Sil kasalligiga chidam liligi
Sil kasalga m oyillik
Katarakta
K o‘zning normalligi
Normal eshitish
Tug‘ma karlik
Qonda qandning normal b o‘lishi
Qandli diabet
Norm al s o g ‘liq
Shizofriniya kasali
Oraliq holda irsiylanuvchi belgilar:
K o‘zlar oralig‘ining yaqinligi
K o‘zlar kattaligi
O g‘izning kattaligi
Labning d o ‘rdayganligi
Burunning kattaligi
Sochning jingalakligi
3.5.
Diduragay chatishtirishda belgilaming irsiylanishi.
Mendel
o ‘z tajribalarida ota-onasi bir belgisi bilan farqlangan o ‘simliklami
chatishtirish bilan chcklanmay, balki ota-onasi ikki, uch, belgisi bi
lan farqlangan o ‘sim liklam i ham chatishtirib,
ulaming duragaylarida
ana shu belgilam ing avloddan-avlodga irsiylanishini ham o ‘rgandi.
Odatda, ota-onasi ikki ju ft belgilari bilan farqlanganlami chatishtirish
natijasida olingan duragaylam i diduragaylar, ikkidan ortiq belgilari
bilan tafovut qiluvchilam ing chatishishidan hosil b o ‘lgan duragay
lami poliduragaylar deb ataladi. Mendelning irsiyat sohasidagi ish-
lari bilan tanishganda di va poliduragaylarda olim o ‘zining
irsiyat
to ‘g ‘risidagi uchinchi qonunini kashf etganligini bilasiz. Bu qonun
ikki ju ft belgilam ing bir-biridan mustaqil irsiylanishi, y a ’ni sariq te-
kis n o ‘xat belgilari, yashil bujur belgilaming alohida-alohida irsiyla
nishi to ‘g ‘risidadir. Shunga binoan ikkinchi avlodda to ‘rtx il fenotipik
sinf:
sariq tekis, sariq burishgan, yashil tekis, yashil burishgan donli
o ‘simliklar hosil b o ‘lganlini eslang. Belgilar to ‘liq irsiylanganda ik
kinchi avlod duragaylari fenotip bo‘yicha 9:3:3:1 nisbat beradi. Ya’ni
9/16
sariq tekis donli, 3/16 sariq burishgan donli, 3/16 yashil tekis
donli, 1/16 yashil burishgan donli no‘xatlar hosil b o ‘ladi. Agar biz
duragaylarda olingan bunday natijani ayrim belgilar b o ‘yicha
tahlil
qilsak, y a ’ni donning sariq rang belgisini yashil rang belgiga nis-
62
batan, tekis don belgisini, burishgan don belgisiga nisbatan olsak, har
ikki holda ham 12:4, 12:4 nisbatni k o ‘ramiz. Bu monoduragaylarda
belgilaming to iiq irsiylanishida olingan 3:1 nisbatning o ‘zginasidir.
Binobarin diduragaylaming ikkinchi b o ‘g ‘inida olingan natijani ay-
rim-ayrim belgilari bilan tahlil qilganda Mendelning ikkinchi
qonuni
o ‘z tasdig‘ini topadi. Boshqacha aytganda, yuqorida keltirilgan mi-
solda 9:3:3:1 =(3:1 )2 teng. Agar biz buni genetik til bilan bay on qilsak,
9 S T : 3SB : 3YaT: 1 YaB1 b o iib , ulam i ayrim belgilari bilan jamlasak,
12S : 4Ya , 12T : 4B, y a’ni 3 :l,3 :lg a tengdir.
Mendel tomonidan kashf qilingan irsiyatning uchinchi qonuni
odamlar nikohida ham o ‘z ifodasini topadi. Masalan,
odamda teri-
ning bug‘doy rangi dominant, albinosligi retsessiv, labning qalinligi
dominant, yupqaligi retsessiv belgi hisoblanadi.
Buni quyidagicha
ifodalaymiz:
Dostları ilə paylaş: 
