O’quv yilida o’rta ta’lim uchun

 

           18-bilet biologiya 

 

1) 

Lizosomalar (yunoncha - "lizeo" - eritaman, "soma" - tana 

degan so'zlardan olingan) uncha katta bo'lmagan yassi tanacha lardir. Diametri 0,4 mkm bo'lib, bir 

qavat membrana bilan o'ralgan. 

Lizosomada oqsillar, uglevodlar va yog'larni parchalaydigan 40 ga 

yaqin gidrolitik fermentlar bo'ladi. Lizosomalar Golji majmuasidan 

yoki to'g'ridan to'g'ri endoplazmatik to'rdan hosil bo'lishi mum kin. Lizosomalar oziq moddalarni 

aktiv hazm qilish layoqatiga ega 

bo'lib, hujayraning hayot faoliyati natijasida nobud bo'lgan hujay ra qismlarini yo'qotishda ishtirok 

etadi. Masalan, itbaliqning dumi 

lizosoma fermentlari ta’sirida yo'q bo'lib ketadi. 

Vakuolalar 

o'simlik 

hujayralariga 

xos  organoid  bo'lib,  mem  brana bilan

 

o'ralgan. 

Ular 

---

Telegram: @imtihonlar_kanali_uz                                            Bot: @imtihonuzb_bot 

Telegram: @imtihonlar_kanali_uz                                            Bot: @imtihonuzb_bot 

 

endoplazmatik to'rning g'ovak membra nalari hisobiga hosil bo'ladi. Vakuola tarkibida turli tuman 

organik 

birikmalar ra tuzlar uchraydi. 

Vakuola shirasi hosil qiladigan osmotik bosim hujayraga suv ning o'tishini ta’minlaydi va uning 

tarang, ya’ni turgor holati ni iujudga keltiradi. Bu o'simliklarni mexanik ta’sirlarga nisbatan 

mustahkamligini ta’minlaydi. 

2) 

Genlarning o'zaro epistaz ta’siri. Fenotipda bir dominant genning 

allel bo'lmagan ikkinchi dominant gendan ustunlik qilishi epistaz deb 

ataladi. Bu qonuniyatning mohiyatini tovuq zotlarida 

pat rangining irsiylanishi misolida ko'rib chiqaylik. Patlari oq rang dagi ikkita tovuq zotlarining 

fenotipi bir xil bo'lsa ham, ularning 

bu belgi bo'yicha genotiplari harxilligi aniqlandi. Buni tekshirish 

uchun har ikkalasiga ham oq patli tovuq zotlari chatishtirildi. F1 da 

hamma duragaylarning pati oq rangli chiqdi. F1 duragay avlodiiagi xo'roz va tovuqlarni o'zaro 

chatishtirib olingan ikkinchi av lodda patning rangi bo'yicha ikkita fenotipik guruhga ajralish ku 

zatildi. Ularning 13/16 qismi oq patli, 3/16 qismi esa rangli patli tovuq-xo'rozlar ekanligi 

aniqlandi. 

Shunday qilib, ikkita oq patli tovuq zotlarini chatishtirib olin gan duragaylarning ikkinchi 

avlodida yangi belgi (patning rangli 

bo'lishi)ga ega bo'lgan 

organizmlar 

paydo 

bo'ldi.  Tovuq  zotlari  da 

IICC,

 

liCC, 

liCc,  iicc,  llcc,  licc 

genotiplar patning oq bo'lishi ni ta’minlaydi. iiCC, iiCc genotiplar esa patning rangli bo'lishini 

ta’min etadi. Tovuq zotlarida patning oq yoki rangli bo'lishi ikki juft allel bo'lmagan genlarga 

bog'liq. Ularning birinchi jufti Cc genidir. 

Bu genning dominant alleli (CC) va (Cc) holatda patning rangli bo'lishini 

ta’minlaydi. Bu genning (cc) holati patning oq bo'lishiga zamin yaratadi. 

Unga allel bo'lmagan ikkinchi juft gen l-i esa, C-c 

genning faoliyatini 

boshqaradi. Bu gen  ingibitor 

gen deb atala  di 

va

 

II, 

I holatlarida patga rang 

beruvchi (C) genining faoliyatini 

to'xtatadi. Natijada C geni genotipda bo'lsa ham, patning rangli bo'lishini 

fenotipda namoyon eta olmaydi va pat rangi oqligicha qoladi. Shunday 

qilib, allel bo'lmagan genlarning o'zaro epistaz ta’siridagi irsiylanish 

jarayonida ham duragay avlodlarda, ota-ona organizmida bo'lmagan yangi 

belgilar paydo bo'ladi. 

Genlarning dominant epistaz ta’sirida F2 avlodida 13:3, 

12:3:1; retsessiv epistazda esa 9AA nisbatda ajralish ro'y beradi. 

3) 

DNK 

da 

2500 

ta 

nuklatit borakan uni 2 ga bo'lamiz chunki DNK ikki zanjirdan iborat 

1250 

chiqadi uni 0.34 ga ko'paytiramiz=425nm chiqadi.