O`quv yili Tushuntirish xati

Asosiy qism

Aziz o'quvchilar, mustaqil O'zbekistonning o'ziga xos taraqqiyot modeli to'g'risidagi darsimizdan bilib oldingizki, bizning yurtimizda shunchaki bozor munosabatlari ustuvor bo'lgan jamiyat emas, balki fuqarolarimizning ezgu manfaatlariga, insoniy hayot talablariga javob beruvchi jamiyat barpo etilmoqda. Boshqacha qilib aytganda, bu jamiyatda moddiy boylik ortidan quvish, qaysi yo'l bilan bo'lmasin nafsiy talablarni qondirish singari yovvoyi istaklarga emas, insonning ham moddiy, ham ma'naviy to'kisligini ta'minlashga asosiy e'tibor qaratiladi. Chunki odamning odob-axloqi, mehr-shafqati, vijdon va andishasi, poklik va halolligi, hayo va ibosi bozorga olib chiqiladigan, bozorga solinadigan narsalar emas. Xalqimiz ne-ne og'ir kunlarda - urush va qatag'on davrlarida ham, ochlik va yo'qchilik zamonlarida ham bu yuksak ma'naviy tushunchalami nafs istaklariga qurbon qilgan emas, odamiy qiyofasini yo'qotmagan.
O'zbekiston erkin va demokratik mamlakat sifatida bag'rini dunyoga keng ochar ekan, uning hududiga, fuqarolarining ong-u tafakkuriga jahondagi ko'plab ijobiy yangiliklar bilan birga, Yer yuzining u yoxud bu burchagida paydo bo'lib tarqalayotgan qator illatlar ham yopirilib kirishga muttasil harakat qilmoqda. Ana shunday illatlar sifatida odam savdosi, giyohvandlik, ichkilikbozlik singari inson zotini yemiruvchi jiddiy xavflarni sanash mumkin.
Tarix darslaridan bilasizki, miloddan avvalgi davrlarda dunyoni zir titratgan Rim imperiyasi hududida, Misr va yana boshqa qator o'lkalarda jang-u jadallar payti asir tushgan askarlar yoxud bosqin-chilar tomonidan fath etilgan hududlarda yashovchi aholi qul sifa­tida bozorlarga olib chiqilgan, ular xuddi hayvon singari sotilgan. Mana shunday qullar - gladiatorlar ishtirokida katta maydonlarda, minglab kishilar ko'z o'ngida shafqatsiz, qonli janglar tashkil etilgan. Odam bolalari xuddi xo'roz yoki qo'chqordek o'zaro urushishga, bir-birini mahv etishga majbur qilingan, yig'ilgan olomon mana shu tomoshalardan go'yo zavq-shavq olgan...
Albatta, insoniyatning madaniy yuksalishi bu sharmandali holatlarga allaqachon barham bergan, bundan keyin odamning qul qilib sotilishi aqlga sig'maydigan jinoyat hisoblanishi hamma tomonidan tan olingandek ham edi. Afsuski, bugungi kunda dunyoning turli burchaklarida shunday «ishbilarmon» to'dalar, guruhlar, markazlar paydo bo'lganki, ular o'sha mash'um sav-doni boshqacharoq - «madaniylashgan» shakl-u shamoyilda qayta tashkil qilishga tushganlar. Bu kirdikor egalarining qarmog'i - to'riga esa ko'proq hali yaxshi-yomonning, do'st-u dushmanning farqiga bormaydigan yoshlar, hatto, sizning tengdoshlaringiz bo'lgan o'spirinlar ilinib qolmoqda. Dunyoning u yoki bu mamla-katida ozgina mehnat qilib mo'may daromad topish, bu daromad evaziga esa maza qilib hayot kechirish mumkinligi to'g'risidagi cho'pchaklarni turli maqomda takrorlaydigan bunday guruhlar bizning yurtimizga ham suqilib kirishga tun-u kun harakat qilishyapti. Eng xatarlisi - shunday kimsalar bilan osh-qatiq bo'lishga rozi bo'layotgan, ularning jinoyatkorona rejalarini amalga oshirishiga yordam berayotganlar ham, oz bo'lsa-da, topilib turibdi. Bu kimsalar hali mahallasidan, qishlog'idan boshqa joyni ko'rmagan, hayot tajribasi yo'q, g'o'r yoshlarni turli va'dalar bi­lan aldab xorijga olib chiqib ketish, o'sha yoqlarda boshqa bir tuban guruhlarga sotib yuborishdek yovuz jinoyatni amalga oshirmoqda.
Hayotimiz ko'rkiga soya solayotgan illatlaming navbatdagisi - bu ichkilikbozlik va giyohvandlik sanaladi. Afsuski, hozirgi davrda, hatto o'smir-yoshlar, ayollar o'rtasida ham ichkilikbozlikka, kashandalikka, hatto, giyohvandlikka ruju qo'yish hollari uchramoqda. Albatta, inson onadan ichuvchi yoki kashanda bo'lib tug'ilmaydi. Bu xunuk odatlarni keltirib chiqaradigan bir qator sabablar mavjud. Jumladan, tug'ilgan kunlarni nishonlash, chaqaloq dunyoga kelishi munosabati bilan o'tkaziladigan turli tadbirlar, mahalla-ko'y, oshna-og'aynilar o'rtasida uyushtiriladigan gap-gashtaklar, bitiruv kechalari, nikoh to'ylari va boshqa marosimlarda spirtli ichimliklaming oshkora tanovul etilishi ham ichkilikbozlikning tomir otib ketishiga sabab bo'lmoqda.

3.