O'quv qo'llanma

R u x sa t e tilg a n m a n z illa r n in g r u x sa t e tilm a g a n v a q td a u la n ish i
U shbu x a v f global tarm oqlarning bir qancha soxalarini kam rab oladi, 
jum ladan:
• lokal soxa;
• lokal-global tarm oqlarning birlashuvi;
• m uxim axborotlam i global tarm oqlarda ju n atish ;
• global tarm oqning boshkarilm aydigan kism i.
Ixtiyoriy axborot tarm oqlarining asosiy kom ponentlari bu serverlar va ishchi 
stantsiyalar xisoblanadi. S erverda axborotlar yoki xisoblash resurslari va ishchi 
stantsiyalarda xizm atchilar ishlavdi. U m um an ixtiyoriy kom pyuter xam , serv'er xam 
ishchi stantsiya bulishi m um kin — bu xolda ularga nisbatan xavfli xujum lar bulishi 
extim oli bor.
G lo b a l ta r m o q m a y d o n la r id a g i ta x d id
T a x d id
L o k a l
m a y d o n
L T /G T
b ir la ­
sh u v i
G T
a d m in -
str a to r
m a y d o n i
G T
b o s h k a ­
r ilm a y ­
d ig a n
m a y d o n i
T arm oqlarning notugri m anzili
+
+
Paketlar bilan tuldirish
+
+
M um kin bulm agan ulanish
+
+
M um kin b o 'lg an ulanish
+
+
+
75

---

Parolni tan lash
+
+
+
ICM P xujum i
+
+
+
RIP xujum i
+
+
R uxsatsiz uzokdan boshkarish
+
+
+
Parolni o ‘zgartirish
+
+
D NS xujum i
+
+
M um kin bulm agan vaktda
+
+
+
+
S erverlam ing asosiy vazifasi axorotlam i saklash v a ta k d im kilishdan iborat.
Y ovuz niyatli shaxslam i q uyidagicha tasniflash m um kin:
• axborot olishga im koniyat olish;
• xizm atlarga ruxsat etilm agan im koniyat olish;
• m a ’lum sinfdagi xizm atlam ing ish rejim ini ishdan ch ik arish g a urinish;
• axborotlarni o 'zg artirish g a xarak at yoki boshka turdagi xujum lar.
U z navbatida, xozirgi zam onaviy rivojlanish davom ida servis xizm atini izdan 
chikarishga karshi kurash m uam m osi m uxim axam iyat kasb etadi. Bu xildagi 
xujum lar «servisdagi buzilish» nomini olgan.
Ishchi stantsiyalarga xujum ning asosiy m aksadi, asosan, kayta ishlanayotgan 
m a'lu m o tlarn i yoki lokal saklanayotgan axborotlarni olishdir. B unday xujum lam int 
asosiy vositasi «T royan» d astu rlar sanaladi. Bu dastur u z tuzilishi b o ‘yicha 
kom pyuter viruslaridan fark kilm aydi va kom pyuterga tushishi bilan uzini 
bilintirm asdan turadi. B oshkacha aytganda, bu dasturning asosiy m aksadi —- tarm oq, 
stantsiyasidagi him oya tizim ini ichki tom ondan buzishdan iborat.
Bu xolatda m asalani xal kilish m a ’lum kiyinchilikka olib keladi, y a ’ni m axsus 
tayyorlangan m utaxassis lozim yoki boshka choralar kabul kilish kerak buladi.
B oshka bir oddiy him oya usullaridan biri xar kaysi ishchi stantsiyadagi tizim li fayllar 
va xizm at soxasidagi m a ’lum otlam ing o ‘zgarishini tekshirib turuvchi revizor (ingl.