O’lchov birliklari to’G’risidagi tasavvurlarni shakllantirish metodikasi

Academic Research in Educational Sciences 
VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-281-289 
Google Scholar 
 Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 283  www.ares.uz 
tanishadilar. Bunda ish metodikasi kilogramm bilan tanishishdagidekdir. 
Masalan, gramm haqida konkret tasavvur hosil qilish uchun bolalar qo‘llari 
bilan massasi 1 g bo‘lgan toshni ushlashlari va uning ogirligini boshqa 
predmetlariing og‘irliklari bilan taqqoslashlari kerak. Sinfga dorixona 
tarozisini olib kirish, bolalarga bu tarozida dorilar tortilishini tushuntirish 
kerak. Dorilarni o‘lchash uchun 1 g, 2 g, 5 g, 10 g, 20 g, 50 g, 100 g, 500 g li 
mayda toshlar kerakligini aytadi (va ko‘rsatadi). Shundan keyin tortishga oid 
amaliy mashqlar o‘tqazish kerak: Masalan, 300 g shakar, 200 g yorma to rtib 
olish va xokazo.. Bu jarayonda o‘quvchilarning o‘zlari ishtirok etishlari 
muhimdir. 
Ikkinchi sinfda o‘quvchilarni savdo tarozisi bilan tanishtirish tavsiya 
qilinadi. Shu maqsadda yaqin joydagi ovqat magaziniga eksk ursiya tashkil 
qilish va bolalarni bunday tarozilarning tuzilishi va ishlatilishi bilan 
tanishtirish kerak. 
Uchinchi sinfda, birinchidan «massa o‘lchovlari» tushunchas i 
kiritiladi, ikkinchidan, o‘quvchilar o‘zlari uchun birlik - sentner va tonna 
bilan tanishadilar, uchinchidan, massa o‘lchovlari jadvali kiritiladi. 
«Massa o‘lchovlari» terminini quyidagicha tushuntirish yordamida 
kiritish tavsiya qilinadi: «Ikki kesmani taqqos lab, ulardan qaysinisi uzun. 
qaysinisi qisqa ekanligini bilish zarur" bo‘lganda ularning uzunliklarini bir 
xil birlik masalan, santimetr bilan o‘lchab taqqoslaymiz. qaysi bo‘lak 
nonning massasi ortiq, qaysinisiniki kam ekanligini bilish zarur bo‘lganda 
esa, buni tarozi va toshlar yordamida hal qilamiz. Siz qanday massa
birliklarini bilasiz? 1 kg da qancha gramm bor?...».
Massasi 1 s va 1 t bo‘lgan predmetlarni qo‘lda «ushlab turish» mumkin 
emas. Shu sababli o‘quvchilarda yangi o‘lchov birliklari haqida konkret 
tasavvurlar hosil qilishi uchun meto dik adabiyotda ilgaridan o‘quvchilarga, 
masalan, bunday ma‘lumotlarni aytish tavsiya qilinadi: ikki qop 
kartoshkaning massasi taxminan 1 s, «Moskvich» avtomobilining massasi 
(passajirlarsiz) taxminan 1 t ga teng; sinfdagi hamma o‘quvchilarning (30 —
35 ta o‘quvchi) massasi taxminan 1 t ga teng. 
Shundan keyin massa o‘lchovlari jadvali tuziladi va bola larga uni eslab 
qolish tavsiya etiladi.