Oksidlanish-qaytarilish nazariyasi

Ion balans usuli

• Bu usul reaksiyadagi moddalarni ionlarga ajratib va shu ionlar sonini tenglashtirish orqali reaksiyalarni tenglaahtirishga qaratilgan.
• NaNO2 + KMnO4 + H2SO4→ NaNO3 + MnSO4 + K2SO4 + H2O
• Moddalar dastlab ionlarga ajratiladi va zaryad qiymatlari qo’yib chiqiladi.
• So‘ngra qisqa keyin yarim reaksiyalar tuzulib , kerakli koeffitsiyetlar qo’yiladi
• 5NaNO2+ 2KMnO4+ 3H2SO4 5NaNO3+ K2SO4 + 2MnSO4 + 3H20

Oksidlanish va qaytarilish jarayonlari:

• Oksidlanish jarayoni deb, element atomining oksidlanish darajasi ortishi bilan boradigan jarayonga aytiladi
• S(-2)=S(0) Cu(0) = Cu(+2)
• Qaytarilish jarayoni deb, element atomining oksidlanish darajasi pasayishi bilan boradigan jarayonga aytiladi
• P(+5) = P(+3) Mn(+7)= Mn(+4)

Oksidlovchilar qaytarilish jarayonlarida ishtirok etadi

Oksidlovchilar qaytarilish jarayonlarida ishtirok etadi

Qaytaruvchilar oksidlanish jarayonlarida ishtirok etadi

3KMnO4 + 24HCl + 15FeSO4 → 5Fe2(SO4)3 + 5FeCl3 + 3KCl + 3MnCl2 + 12H2O

• KMnO4➡ oksidlovchi , jarayon esa qaytarilish
• FeSO4➡ qaytaruvchi, jarayon esa oksidlanish

4-rejani mustahkamlash uchun savollar

• 1 Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari tenglamasini tenglashtirishni qanday usullarini bilasiz?
• 2 Elektron balans usuli haqida maʼlumot bering
• 3 Ion balans usuli haqida maʼlumot bering
• 4 Quyidagi reaksiyani davom ettiring va elektron balans usulida tenglashtiring: Al+HNO3=

Xulosa:

• Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari eng ko’p tarqalgan reaksiyalar bo’lib, tabiatda va texnikada katta ahamiyatga ega. Ular Yer yuzidagi hayot faoliyatining asosi hisoblanadi. Tirik a’zolardagi nafas olish va moddalar almashinuvi, chirish va bijgʻish, o’simliklarning yashil qismidagi fotosintez ana shu reaksiya bilan bogʻliq.
• Biz oksidlanish darajasini tekshirgan holda oksidlanish-qaytarilish reaksiyasini aniqlashimiz mumkin. Oksidlanish qaytarilish reaksiyalarini oksidlanish va qaytarilish yarim reaksiyalariga ajratib olishimiz mumkin. Biz massa va zaryad tengligini talab qiluvchi oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirish uchun yarim reaksiya usulidan foydalanishimiz mumkin.

Foydalanilgan adabiyot va internet saxifalarida:

• Sobirjon Masharipov, Ilhomjon Tirkashev – 2018 (74-81-betlar)
• H.R. Rahimov – “Anorganik kimyo” T:O’qituvchi 1984y
• Anorganik kimyo – (Parpiyev, Muftaxov) T:O’zbekiston 2000y
• Axmerov Q, Jalilov A, Sayfutdinov R, - umumiy va anorganik kimyo T: O’zbekiston, 2003y

www.chemistry.uz – internet saxifasi

• www.ziyo.net –internet saxifasi