O‟quv qo‟llanma

H=7=00111 
K=10=01010 
N=13=01101 
x 
y 
xor 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
0 
1 

---

29 
32=2
5
ga yani 5 betli ikkilik sanoqsistemasi uchun 
Misol: ―HELLO‖ co‘zi shifrlansin. 
T
0
= HELLOK= KALIT T
1
= ? 
Vernam ishlab chiqqan bu tizimni aylanali lenta yordamida tekshirgan, 
uzatgich (peridatchik) va qabul qilgichlarni (pryomnik) ko‘rishda bir xil yoki 
shunga o‘xshagan kalit ketma-ketligidan foydalangan. Vernam shifrlash 
tizimining kamchiligi uzatuvchi orqali qabul qilish tomoniga kalit ketma-
ketligini qanday uzatish edi.Chunki dushman kalitni olsa, u yuborgan 
shifrlangan matnni bemalol ochib o‘qiy oladi.Shuning uchun xam Vernamning 
shifrlash tizmi etarli emasligi sababli buni hal kilish uchun shifrlashni 
gammalashtirish usuliga o‘tilgan. 
Gammalash usuli bilan shifrlash
Gamma shifri bu ochiq matnni shifrlash va shifrni ochish uchun ishlab 
chiqilgan ixtiyoriy psevdo ketma-ketligidagi algoritimdir. 
Shifrlash jarayonida gamma shifri ishlab chiqiladi va keluvchi ochiq 
matnni teskari ko‘rinishda ikkilik modul bo‘yicha qo‘shiladi.Shifrlash uchun 
ochiq ko‘rinishdagi T
0
bo‘laklar ishlab chiqiladi. 
Gamma shifri quyidagi ko‘rinishdagi ketma-ketlikda olinadi. 
(7+11) mod 5=18 mod 5=3 
G
i
-Gamma shifri belgisi
Shifrlashni quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin. 
C
i
=(T
i
+G
i
) mod N 
Bu yerda: 
C
i
- Shifrlangan matn; 
T
i
- Boshlang‘ich matn; 
G
i
- Gamma belgisi; 
modN
-qoldiq;