64
Sh. Rahmatullayevning «O‘zbek tilining izohli frazeologik
lug‘ati»dan olingan quyidagi iboralarning izohlarini esda tuting.
Ular ishtirokida gaplar tuzing.
Esi chiqib ketmoq
Nihoyatda qattiq qo‘rqmoq.
Varianti:
es xonasi
chiqib ketmoq.
Ma’nodoshi:
jon-poni chiqib ketmoq;
joni xalqumiga
kelmoq.
O‘xshashi:
kayfi uchmoq; yuragi chiqib ketmoq.
yuzidan o‘ta olmaslik
Biror ishni qilishda kimningdir ra’yi, xo-
hishi bilan hisoblashmoq.
1. Leksik, grammatik va intonatsion vositalarning nutq boyligini ta’-
minlashdagi o‘rnini tavsiflang.
2. Ma’nodoshlikning qanday turlarini bilasiz?
3. Nutqning boylik darajasini pasaytiruvchi jihatlarni tushuntiring.
4. Qaysi nutqiy uslublarda atayin takrorlardan foydalaniladi?
70-mashq.
Matnni ko‘chiring. Nutqning boyligini ta’minlayotgan ma’-
no
dosh so‘z va iboralarni aniqlang.
Amir bo‘lamiz – ko‘ngli ochiq, qo‘li ochiq, aksariyat savdo ahliga
xos kirishimli, sal narsaga yon beruvchi yigit.
U menga juda mehribon,
«bolajonim»lab boshiga ko‘taradi. Qisqasi, xudo berganini birodarlari bi-
lan bo‘lishadigan hotamtoy, muruvvatli inson. Uning tog‘amizga
nisbatan
ham kek-g‘arazini sezmaganman, hamisha bag‘rini ochib muomala qila-
di. To‘g‘ri,
andak kinoya aralash, andak piching-u istehzo bilan. Ammo
bunga ham tog‘amizning o‘zi aybdor. Sababi menga qorong‘i bu ziddiyat
tog‘a-jiyanning o‘rtasida azaldan bor edi. Bu, tabiatan bir-birini xush
ko‘rmaslik – iqi suymaslikmi yoki arzimas
bir narsadan boshlangan bo-
lalik arazining tobora chuqurlashib adovat chohida aylanganimi, ishqilib,
men bilmayman. Bobomizning kenjatoy-erkatoyi
xarxasha-yu janjal evaziga
boshqalar
dan undirgan neki narsasi bo‘lsa, menga ilingani-ilingan edi,
«o‘gay» jiyan — Amirga esa odatdagi yovqarashdan o‘zga hech vaqo
yo‘q.
(Erkin A’zam)
