Oliy va innovatsiyalar vazirligi termiz davlat unversiteti

2-topshiriq.
O’simlik biomorflari haqida ma’lumot
Bu o‘simlik tog‘ va to‘qaylarda tarqalgan, bo‘yi 2-3m ga yyetadigan royasi kop tikanli sershox buta. Barglari murakkab toq patsimon 5-9 yaproqchali iyun iyul oylarida gullaydi gullari yirik yeni 8-9sm asasan och pushti, gulkosacha va gultoji 5tadan ,gulda juda ko‘p changchi va urug‘chilari bor. Mevasi soxta toq qizil yetdor uzunchoq tuxumsimon uzunligi 2-3sm , ichida juda ko‘p qattiq urig‘lari bor.


3-topshiriq.
O’simliklarning ildizlari xilma xiligini o’rganish. Gerbariy uchun materiallar tayyorlash.
Ildizlar shakli va o‘lchami jihatidan bir-biridan keskinfarq qiladi. O‘simliklarning turiga, tuproq-iqlim sharoitiga qarab ildizlar kalta, uzun, ingichka yoki yo‘g‘on, yassi yoki yumaloq va boshqa shakllarda bo‘ladi.Ayrim daraxtlarning ildizi 50–60 m gacha yetishimumkin. Masalan, yong‘oqning yon ildizlari atrofga 20–30 mgacha tarqaladi. Qumda o‘sadigan juzg‘unning ildizlari judauzun va ingichka bo‘lib, asosan yon tomonga qarab o‘sadi.
Yantoq ildizi, aksincha, pastga tomon o‘sib, 30 m gacha chuqur
kirib boradi.Ildizlar, odatda, asosiy, yon va qo‘shimcha ildizlarga
bo‘linadi.
Murtakdagi boshlang‘ich ildizning bevositao‘sishidan asosiy ildiz hosil bo‘ladi.
Asosiy ildiz shoxlanib yon ildizlar hosil qiladi.
Bir tup o‘simlikdagi asosiy, yon vaqo‘shimcha ildizlar yig‘indisi ildiz tizimi(sistemasi) deyiladi. Ildiz tiziminingo‘lchami va tuzilishi o‘simliklar turiga,ildizining shoxla nishiga, qo‘shimchaildizlarga hamda tuproq unumdorligiga
bog‘liq.
Ildiz tizimi tuzilishiga ko‘ra:
o‘q ildiz va popuk ildizga bo‘linadiMurtakdagi boshlang‘ich ildiz rivojlanishi
jarayonida o‘sishda davom etsa, undan o‘q ildiztizimi hosil bo‘ladi. Bun day moslashish ko‘pchilik ikki urug‘pallali o‘simliklarga xos.
O‘q ildiz tizimi uzun va yo‘g‘onroq bo‘lib, undan yonildizlar o‘sib chiqadi. Bu ildiz tizimi ikki urug‘pallali o‘simliklargaxos bo‘lib, uni do‘ lana, na’ matak, saksovul va ma daniy o‘simliklar (olma, o‘rik, nok, qovun, tarvuz, g‘o‘ za, no‘xat,loviya, mosh va terak ka bilar) misolida ko‘rish mumkin.Endi ikki urug‘pallali o‘simliklarga mansub g‘o‘zaningildiz tizimi bilan tanishamiz. Chigitning murtakdagi ildizchasidandastlab asosiy ildiz o‘sib chiqadi. Oradan ko‘p o‘tmay,undan ko‘plab yon ildizlar o‘sib chiqa boshlaydi. O‘z navbatida,yon ildizlardan yanada maydaroq yon ildizchalar rivojlanadi. Natijada asosiy va yon ildizlar o‘sib va ko‘payib ildiztizimini hosilqiladi.Ildizlarorasida uning yo‘g‘on va uzun,yerga tik kirib boradigan qismi ajralib turadi.
Popuk ildiz tizimi bir-biri ga o‘xshash bo‘lgan bir to‘damay da ildizlardan tash kil to padi. Uning asosiy ildizi yaxshirivoj lanmaydi. Bunday ildizlar asosan bir urug‘ pallali o‘simliklarda uchraydi.Bir urug‘pallalilardan bug‘doyning ildiz tizimituzilishiniko‘ribchiqamiz. Bug‘doyning murtakdagiildizchasidan dastlab asosiy ildizrivojlanadi va oradan ko‘p o‘tmay unobud bo‘ladi. Shun dan keyin murtakdagi
poyacha asosidan bir to‘da mayda, bir-biriga o‘xshash qo‘ shimcha ildizlar
o‘sib chiqadi.
Poyaning yerga yaqin qismi dan yokiyerga tegib turgan jo yidan o‘sib chi qadigan
ildizlar qo‘shimcha ildiz tiziminihosil qiladi. Bunga makkajo‘xori,
kartoshka, ajriq, qulupnay kabi o‘simliklarning il dizlari misol bo‘ladi Demak,ildizlartuzilishiga ko‘ ra, asosiy,yonvaqo‘shimchaildizlargabo‘linad