Oliy matematika, statistika va ekonometrika

1.6.
 
Ma’lumotlarni yig’ish
Mazkur masalani yechish uchun to’g’ri keladigan tegishli ma’lumotlar turiga, miqdoriy yoki sifatli, aniqlik 
kiritganingizdan so’ng ma’lumotlarni yig’ish lozim bo’ladi. Qoida tariqasida, ma’lumotlarni uch xil yo’l bilan olishingiz 
mumkin: 
1. 
Chop etilgan manbalardan
; 
2. 
Ishlab chiqilgan eksperimentdan
; 
3. 
Kuzatish tadqiqotlardan 
(masalan,
so’rovnomadan
). 
Ba’zan ma’lumotlar to’plami allaqachon to’plangan va 
chop etilgan manbalarda
, masalan, kitob, jurnal yoki 
gazetalarda mavjud. Misol uchun, siz 50 shtatda ajralishlar to’g’risida ma’lumotlari (ya’ni, 1000 aholi boshiga ajralishlar 
soni) ni o’rganmoqchisiz va umumlashtirmoqchisiz. Siz bu ma’lumotlar majmuini AQSh hukumati tomonidan har yili 
chop etiladigan 
AQShning Statistik sharxidan
(shuningdek, boshqa ko’plab ma’lumotlar majmuasini) topasiz. Xuddi 
shunday, yangi uy-joy qurish uchun oylik ipoteka arizalar bilan kimdir qiziqsa bu ma’lumotlar majmuini hukumatning 
boshqa nashri hisoblanadigan 
Joriy biznes sharxi
dan topadi. Chop etilgan ma’lumot manbalarining boshqa misollari 
The 
3
James T. McClave, Terry Sincich “Statistics”. Pearson Education. 2013, p.8 
4
Miqdoriy ma’lumotlar ham 
oraliq ma’lumotlari 
yoki 
nisbat ma’lumotlari 
sifatlarida tasniflanishi mumkin. Nisbat 
ma’lumotlar uchun kelib chiqish (ya’ni, qiymati 0) muhim soni hisoblanadi. Lekin kelib chiqish oraliq ma’lumotlarga 
ahamiyatsiz bo’ladi. Shuning uchun, biz oraliq ma’lumotlarni qo’shish va ayirishimiz mumkin, lekin biz ularni ko’paytira 
olmaymiz va ajrata olmaymiz. Misollar sifatida keltirilgan to’rtta miqdoriy ma’lumotlar to’plamida (1) va (3) oraliq 
ma’lumotlar, (2) va (4) esa nisbat ma’lumotlar hisoblanadi.
5
Sifat ma’lumotlari ham 
nominal ma’lumotlarga 
yoki 
tartibli ma’lumotlarga 
tasniflanishi mumkin. Tartibli ma’lumotlar 
to’plamning toifalari qiymatiga ko’ra turkumlanishi yoki tartiblanishi mumkin, lekin nominal ma’lumotlar to’plamning 
toifalari izchil bo’lmasligi mumkin. Misollar sifatida keltirilgan sifat ma’lumotlarning to’rt turkumidan (1) va (2) 
nominal, (3) va (4) tarkibli hisoblanadi.