Ondokuzmayis üNøversøtesø sosyal b

 
5.
  Vaktinden Önce Yetiúkin Rolü Verme (Adultifying): Çocuk ya da 
gençten  üstesinden  gelemeyece÷i  isteklerde  bulunulması,  gerçekçi 
olmayan  baúarılar  beklenmesi,  yaúına  uygun  olmayan  sorumluluklar 
verilmesi olarak tanımlanmaktadır (Mangalcı 2002: 27-28).  

 
26 
6.
  Duygusal  Tepkiyi  Göstermeme: Çocu÷un  sa÷lıklı  duygusal,  sosyal 
geliúimini kolaylaútırıcı duygusal tepkiler vermenin reddedilmesi veya 
ihmal  edilmesi,  çocukla  gerekli  zamanlar  beraber  olunmaması  veya 
çocukla hiçbir úeyin paylaúılmamasıdır.   
 
Çocu÷un,  ebeveyninden  bekledi÷i  duygusal  tepkileri  alamaması  onu 
etkilemektedir.  Ebeveynin  gereken  tepkiyi,  çocu÷a  göstermemesini 
dolaylı bir reddetme biçimi olarak ele almak yanlıú olmayacaktır. 
 
7.
  Aúa÷ılama: Çocu÷a de÷er verilmemesi, çeúitli özelliklerinden dolayı 
tenkit  edilmesi,  kötü  laflarla  (aptal,  geri  zekalı  vb.)  ça÷ırılması  ve 
çocu÷un utandırılmasıdır. 
 
Çocu÷a  yüksek  sesle  ba÷ırma,  kötü  söz  söyleme,  alay  etme  bu 
kategoriye  giren  bir  baskı  yöntemidir.  Bu  disiplin  yöntemi  çocu÷un 
kendine  güvenini  ve  benlik  saygısını  zedeler.  Çocuk  aúa÷ılana 
aúa÷ılana,  kendisinin  gerçekten  eksik  ve  de÷ersiz  bir  birey  oldu÷una 
inanmaya baúlar. 
 
Çocu÷u  yaramazlı÷ından,  yanılgısından  ve  söz  dinlememesinden 
dolayı  kınamak  ve  eleútirmek  en  sık  baúvurulan  e÷itim  yöntemidir. 
Burada  önemli  olan  eleútirinin  ölçüsüdür.  Kimi  ana-babalar  dayak 
atmazlar  ya  da  dayaktan  kaçınırlar  ancak  çocuklarına  söyledikleri 
sözlerde  en  az  daya÷ın  etkisini  yaratabilir.  Çocu÷a  ‘sen  adam 
olmazsın’,  ‘aptal,  geri  zekalı’,  ‘benim  sersem  çocu÷um’  gibi  çocu÷u 
küçük  düúürücü  sözler,  onun  duygusal  açıdan  zedelenmesine  neden 
olabilir. Bu nedenle çocu÷u cezalandırma amacı ile aúa÷ılayıcı, kırıcı 
sözler söylemekten kaçınılması gerekmektedir. 
  
8.
  Suça Yöneltme: Çocu÷un toplum kurallarına karúı davranıúlarına göz 
yumulması  veya  bu  davranıúların  pekiútirilmesi,  suça  yönelmesine 
zemin hazırlaması, çocu÷un bu tür davranıúlarının engellenmemesi ve 

 
27 
çocu÷a  iyi-kötü  kavramlarının  ö÷retilmemesi  çocu÷un  suça 
yöneltilmesi kapsamında ele alınmaktadır. 
 
Anne-babanın  çocu÷a  karúı  göstermiú  oldu÷u,  aúırı  hoúgörülü  tutum, 
çocu÷un  pek  çok  olumsuz  davranıúlarına  göz  yumulması  da  bu  tür 
davranıúların çocukta  yerleúmesine neden olabilmektedir (Kars 1994: 
13-19). 
 
Çocu÷un  normal  duygusal  geliúiminde  bütün  insanca  duyguları  ö÷renmesi, 
duygularını  toplumsal  yönden  kabul  edilebilir  bir  biçimde  açı÷a  vurması, 
engellenmelerle  baú  edebilmesi,  kendisi  hakkında  olumlu  duygulara  sahip 
olabilmesi, sevgisini ifade edebilmesi, duygusal mesajlarını uygun kelimelerle ve 
hareketlerle  ifade  edebilmesi  gereklidir. 
Çocuklar  duygusal  istismara 
u÷radıklarında bu yetenekleri kazanamazlar.  
 
Tzeng  ve  Jacobsen’e  göre  (1988)  fiziksel  ve  cinsel  istismarla  karúılaútırıldı÷ında 
duygusal  istismar  toplumlarda  daha  yaygın,  daha  zararlı  ve  ortaya  konması  daha 
güç  bir  istismar  türüdür.  Dolayısıyla,  duygusal  istismarın  önlenmesi,  di÷er 
istismar türlerinin önlenmesinde de bir anahtar rolü oynamaktadır.  
 
Birçok fiziksel ve cinsel istismar olayı duygusal istismarı da içine alır ve fiziksel 
ve cinsel istismarın olmadı÷ı birçok olayda yine duygusal istismar olabilir. Küçük 
çocuklarda  genellikle  duygusal  istismar,  fiziksel  ve  cinsel  istismar  ile  birlikte 
ortaya çıkar. Ergenlik ça÷ında bulunan çocuklarda ise genellikle duygusal istismar 
tek  baúına  görülür.  Duygusal  istismar,  ölümle  sonuçlanan  bir  davranıú 
olmamasına  ra÷men,  çocuk  üzerinde  sanıldı÷ından  daha  derin  izler 
bırakabilmektedir. Bu izler, çocu÷un ruhsal  yönünün zedelenmesi, normal kiúilik 
geliúiminin  oluúmaması,  baúarı  yetene÷inin  azalması,  kiúiler  arası  iliúkilerde 
bozukluklar úeklinde görülebilmektedir. 
 
Duygusal  istismar  sonucu  çocuklarda  parmak  emme,  tırnak  yeme,  ısırma, 
sallanma,  altını  ıslatma,  yeme  bozuklukları,  aúırı  hareketlilik,  aúırı  içe  dönüklük, 
güçsüzlük  duygusu,  dıú  kontrol  odaklı  olma,  saldırganlık,  aúırı  pasiflik,  hırsızlık, 

 
28 
yalan  söyleme  gibi  antisosyal  davranıúlar;  olumsuz  benlik  kavramı,  depresyon, 
uyku bozukluları, aúırı kaygılar, fobiler gibi nevrotik reaksiyonlar; intihar giriúimi 
veya intihar, biliúsel ve duygusal geliúimde duraklama, hafıza bozuklu÷u, dikkati 
bir  yerde  toplayamama,  uyum  bozuklu÷u,  güdü  azlı÷ı,  aúırı  ba÷ımlılık, 
baúarısızlık,  geri  zekalılık,  yapay  olgunluk  ve  büyümeme  sendromu  gibi 
bozukluklar görülür. Inglis’e göre (1978) duygusal yönden istismar edilen çocuk 
çevresindeki sıkıntılardan kurtulmak için bir hayal dünyası geliútirir.  
 
Bütün ana-babalar zaman zaman kontrollerini kaybedebilirler ve çocuklarına daha 
sonra piúmanlık duyabilecekleri úeyleri söyleyebilirler. Ayrıca sadece bir kez olan 
olumsuz  durum  ya  da  etkileúim  duygusal  istismar  olarak  nitelendirilmemelidir. 
østismar,  olumsuz  etkileúimlerin  sık  sık  tekrarlandı÷ı  veya  úiddetli  oldu÷u 
durumlar için söz konusudur (Karaman 1993: 19- 22). 
 
 
II.1.5.3.Cinsel 
østismar 
 
Dünya  Sa÷lık  Örgütü,  cinsel  istismarı,  geniú  kapsamlı  olarak  úu  úekilde 
tanımlamaktadır:  Çocu÷un  tamamen  kavrayamadı÷ı,  rızasının  mümkün 
olamayaca÷ı,  geliúimsel  olarak  hazır  olmadı÷ı,  yasalara  aykırı  veya  içinde 
yaúanılan toplumun tabu gördü÷ü cinsel bir eylem içine sokulması (Akdaú 2005: 
18).   
 
UNICEF,  yetiúkinlerin  cinsel doyum için çocukla iliúki kurması, para için fuhuú 
ve pornografiye yöneltilmesini cinsel istismar olarak tanımlamıútır (Kars 1994: 7).  
 
Konanç ise cinsel istismarı, bir yetiúkinin cinsel doyum sa÷lama amacı ile çocu÷a 
yaklaúması  ve  onu  kullanması  olarak  ifade  etmiútir  (Konanç,  Gürkaynak  ve 
Egemen 1991: 126). 
 
Pedofili, çocu÷u cinsel olarak çekici bulan, çocuklarla cinsel iliúkiye girmeyi bir 
fantezi olarak gören psikiyatrik bir hastalıktır (ùuúo÷lu 2005: 299).  
 

 
29 
Son  yirmi  yıla  kadar  tüm  dünyada  çocukların  cinsel  istismarı  bilinen  yaygın  bir 
sorun  olarak  görülmezken,  1977  yılında  Kempe,  çocukların  cinsel  istismara 
u÷ramalarının  çok  önemli  bir  sorun  oldu÷unun  altını  çizmiútir  (Ya÷mur  ve 
di÷erleri 2008: 77). 
 
Cinsel  istismar  eylemlerine  netlik  kazandırılması  bakımından  detaylı  ve 
operasyonel tanımlara gereksinim duyuldu÷unu ifade eden Faller (1988) istismar 
türlerini úu úekilde sınıflandırmaktadır: 1) oral-genital temas, 2) cinsel sömürü, 3) 
di÷er istismar türleriyle bir arada olan cinsel istismar.  
 
1.
  Oral-Genital  Temas:  Oral-genital  temas,  failin  çocu÷un  cinsel 
organlarına  a÷ız  yoluyla  temas  etmesi  veya  çocu÷un  kendi  cinsel 
organlarına a÷ız yoluyla temas etmesini sa÷lamasıdır.  
 
2.
  Cinsel  Sömürü:  Cinsel  sömürüde  çocu÷un  ma÷duriyetinden  sorumlu 
kiúiyle  do÷rudan  cinsel  teması  olmayabilir.  Sıklıkla  sorumlu  kiúinin, 
maddi  kazanç  karúılı÷ında,  çocu÷u  cinsellik  içeren  bir  takım  eylemler 
içine  sokmasına  rastlanır.  øki  tür  cinsel  sömürü  tanımlanmıútır.  Birincisi 
çocuk  pornografisidir;  çocukların  öznesi  oldu÷u  pornografik  resimlerin, 
filmlerin, failin kendisi tarafından veya ticari amaçlı kullanımıdır. Bu tür 
istismar  di÷er  istismar  türlerinden  temelde  farklı  özelliktedir;  istismar, 
çocukla  cinsellik  içeren  bir  eylem  içine  do÷rudan  girmekten  öte,  bu  tür 
materyale bakmak veya izlemekten oluúmaktadır. Cinsel sömürünün di÷er 
türünde ise, kız veya erkek çocuklar fuhuúta kullanılmaktadır. 
 
3.
  Di÷er østismar Türleriyle Beraber Görülen Cinsel østismar: Yukarıda 
tanımlanan cinsel eylemlerin farklı kombinasyonları ve türevleri dıúında, 
sado-mazoúistik eylemlerin uygulanması (fiziksel kötü muamelenin cinsel 
bir  eylemle  birleútirildi÷i  haller),  alkol  ve  madde  kullanımının  da  cinsel 
istismarın parçası oldu÷u haller sayılabilir (Akt. Akdaú 2005: 20-22).        
 
Halk  arasında  engelli  kiúilerin  cinsel  olarak  istismar  edilemeyecekleri  biçiminde 
yanlıú bir kanı vardır. Bu kanı, engelli kiúilerin cinsel açıdan uygun olmadıkları, 

 
30 
çekici  de÷il,  acınacak  kiúiler  oldukları,  aseksüel  ve  arzu  edilemez  oldukları 
inanıúlarına  dayanmaktadır.  Oysaki  gerçekler  bu  inanıúların  tersi  yönündedir. 
Çünkü  engelli  kimseler;  kurulmak  istenen  sapık  iliúkilerin,  cinsel  saldırıların  ve 
ú
iddet eylemlerinin kolay ve uygun birer hedefidir. 
 
Engelli çocuklarla etkileúim durumunda olan ve ço÷u kez engelli çocu÷un güven 
duydu÷u kiúilerin de çocukla cinsel iliúkiye girme olasılı÷ı bulunmaktadır (Eratay 
2000: 88). 
 
Kaynaklarda,  özürlü  kiúilerin  cinsel  istismara  u÷rama  oranlarının  birbirinden 
farklı oldu÷u görülmekte ve bazı kaynaklarda bu oran %70’e kadar çıkmaktadır. 
Araútırmalar, zekaca geri kızların %10’unun ensest kurbanı olduklarını ve onları 
cinsel  istismara  maruz  bırakanların  %40  oranı  ile  babalar  veya  üvey  babalar 
oldu÷unu  göstermektedir.  Özürlü  kızların,  erkeklere  göre  daha  yüksek  oranlarda 
istismara  u÷radıkları  ve  bu  vakaların  ço÷unlu÷unda  gözlenen  istismar  biçiminin 
ensest  tarzında  oldu÷u  bulunmuútur.  Araútırmaların  ortaya  koydu÷u  di÷er 
gerçekler,  özürlüleri  istismar  eden  cinsel  istismarcıların  %97  oranı  ile  erkek  ve 
%99  oranı  ile  özürlü  ma÷durların  bildikleri  ve  güvendikleri  kiúiler  olduklarıdır 
(Topçu 1997: 67).   
 
Özürlü  çocukları  cinsel  olarak  istismar  edenlerin,  anne-babalar,  akrabalar,  özel 
e÷itim ö÷retmenleri, araç úoförleri, psikologlar, fizyoterapistler, u÷raúı terapistleri, 
tıp doktorları, izci ve kamp liderleri arasından çıktı÷ı bildirilmektedir. Bu bilgiler, 
özürlü  çocuklarla  etkileúim  durumunda  olan  ve  ço÷u  kez  kendilerine  güven 
duyulan  tüm  kiúilerin,  çocukla  cinsel  iliúkiye  girme  olasılı÷ı  bulundu÷una  iúaret 
etmektedir. 
 
Özürlülerin  sadece  ortalama  1/5’inin,  kendilerine  yapılan  cinsel  fiili  baúkasına 
açıkladı÷ı  saptanmıútır.  Bu  çok  az  bir  orandır  ve  büyük  sayıda  özürlünün 
kendilerine  yapılan  istismarın  acısını  içlerinde  taúıyarak  yaúamak  durumunda 
kaldıklarını  göstermektedir.  Kız  ma÷durlara  göre  olayı  daha  az  oranlarda 
bildirmelerine  karúın,  özürlü  erkek  ma÷durların  ifúasına  daha  çok  inanıldı÷ı 
saptanmıútır  (Topçu  1997:  67).  Aynı  zamanda  özellikle  konuúmakta  zorlanan, 

 
31 
sözel  yetene÷i  geliúmemiú  olan  ya  da  ö÷renme  güçlü÷ü  olan  çocuklar  da 
kendilerine  yapılan  cinsel  istismarı  ifade  edememektedirler.  Böyle  çocuklar  için 
oyun terapisi gibi çeúitli yöntemler kullanılmaktadır (Bulut 2008: 131-141). 
 
Ülkemizde  çocukların  cinsel  istismarı  ile  ilgili  kapsamlı  yeterli  çalıúma  yoktur. 
Bunun  en  önemli  bir  nedeni,  bu  çalıúmayı  yapacak  kiúilerin  bu  konuda  yeteli 
bilgiye  sahip  olmamasıdır.  Ülkemizde  cinsel  istismara  u÷rayan  çocuk  oranının 
%9-18 oldu÷u ileri sürülmektedir (Ya÷mur ve di÷erleri 2008: 77). 
 
 
Ensest 
 
Ensest,  tam  anlamıyla  aile  içi  cinsel  iliúkidir.  Bir  di÷er  adı  ise  ‘yasak  sevi’dir. 
Dilimize,  büyük  bir  ihtimalle  øngilizceden  geçmiú,  ‘incest’  kelimesinin 
Türkçeleútirilmiú  halidir.  Bir  kiúinin  ana,  baba,  hala,  teyze,  kız  kardeú,  erkek 
kardeú,  amca,  dayı,  o÷ul,  kız,  kardeú  karısı  ve  geliniyle  cinsel  iliúkide 
bulunmasına  ensest  denilmektedir.  Ancak  literatüre  bakıldı÷ında  ensestin  tek  ve 
kesin bir tanımını bulmak mümkün de÷ildir. Tanım, disiplinlere göre farklılıklar 
gösterir. Hukukun tanımıyla psikolojinin tanımı birbirinden farklıdır. 
 
Polat  (2001)  ensesti,  geleneksel  olarak,  biyolojik  olarak  akrabalı÷ı  olan  aile 
bireyleri arasındaki iliúki olarak tanımlamaktadır (Karadeniz 2008: 28). 
 
Cinsel  tacizlerin  büyük  bir  ço÷unlu÷u  bildirilmeyip  gizli  kaldı÷ı  için,  kesin  bir 
oran  belirlemek  mümkün  olmamaktadır.  Türkiye’de  de  yapılan  cinsel  taciz 
çalıúmaları  çok  sınırlı  sayıda  oldu÷u  için  ne  oranda  ensestle  karúı  karúıya 
oldu÷umuzu kesin olarak söylemek mümkün olamamaktadır. 
 
Zihinsel  özürlü  çocuklar  da  çok  fazla  tacize  u÷ramaktadır.  Bu  çocuklar,  örne÷in 
18-20  yaúlarına  gelmelerine  ra÷men  zeka  yaúları  3-5  yaúlarındaki  bir  çocu÷un 
zekasına denk olabilmektedir. Bedensel olarak da cinsel çekicili÷i olabilen ya da 
kandırılıp  bir  yere  götürülmesi  kolay  olabilen  bu  kiúiler  bazen  yakın  sosyal 

 
32 
çevredeki  erkekler  tarafından  tacize  u÷rayabilmektedirler.  Bu  yaúadıklarını  ise 
kimseye anlatmamakta ya da anlatamamaktadırlar (ùuúo÷lu 2005: 1-301). 
 
Günümüzde,  ensest  ve  pedofili  istismarında  bulunan  kimselerin,  bu 
davranıúlarının  tedavisi  için  giriúimler  yapılmaktadır.  Bu  kiúilerin  tedavilerinde 
amaç,  onların  normal  dıúı  cinsel  e÷ilimlerinden  ve  bununla  iliúkili  sorunların 
baskısından  kurtulmalarını  ve  normal  cinsel  yönelimlere  sahip  olmalarını 
sa÷lamaktadır.  Pedofilide,  bu  amacın  gerçekleúme  olasılı÷ının  genellikle  az 
oldu÷u  ve  pedofilinin  çok  güç  tedavi  edildi÷i;  buna  karúılık  ensest  tedavisinden 
iyi sonuçlar alındı÷ı bildirilmektedir (Topçu 1997: 61). 
 
 
II.1.6.Tacize U÷rayan Çocukların Psikoloji ve Davranıúları  
  
Yapılan  araútırmalara  göre  tacize  u÷rayan  kız  çocu÷undaki  psikoloji  ve 
davranıúlar úunlardır: 
 
•  ‘Her úey gizli kalmalı’ (aile yıkılabilir), 
•  Çaresizlik,  sevgi  objesini  kaybetme  korkusu;  kendini  suçlama  ve 
kendinden nefret etme, 
•  Tutsaklık ve süreklilik varsa çocuk bu duruma adapte olabilmek için uzun 
dönemde  patolojik  ba÷ımlılık,  kendine  zarar  verme  davranıúları, 
dissosiasyon  (yabancılaúma  hissi),  ço÷ul 
kiúilik  gibi  savunma 
mekanizmaları geliútirir. Bir çocuk için onu önemsemeyen, zarar veren bir 
ana-baba imajı dayanılamayacak kadar acı bir durumdur, o nedenle çocuk 
tacizi kendisinin provoke etti÷ini düúünmeye baúlar, 
•  øtiraf ço÷unlukla olmaz.  Olsa bile baba yaptıysa babaya inanmak özellikle 
annenin iúine gelir, 
•  øtiraf baúladı÷ında olayların büyümesi üzerine ço÷unlukla geri çekilir, 
•  Tacize  u÷rayan  kiúi  erkek  ise;  bir  kadının  tacizine  u÷ramıúsa  bu  tacizden 
sayılmaz,  bir  erkek  ancak  bir  erkek  tarafından  taciz  edilebilir.  Tacize 
u÷rayan kiúi telafi edici maço davranıúlara girer (ùuúo÷lu 2005: 10-11). 

 
33 
II.1.7.østismar Olan Davranıúı Olmayan Davranıútan Ayırmak
 
 
Çocuk  istismarını  çocu÷a  zarar  veren  ama  istismar  olmayan  davranıúlardan 
ayırmak  için  olayın  ortaya  çıkıúına  neden  olan  davranıúa  dikkat  etmek  gerekir. 
Çocu÷a  zarar  veren  baúka  olaylarda  çocukta  ne  gibi  zararlar  veya  yaralanmalar 
oldu÷una  bakarken  burada  ayrıca  bunu  yaratan  davranıúın  neden  oldu÷una  da 
bakmak  gerekir  (Polat  1997:  38).  Örne÷in,  istismar  edilen  çocuklarda  görülen 
kırıkların  örüntüsü,  kaza  sonucu  ortaya  çıkan  kırıklardan  farklıdır  (Konanç, 
Gürkaynak ve Egemen 1991: 39). Çocuk kolunu kırarsa o zaman öncelik, kolunun 
hemen  tespit  edilip  alçıya  alınmasıdır.  Ama  bu  kırık  neden  olmuútur,  bunu 
araútırırken  dayak  sonucu  oldu÷unu  ö÷renmek  nedensellik  kavramının 
açıklanmasını  sa÷lar.  Bunu  bilmekte  daha  sonraki  zamanlarda  çocu÷un  ya  da 
varsa di÷er kardeúlerin úiddete maruz kalmalarını önlemek açısından önemlidir.  
 
Önlenebilirlik  de  çok  önemli  bir  boyutunu  oluúturmaktadır.  Söz  konusu  zararı 
önleyebilecek  alternatif  bir  insan  eyleminin  varlı÷ını  zorunlu  olarak  içerir. 
Örne÷in  geliúmekte  olan  bir  ülkede  çocu÷unun  kaçınılmaz  olarak  menenjitten 
ölümünü  olanaksızlıklar  nedeniyle  yalnızca  izlemek  zorunda  kalan  bir  anne-
babanın  bu  durumu  çocuk  istismarı  olarak  de÷erlendirilemezken,  geliúmiú  bir 
ülkede  ortaya  çıktı÷ında  bir  müdahale  úansı  varken  gerekli  yerlere  zamanında 
götürülmedi÷i için dar kapsamda ihmal, geniú kapsamda çocuk istismarıdır (Polat 
1997: 45). 
 
 
II.1.8.øhmal 
 
Tanımlanması  zor  bir  kavram  olan  çocuk  ihmalini  Garbarino  (1980)  úu  úekilde 
açıklamaktadır:  ‘Çocu÷un  gereksinimlerini  ana-babanın  en  düúük  düzeyde  bile 
karúılayamaması sonucu, çocu÷un geliúmesinin tehlikeye girmesi.’ 
 
Kozcu  (1991)  ihmali,  ailenin  veya  çocuktan  sorumlu  kiúilerin,  çocu÷a  karúı  en 
temel yükümlülüklerini yerine getirmemesi úeklinde tanımlamaktadır (Göde, Savi 
ve Savi 2001: 6). 

 
34 
Çocuk  ihmali  Sweet  ve  Resick’e  göre  ise  ilgisizlik  sonucunda  oluúan  olumsuz 
etkiye  sahiptir  ve  ‘çocu÷u  koruma,  bakıp-büyütme  ve  yönlendirme  gibi  ana-
babaya  ait  görevlerin  yapılmasındaki  baúarısızlı÷ı’  ifade  etmektedir  (Akt. 
Özdemir 1989: 20-21). 
 
øhmal,  anne-baba  ya  da  bakıcının  çocu÷a  bakma  ve  koruma  yükümlülüklerini 
gere÷ince  yerine  getirmemeleri  sonucu  ortaya  çıkmaktadır  (Konanç,  Gürkaynak 
ve  Egemen  1991:  37).  Çocu÷un  bakım  ve  beslenme  gereksinimlerinin  yeterince 
karúılanmaması,  gerekli  tıbbi  müdahalenin  yapılmaması,  anne  ve  baba  olarak 
çocu÷a  karúı  danıúmanlık  görevinin  yerine  getirilmemesi  ve  çocu÷un  tek  baúına 
bırakılması ihmal davranıúı örneklerindendir.   
 
Çocu÷un  ihmal  (neglect)  edilmesi  de,  istismar  davranıúı  ile  aynı  derecede  önem 
taúımaktadır.  Bir  çocu÷u  ihmal  etmek  de  onu  hırpalamak  kadar  zararlı 
olabilmektedir.  Birçok çalıúma, ihmalin, çocukların geliúimlerinde sa÷lı÷a zararlı 
etkisinin  oldu÷unu  göstermiútir  (Venet  ve  di÷erleri  2007:  264).  A.B.D.’de  resmi 
kurumlara  ihbar  edilen  ihmal  olaylarının  %10’u  ciddi  bir  fiziksel  zarar  ile 
sonuçlanmıútır  (Özdemir  1989:  20-21).  Araútırma  bulguları,  ihmal  vakalarının 
büyük ço÷unlu÷unun yinelendi÷ini göstermektedir (Bae ve di÷erleri 2007: 856). 
 
øhmalin  ortaya  çıktı÷ı  farklı  alanlar,  fiziksel  ihtiyaçların  ihmali,  e÷itsel 
ihtiyaçların  ihmali  ve  duygusal  ihtiyaçların  ihmali  olarak  gözlemlenebilir.  Bu 
alanlara  ba÷lı  olarak  ebeveynin  ihmale  neden  olan  eylemsizlikleri  úu  alanlarda 
ortaya çıkabilir: 
 
1.
  Fiziksel sa÷lık 
2.
  Ruhsal sa÷lık 
3.
  Gözetim 
4.
  Bakım 
5.
  Ev kazalarına yol açan tehlikeler 
6.
  Ev hijyeni 
7.
  Kiúisel hijyen 
8.
  Beslenme (Akdaú 2005: 29). 

 
35 
II.1.8.1.Fiziksel 
øhmal 
 
Çocu÷un  beslenme,  barınma,  sa÷lık,  giyinme,  e÷itim  gibi  temel  ihtiyaçlarını 
karúılamada ihmal göstermeye ‘fiziksel ihmal’ denir (Mangalcı 2002: 13). 
 
Fiziksel  ihmalin  belirlenmesi  kolaydır.  Ana-baba  çocu÷un  dengeli  ve  düzenli 
beslenmesine  ve  giyimine  gereken  önemi  vermez.  Çocuk  genellikle  kendi 
çabalarıyla karnını doyurmaya çalıúır ve kirli, eski ve mevsim úartlarına uymayan 
giysiler  giyer.  Fiziki  açıdan  yetersiz  bir  ortamda  yaúaması,  barınmadaki 
problemler  úeklinde  kendini  gösterir.  Genellikle  ana-baba  çocu÷un  sa÷lıklı 
yaúaması  için  koruyucu  önlemleri  almazlar  ve  hasta  oldu÷u  zaman  gerekli 
tedaviyi görmesini sa÷lamazlar. Dikkatsizlik sonucu çocuk herhangi bir tehlikeye 
maruz  kalabilir  veya  yaralanabilir.  Çocu÷un  e÷itimine  gereken  önem  verilmez. 
Çocuklar okula gönderilmez, gönderilse bile okuldaki durumlarıyla ilgilenilmez.  
Çocu÷un gece veya gündüz uzun süre evde yalnız bırakılması ya da çocu÷un geç 
saatlere  kadar  evin  dıúında  gözetimsiz  kalması  onun  fiziksel  ihmale  u÷radı÷ının 
bir baúka göstergesidir. Kimi zaman fiziksel ihmal, fiziksel istismardan çok daha 
zararlı  olabilecek  sonuçlar  do÷urmaktadır.  Özellikle  Türkiye’de  ihmal  sonucu 
çocuk  yaralanmaları  ve  ölümleri  olaylarına  çok  sık  rastlanmaktadır  (Karaman 
1993: 25-26). 
 
Carter  ve  Myers,  fiziksel  ihmal  ile  birçok  yoksulluk  göstergesi  (örn,  iúsizlik) 
arasında büyük bir ilgi oldu÷unu belirtmektedir (Carter ve Myers 2007: 110-121). 
Genelde ihmal, daha çok toplumsal ve ekonomik nedenlere ba÷lı olarak düúünülür 
ve sayıca istismarın on katı kadar oldu÷u tahmin edilir. Ancak sa÷altım ve önlem 
çabalarında  istismara  oranla  daha  çok  geniú  boyutlu  toplumsal  ve  ekonomik 
kaynaklar  gerekti÷i  için,  batılı  bilim  adamları  ve  ilgili  kurumlar  tarafından  az 
irdelenmiú  bir  konu  görünümündedir.  øhmal,  varlıklı  batılı  ülkelerde  yoksul 
azınlık sınıfın bir sorunu, yoksul ve geliúmekte olan ülkelerde ise önlenmesi daha 
karmaúık toplumsal sorunların ( iúsizlik, kötü ev koúulları, çok çocukluluk, kısıtlı 
sa÷lık  ve  e÷itim  kurumları  )  çözümüne  ba÷lı  bir  problem  olarak  algılandı÷ından 
henüz  yeterince  ilgi  çekmemektedir.  Bu  nedenlere  ba÷lı  olarak  çocuk  ihmalinin 
oldukça ‘ihmal’ edilmiú bir konu oldu÷u söylenebilir (Mangalcı 2002: 30). 

 
36 
II.1.8.2.Duygusal 
øhmal 
 
Duygusal  istismarda  oldu÷u  gibi  duygusal  ihmali  de  belirgin  olarak  tanımlamak 
oldukça  zordur.  Ana-babanın  çocuktan  uzak  durdu÷u,  olumlu  ya  da  olumsuz 
davranıúlarına  aldırıú  etmedi÷i  tüm  durumlarda  duygusal  ihmalden  söz  edilebilir 
(Karaman  1993:  26).  Ancak  duygusal  ihmali,  Bilir  ve  arkadaúları  úu  úekilde 
tanımlamıúlardır:  Duygusal  ihmal,  çocu÷un  ihtiyaç  duydu÷u  sevgi,  ilgi  ve 
yakınlı÷ın  gösterilmemesidir.  Çocu÷a  yeterli  sevgi  göstermeme  yani  sevgi 
yoksunlu÷u,  çocu÷a  önem  vermeme,  duygusal  ihmalde  en  çok  karúılaúılan 
durumdur. 
 
Dokunma,  okúanma,  gülümseme  gibi  yakın  davranıúları  anne-babalardan 
göremeyen  çocuklar  duygusal  ihmale  maruz  kalmıúlardır.  Bunun  yanında,  anne-
babaları kendilerinden uzak durmakta, olumlu ve olumsuz davranıúlarına kayıtsız 
kalmakta ve gerekli danıúmanlık görevlerini yerine getirmemektedirler.  
 
Duygusal ihmale maruz kalan  yani, ilgi ve sevgi gösterilmeyen, çok erken yaúta 
bulundu÷u  ortamda  kendi  sorunlarıyla  yalnız  bırakılan  ve  bu  sorunların 
üstesinden  kendisinin  gelmesi  beklenen  çocuklar,  kendinden  emin  olmayarak 
yetiúir; ço÷u zaman evden kaçma e÷ilimi gösterirler (Tercan 1995: 24-25).   
 
Engelli  çocu÷a  sahip  aileler;  suçluluk  ve  aúırı  koruma  duygularına  sahip 
olabilmektedir.  Ebeveyn  bir  sorunu  oldu÷u  için  engellenmekte  ve  çaresizlik 
içindedir.  Öfke  sorunu  artmaktadır;  ebeveyn  ö÷retmeni,  okulu,  psikologu, 
danıúmanı  kısaca  baúkalarını  hatalıymıú  gibi  suçlayabilir.  Kendini  suçlayan 
ebeveynin  duygusal  boúalma  gereksinimi  vardır.  Aúırı  hoúgörülü  olma,  engelli 
çocu÷a  sahip  ebeveynin  suçluluk  duygusunu  azaltmaktadır.  Ancak  çocu÷un 
yeterli  oldu÷u  anlarda  çocu÷un  olgunlaúmasını  sınırlamakta,  yetersizlik 
duygusunu  yaratmakta,  çocu÷a  gösterilen  aúırı  hoúgörü  çocu÷u  suça  teúvik 
edebilmektedir.  Açıkça  görülüyor  ki,  ebeveynin  engelli  çocu÷a  sahip  olması 
duygusal ihmal ve istismara uygun ortam hazırlayabilmektedir (Eratay 2000: 80).  
 
 

 
37