Odam genetikasi

G am etalar 
- (gametes - er, gamete - xotin) erkak va urg‘ochi 
jinsiy hujayralari; spermatazoid (urug‘) va tuxum hujayra.
G am etogenez 
(gametes-gameta (Gamctalarga qarang) va grekcha 
genesis - taraqqiyot) - jinsiy hujayralar taraqqiyoti.
184

---

«Gametalar sofligi» qonuni 
- geterozigot organizmda genlar 
aralashmaydi va sof holicha qolib, keyingi bo‘g‘imlarda namoyon 
bo‘lishi mumkin.
Gaploid 
(grekcha haploos - sodda, yakka va toq tur) - lotincha 
«п» harfi bilan belgilanadi, toq xromosomalar to‘plamiga ega bo‘lgan 
organizm.
Gemizigota 
(grekcha hemi - yarim + zigota) - diploid organizm 
bo‘lib, ularda muayyan genlaming faqatgina bitta to‘plami bo‘ladi. 
Masalan: faqat erkaklardagina X-xromosomadagi genlar bo‘yicha 
gemizigota hisoblanadi. Chunki shu organizmda X-xromosoma toq, 
demak genlar to‘plami jinsiy xromosomaga ko‘ra bittadir.
Gemofiliya 
- qon to‘xtamasligi, badanning saiga qonayverishi.
Genetik injeneriya 
- maqsadga muvofiq ravishda hujayra 
ko‘paytirilib, so‘nggi modda almashinuvi mahsulotini sintez qila ola- 
digan genetik materialning yangi kombinatsiyalarini yaratish bilan 
bog‘liq bo‘lgan molekulyar genetika bo‘limi.
Gen informatsiyasi 
- organizmning nasldan-naslga o ‘tish xu- 
susiyatlari haqidagi axborot. Gen axboroti nuklein kislotalar ketma- 
ketligida o ‘z aksini topadi.
Genetik karta 
- bitta bog‘langan genlar gruppasida joylashgan 
genlaming o‘zaro betartib joylashish sxemasi.
Genetik tahlil 
- organizm irsiyatini (genotipini) tekshirish usul- 
lari majmuasi.
Genetik kod 
- tirik mavjudotlarga xos bo‘lgan, nuklein kislotalar 
molekulasidagi nukleotidlaming tartibi bilan belgilanuvchi irsiy ax- 
borotlar qayd qilinishining yagona sistemasi. Tom ma’nosi bilan gene­
tik kod koddonlar - i-RNK trepletlarining «so‘zi» bo lib birorta ami- 
nokislotani va oqsil sintezi jarayonidagi «imlo» belgilarini kodlaydi.
Genokopiya 
(gen-lotin tilida copia-ko‘pgina, zaxira) - turli al- 
lel bo‘lmagan genlar mutatsiyalari tufayli fenotipning bir xilda 
o ‘zgarishi. Genokopiya belgilami ko‘p genlar yuzaga chiqarishining 
oqibatidir.
Genom 
- xromosomalaming gaploid to‘plamida joylashgan gen­
laming majmuasi, «Genom» atamasi 1920-yilda Vinkler tomonidan 
kiritilgan.
185

---

Genotip 
(grekcha genos+typos - namuna) - yadroda joylashadi- 
gan barcha irsiylikni tashuvchilaming majmuasi bo‘lib, organizm- 
ning irsiy asosi hisoblanadi.
Genofond 
(gen-fran. fond - asos) - biror populyatsiya, populyatsi- 
yalar gmppasi yoki turga mansub organizmlarda mavjud bo‘lgan gen­
lar majmuasi. 1928-yil A.S. Serebrovskiy tomonidan fanga kiritilgan 
atamadir.
Gen 
- genetik materialning funksional jihatdan bo‘linmas birligi, 
irsiy omillar; polepeptidning birlamchi tuzilmasini kodlovchi DNK. 
1909-yilda V.G.Iogansen tomonidan fanga kiritilgan atama.