a va olingan 
joylarning chuqurligi) va maydonlarda loyihaviy nishabliklar 
ko'rinishida ifodalanadi (1.2-rasm).
1.2-rasm.
Loyihaviy va ishchi belgilari ko'rsatilgan, loyihaviy 
chiziqlar o'tkazilgan vertikal reja profili.
Profillar usulida vertikal rejalashtirishning xususiy holi sifatida 
shahar ko'cha va yo'llari hisoblanadi. Bunda bo'ylam a profil 
ko'chaning o'qidan o 'tib, ko'ndalang profillar har bir piketda 
bajariladi (1.2-rasm).
Profillar usulini am alda qo'llash ko'p mehnat talab qilib, uzun 
masofada bir vaqtning o'zida juda ko'p profillar loyihalanadi. 
Asosiy murakkablik 
profillar kesishmasi 
nuqtasida 
loyihaviy 
belgilami bog'lashdir. Q o'shni profillar bo'yicha qiyaliklaming 
to 'g 'ri kelmasligi, sirtning mo'ljallanayotgan yoki berilgan shaklidan 
uzoqlashish, har doim to'g'rilash qiyin kechadigan va ba’zi 
holatlarda loyihani qaytadan bajarishni talab qiladi.
Yer ishlarining hajmi va loyihaning mos ravishdagi texnik- 
iqtisodiy ko'rsatkichi faqatgina loyiha ishlari tugagandan so'ng 
m a’lum bo'ladi. Yer ishlarining qoniqarsiz balansi ko'pgina yo: 
barcha profillar belgilarining va qiyaliklarining o'zgarishiga olib 
kelishi mumkin.
ProfiMar usulini qo'llanish sohalari bo'lib, qurilish ko'zda 
tutilmagan katta m aydonlam i rejalashtirish ham da relyef sirtini har
21

---

bir elem enti bo'yicha batafsil rejnlashtirishsiz, um um iy prinsipial 
yechim ini ishlab chiqish bosqichida qo'llaniladi.
Loyihaviy-rejalashtirish amaliyotida vertikal 
rejalashtirishni 
loyihalashda 
setkalar 
bo'yicha 
profillarsiz 
bir 
qancha 
soddalashtirilgan usullari qo'llaniladi. Bu holda loyihaviy belgilar va 
qiyaliklar hududning rejasi bo'yicha aniqlanadi. Bunday loyihalash, 
odatda yer ishlari hajmini hisobga olmaydi. Bu usulda vertikal 
rejalashtirish faqatgina relyefning taqribiy yechimini beradi. Bu esa 
shahar bosh rejasi bo'yicha va shahar tum anini batafsil loyihasi 
bo'yicha 
rejalash 
va 
qurishda 
vertikal 
rejalash 
sxemalarini 
loyihalashda loyihaviy-rejalash ishlarida ahamiyatlidir.
1.2.3. 
Loyihaviy (q izil) gorizontallar usuli