Obodonlashtirish va transport

K Y T uzunligi;
— K Y T zichligi (shahar, tuman K Y T uzunligining maydoniga
nisbati);
— noto ‘g ‘ri chiziqlilik koeffitsiyenti.
Tarm oq 
zichligi 
yuqori 
bo'lsa, 
KYTning 
o'tkazish 
qobiliyati yuksaladi. Biroq, bu bilan kapital qurilish qimmatlashib, 
foydalaniladigan maydon karnayadi. Shaharlarda KYT ning zichligi 
1,5+2,5 km /km 2 bo'ladi. Shaham ing markaziy qismlaridagi zichlik 
2,5+4 k m /km 2 gacha (ayrim radial sxemaga asoslangan eski 
shaharlarda undan ham yuqori) bo'lishi mumkin.
N oto 'g'ri chiziqlilik koeffitsiyenti shaharda 1,1+1,15 gacha 
bo'lishi mumkin. N oto'g'ri chiziqlilik koeffitsiyentini — egrilik 
koeffitsiyenti ham deb atalib, quyidagi nisbat bilan aniqlanadi 
(3.24-rasm ).
A 
K= A/V
V
3.24- rasm.
Harakatlanish yo'lagining o'tkazish qobiliyati — bu vaqt birligi 
ichida transport vositalarini yuqori o'tkazish imkoniyatiga aytiladi.
Harakat polosasining o'tkazish qobiliyati 12300 avto/soat. 
C liorrahada 40 0-500 avto/soat.
K o'chadagi harakat jadalligi 
- bu vaqt birligi 
ichida 
ko'chaning biror kesimidan o'tayotgan transport vositalarining 
miqdoridir.
H arakat jadalligini prognoz qilgan holda ko'cha kengligini 
aniqlash mumkin.
3 .1 3 . T ra n s p o rt tu g u n la ri
Transport tugunlariga quyidagi obyekt yoki qurilmalarning
majmuasi kiradi:
1. 
Transport maydonlari, garajlar, avtomobillarning ochiq 
saqlash joylari, texnik xizmat ko'rsatish punktlari, ta ’mirlash
116

---

zavodlari va benzokolonkalar bilan birgalikda magistral ko'chalar 
hamda tezkor yo'llar.
2. Harakat tarkibiga xizmat ko'rsatuvchi va harakatni tashkil 
etish bo'yicha barcha uskunalarga ega bo'lgan yo'lovchi transport 
(m etropoliten, tramvay, trolleybus, avtobus va li.k.)lar tarm og'i.
3. Avtovokzal, motel, kemping va h.k.larga ega bo‘lgan shahar 
oldiga. dam olish zonalariga va xalqaro aloqalarga xizmat 
ko'rsatuvchi tashqi yo'llar tarmog'i.
4. 
Sanoat stansiyalariga, yuklash va yuk tushirish qurilma- 
lariga, vokzallar va boshqa inshootlarga ega bo'lgan tem ir yo'l 
tarm og'i.
5. Barcha bir yoki bir necha poitlardan, vokzallardan, 
alohidagi to'xtash joylaridan, suv transporti yuruvchi kanallar va 
qurilmalardan iborat dengiz yoki daiyo port tarmoqlari.
6. Aeroport va aerovokzallar.
Transport tarm og'ida barcha turdagi transportlarning o'zaro 
aloqadorligiga m a’lum bir talablar quyuvchi yaxlit xarakterdagi 
qonuniyat hukm suradi, bundan tashqari, ulaming sanoat, turaijoy 
tum anlari, m a’muriy-jamoat va madaniy-maishiy tashkilotlar bilan 
uzviy bog'langanligidir.
O 'z navbatida, har bir transport tarm og'ini yaratish uning 
texnik-iqtisodiy ko'reatkichlari xususiyatidan, yo'lovchi va yuk 
tashish yo'nalishi va salmog'idan kelib chiqadi.
Bosh rejada transport tarm og'ining muhim tarkibiy qismi 
sifatida, tranzit oqimlari harakatini aholining xavfsizligiga va 
shahar 
xo'jaligi 
faoliyatiga 
xalaqit 
bermaydigan 
holatda 
ta ’minlashni tashkil etadi.
Transport 
tugunining 
bosh 
rejasini 
ishlab 
chiqishda, 
shaham ing o'sishi bo'yicha tarm oqning ham o'sishi imkoni boricha 
ko'zda tutilishi lozim.
Buni faqat transport tarm og'ini uzoq istiqbolni ko'zlab, 
shaham ing bosh rejasi bilan kompleks ravishda ishlash orqali 
amalga oshirish mumkin.
Zamonaviy shaharda transport tuguni — barcha turdagi shahar, 
shahar oldi va tashqi transport bilan, shahar yoki tum an bosh 
rejasiga to'liq mos kelgan holda kompleks ravishda qurilishi bilan 
xarakterlanadi (3.25-rasm).
Shahar va tum anning bosh rejasini ishlab chiqish m a’lum bir 
m a’noda shahar va tashqi magistrallami, transport harakatini 
tashkil etishning bosh rejasini 
texnik-iqtisodiy asoslangan holda 
transport tarm og'ini ishlab chiqish jarayonida aniqlanadi.
117

---