O’quvchilar texnik ijodkorligini mazmuni Mundarija

II Bob Texnik ijodkorlikni rivojlantirish yo’llari
O`quvchilarning texnik ijodkorligini tashkiliy tizimi juda ko`p qirrali. Hozirgi kunda bolalar va yoshlar ijodiy faoliyati bilan har xil vazirliklar xalq ta’limi xodimlari, kasaba uyushmasi, Kamolot jamg`armasi, Vatanparvar tashkiloti va boshqalar shug`ullanadilar. Bolalar va yoshlarning ommaviy ravishda ijodiy faoliyat bilan shug`ullanishida umumiy o`rta ta’lim maktabi, akademik litsey, kasbhunar kollejlari, markazlar va maktabdan tashqari muassasalar (yosh texniklar markazi, uylari, o`quvchilar markazlari, yosh texniklar klubi, madaniyat markazi, madaniyat va texnika markazi) shug`ullanadi. Texnik ijodkorligining mazmuni o`quvchilarning yoshlariga qarab tanlanadi. I-IV elementar bilimlarga, V-IX sinflar asosiy chuqur texnik tayyorgarlikka ega bo`lgan bilimlar shakllantiriladi. Egallangan bilimlar va asosiy ko`nikmalariga tayangan holda o`quvchilarning texnik ijodkorligi mazmuni kengayib boradi. Kasb-hunar kollejlarida o`quvchilar tanlagan kasbi bo`yicha ixtirochilik va ratsionalizatorlik faoliyatlarida ishtirok etadilar. Bunda ular texnik, texnologiya, ishlab chiqarishni tashkil qilish bo`yicha ilmiy tekshirish, konstruktorlik ishlarni amalga oshirishda xizmat qiladilar. O`quvchilar texnik ijodkorligi mazmunini rivojlantirishning asosiy yo`nalishlari Bizning asrimiz fan-texnika yutuqlarining mislsiz darajada taraqqiy etishi, hamda bu taraqqiyot natijalarining oddiy insonlar hayotiga juda qisqa muddatlarda keng kirib kelayotganligi bilan tavsiflanadi. Mana shunday taraqqiyot omillaridan biri bu shubhasiz yangi axborot texnologiyalaridir. Bugungi kunda hayotimizning hech bir sohasini, jumladan ta’lim tizimini ham yangi axborot texnologiyalari (YaAT) hamda uning asosi bo`lgan komp’yuterlarsiz tasavvur etib bo`lmaydi. Axborotlarni qabul qilish, qayta ishlash va yangi axborotni yaratish bilan shug`ullanuvchi texnologiyalarni komp’yuterlar asosida joriy etish, ya’ni belgilangan faoliyat turini amalga oshiruvchi komp’yuter va unda joriy etilgan dasturiy ta’minotni yuritish majmuasi yangi axborot texnologiyasi deb yuritiladi. Axborotlar davri hisoblangan bugungi kunda tarixda birinchi marotaba insoniyat faoliyatining ko`plab sohalari moddiy buyumlar bilan emas, balki axborotlarni qayta ishlash bilan bog`liq bo`lmoqda. Shu sababli, bugungi kunda yoshlarni axborot davrida yashash va ishlashga o`rgatish, ularda axborotlarni yig`ish, tartib va tahlil qilish, uni uzatish ko`nikmalarini shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Bular o`z navbatida, o`quvchilarning ko`plab qobiliyatlarini, shu jumladan, ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishda ham muhim asos vazifasini o`taydi, chunki har qanday yangi g`oyani taklif qilishdan ilgari qaralayotgan sohani batafsil o`rganib chiqish, yangi axborotlarni topish va uni tavsiya etilayotgan yechim bilan bog`lashni o`rganish lozim bo`ladi. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun bo`lsa, albatta oddiy inson xotirasida saqlab bo`lmaydigan darajada katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash talab etiladi. YaAT imkoniyatlari ushbu muammoni avtomatlashgan o`quvaxborot tizimlari, bilimlar banki va ma’lumotlar banklari vositasida oson va samarali hal qilish imkoniyatlarini yaratadi. Shu munosabat bilan keyingi paytda respublikamizda bu sohaga e’tibor kuchayib bormoqda, keyingi besh yil mobaynida mavjud kompyuterlar parki bo`yicha vatanimiz jahon ko`rsatgichlariga yaqinlashib qoldi. Biroq, ta’lim jarayonida zamonaviy axborot texnikalarini, jumladan shaxsiy komp’yuterlarning qo`llanishi uchun zarur nazariy va amaliy, ilmiy- uslubiy asoslarning ishlab chiqilmaganligi ayniqsa ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish bilan bog`liq qator muammolarni keltirib chiqarmoqda. Texnik ijodkorlikni amalga oshirishda kompyuterlarni qo`llashning shakl va usullarini belgilashda, avvalo ular yordamida o`quvchilarning ijod qilishni emas, balki yangi texnik yechimni yaratishdagi axborotlarga bo`lgan ehtiyojini qondirishi va uni amalga oshirishning samarali yo`llarini ishlab chiqishda foydalanishini e’tiborga olish lozim. O`quvchilarning konstruktorlik qidiruv faoliyatining mantig`i va strukturasi O`quvchilarning texnik ijodkorligi integral xarakterga ega, yani u bilish - qayta qurish faoliyatini o`zaro bir-biriga bog`liq bo`lgan nazariy tekshirish, tajriba, texnik masalalar yechish, model va qurilmalarni real holatda ishlatilishi, uni sinash kompleksi bilan belgilanadi. Shu faoliyat orqali o`quvchilar ob’yektiv borliq haqida bilimga ega bo`ladi, oldinga surilgan nazariy g`oyani to`g`ri yoki noto`g`ri ekanligi haqida amaliyotda tekshirib xulosa chiqarish bo`yicha ko`nikma va malaka hosil qiladilar. O`quvchilar har qanday yangi texnik ob’yektni yaratish jarayonida mustaqil organik jihatdan o`zaro bir-biriga bog`liq bo`lgan bosqichlardan iborat. Bu texnik ijodkorligida mantiqiy strukturali bosqich hisoblanadi.
1-bosqich, maktab o`quvchilari faol ravishda mavjud bo`lgan texnik ob’yektning mohiyatini tushunishga harakat qiladi;
2-bosqich, bu o`quvchilarni ma’lum texnik ob’yekt tuzilishining texnik g`oyasi sodir bo`lishi bilan boshlanadi;
3-bosqich, yangi bo`lajak texnik tuzilishning (ideal holatda) modeli ishlab chiqiladi;
4-bosqich, loyihalash yosh texnik fikrga kelgan ob’yektning mazmuni va shaklini keltiradi;
5-bosqich, harakatdagi modelni qurish va sinash;
6-bosqich, qurilmaning real namunasini yaratish va aslini tajribadan o`tkazish;
7-bosqich, texnik hujjatlarni yaratish.