Ichki molekulyar oksidlanish-qaytarilish reaksiyasi
Oksidlovchi va qaytaruvchi bitta molekulaning tarkibida bo’ladi
KMnO4=KMnO2+MnO2+O2
KClO3=KCl+KClO4
H2MnO4=HMnO4+MnO2+H2O
HNO3=NO2+O2+H2O
Disproporsiyalanish reaksiyalari
Elementning bir xil oksidlanish darajasidan ayni oksidlanish darajasidan biri yuqori,ikkinchisi quyi bo’lgan ikki xil oksidlanish darajasiga o’tishi bilan boradigan reaksiyalar.
AuCl=Au+AuCl3
KOH+Cl2=KCl+KClO3+H2O
S+KOH=K2S+H2SO3+H2O
NO2+KOH=KNO3+KNO2+H2O
Sinproporsiyalanish reaksiyalari
Elementning ikki xil oksidlanish darajasidan ayni oksidlanish darajasiga nisbatan o’rtacha qiymatda bo’lgan bir xil oksidlanish darajasiga o’tishi bilan boradigan reaksiyalar:
NH4NO2=N2+H2O
Mg3N2+HNO3=Mg(NO3)2+NO2+H2O
H2S+SO2=H2O+S
NO+NO2=N2O3
3-rejani mustahkamlash uchun savollar
1 Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari qanday turlarga bo’linadi?
2 Ichki molekulyar oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga misol keltiring.
2 Molekulalararo oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga misol keltiring.
3 Disproporsiyalanish oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga misol keltiring.
4 Simproporsiyalanish oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga misol keltiring.
Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirish usullari haqida:
Oksidlanish qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirish usullari bir nechta bo’lib ulardan muhimlari quyidagilar:
-elektron balans usuli
-ion elektron balans usuli
ELEKTRON BALANS USULI
Bu usul oksidlovchining qabul qilgan va qaytaruvchining bergan elektronlari soni bir biriga teng bo’lishiga asoslangan. Masalani:
KMnO4+ HCI→ MnCl2 + CI2 + KCI + H₂O
Oksidlovchi va qaytaruvchilarning xususiy elektron sxemalarini tuzamiz
Mn+7 + 5ē → Mn+2 2Cl – 2ē → Cl2(0)
Shu hisoblashlar orqali koeffitsiyetlar qo’yiladi:
