T\r
|
Fanning bo’limi va mavzusi, ma’ruza mazmuni
|
Jami
|
Ma’ruza
|
Amaliy
mashg’ulot
|
Mustaqil ta’lim
|
1
|
Umumiy tilshunoslikdan ma’lumot
Til ijtimoiy, doim o‘zgarib, rivojlanib turuvchi hodisadir. O‘zbek tili - O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili ekanligi. Hozirgi o‘zbek adabiy tilining tuzilish uzvlari (elementlari): tovushlar tizimi, leksikasi (yoki lug‘at tarkibi), grammatik qurilishi. Milliy va adabiy til. O‘zbek adabiy tili va uning tayanch dialekti (lahjasi). Adabiy tilning o g‘zaki va yozma shakllari.
|
|
4
|
4
|
6
|
2
|
Tilning paydo bo‘lishi, tillarning taraqqiyoti, tillarning tasnifi.
|
|
2
|
2
|
4
|
3
|
Fonetika
Fonetika haqida umumiy ma’lumot, uning nutq tovushlarini o‘rganadigan soha ekanligi. Hozirgi zamon ona tilining fonetik va fonologik tizimi (sistemasi) haqida ma’lumot. Ona tilining fonetik vositalari: nutq tovushlari, urg‘u, ohang (intonatsiya). Fonema, uning so‘z ma’nosini farqlashdagi roli. Hozirgi ona tilining fonemalari. Nutq a’zolari va ularning vazifasi. Nutq apparati. Artikulyatsiya. Artikulyatsiya o‘rni va artikulyatsiya usuli. Fonetik akustika, tovush balandligi, kuchi, tembri, tempi va cho‘ziqligi.
|
|
4
|
4
|
6
|
4
|
Ona tilining vokalizmi va konsonntizmi. Unli tovushlar, tilning gorizontal, vertikal harakatiga ko‘ra hamda lablarning ishtirokiga ko‘ra unli tovushlar tasnifi. Undosh tovushlar, ularning artikulyatsiya (hosil bo‘lish) o‘rniga, usuliga hamda ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra tasnifi.
|
|
2
|
2
|
6
|
5
|
Nutqning asosiy fonetik birliklari: fraza (jumla), takt (sintagma), fonetik so‘z, bo‘g‘in, tovush. Urg‘u va uning turlari: so‘z urg‘usi (leksik urg‘u), gap urg‘usi (mantiqiy urg‘u); bog‘liq va erkin urg‘u. Urg‘u olmaydigan birliklar. Urg‘uning so‘z ma’nosini farqlashdagi roli.
|
|
2
|
2
|
4
|
6
|
Nutq jarayonida tovushlarning o‘zgarish xususiyatlari: kombinator o‘zgarishlar (assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza), pozitsion o‘zgarishlar.
|
|
4
|
4
|
4
|
7
|
Orfoepiya haqida umumiy ma’lumot. Hozirgi ona adabiy tilining orfoepik me’yorlari, unlilar orfoepiyasi, ayrim undoshlar orfoepiyasi, ayrim grammatik shakllar orfoepiyasi. Ayrim orfoepik me’yorlarning imlo qoidalariga (orfografik me’yorlarga) mos kelmaslik hollari.
|
|
2
|
2
|
4
|
8
|
Ona tili grafikasi (yozuv tizimi) haqida ma’lumot. Harf tilning asosiy grafik vositasi ekanligi. Tovush va harf. Alifbo (alfavit)..
|
|
2
|
2
|
4
|
9
|
Ona tili imlosi va uning asosiy tamoyil(prinsip)lari; morfologik, fonetik, an’anaviy-etimologik, differensiyalash, grafik tamoyillar. Morfologik tamoyilning asosiy va yetakchi tamoyil ekanligi.
|
|
4
|
4
|
6
|
10
|
Ona tili imlosining asosiy qoidalari: ayrim harflar, o‘zak-negiz va qo‘shimchalar, qo‘shma so‘zlar imlosi; bo‘ g‘in ko‘chirish, bosh harflarning yozilish qoidalari.
|
|
4
|
4
|
6
|
|
Leksika (lug‘at tarkibi) va leksikologiya haqida umumii ma’lumot.
Leksema va so`z, ularning o`zaro farqlari. So‘zning leksik va grammatik ma’nosi. Semema, sema. Bir ma’noli va ko‘p ma’noli so‘zlar. So‘zning o‘z va ko‘chma ma’nosi. Ma’no ko‘chirishning asosiy turlari; metafora, metonimiya, sinekdoxa, funksiyadoshlik (ma’noning vazifaga ko‘ra ko‘chishi; ma’noning torayishi va kengayishi.
|
|
4
|
4
|
6
|
|
Ona tilida so‘zlarning shakl va ma’no munosabatlariga ko‘ra turlari haqida ma’lumot. Omonimlar, ularning ko‘p ma’noli so‘zlardan (polisemantizmlardan) farqi. Sinonimlar (ma’nodosh so‘zlar) va sinonimiya qatori. Antonimlar. Paronimlar. Omonim, sinonim, antonim va paronimlarning asosiy turlari va nutqda qo‘llanish xususiyatlari.
|
|
4
|
4
|
4
|
|
Tarixiy shakllanish jihatdan hozirgi ona tili leksikasi: Hozirgi ona tili leksikasining ijtimoiy-dialektal tarkibi: umumxalq leksikasi; dialektal leksika-dialektizmlar; kasb-hunar leksikasi; termin va terminologik leksikasi (atamalar leksikasi); jargon va argolar.
|
|
2
|
2
|
4
|
|
Ona tilining nofaol leksikasi, neologizmlar (yangi paydo bo‘lgan so‘zlar). Hissiy-ta’siriy jihatdan ona tili lesikasi; umumiste’moldagi hissiy-ta’siriy bo‘yoqsiz va bo‘yoqdor so‘zlar.
|
|
2
|
2
|
4
|
|
Frazeologiya haqida ma’lumot. Frazema til va nutq birligi sifatida. Frazemalarning ma’no xususiyatlariga ko‘ra asosiy belgilari va turlari.
|
|
4
|
4
|
6
|
|
Leksikografiya haqida umumiy ma’lumot. Lug‘atlar va ularning tiplari: ensiklopedik (qomusiy) va lingvistik (yoki filologik) lu g‘atlar. Bir tilli va ko‘p tilli lingvistik lu g‘atlar. Bir tilli lingvistik lu g‘atlarning tiplari.
|
|
4
|
4
|
6
|
|
|
|
