Organopatologiya qon yaratuvchi va limfoid sistema kasalliklari
Yüklə 2,28 Mb.
|
|
kattalashib, og`rib turadi va zo’r berib so’lak chiqara boshlaydi. Bezlarning kattalashuvi - interstisiyda shish boshlanishi va limfoid infiltrasiya paydo bo’lishiga bog`liqdir. harorat ko’tarilib, odam lanj bo’ladi, boshi og`rib turadi. Asinuslardagi degenerativ o’zgarishlar tufayli qon zardobidagi amilaza miqdori ko’payib ketadi. Jarayon 10-14 kun davom etadi. Patologik anatomiyasi. Bez yo’li atrofidagi shilliq parda shishib, qonga to’lib turadi. Shish quloq oldi sohasi va bo’yin kletchatkasiga ham tarqaladi. So’lak bezida to’qimalar interstisial shishi, giperemiyasi ko’zga tashlanadi, bez yo’llari va asinuslari atrofida limfositar infiltrasiya, bez yo’llarining ichida quyuqlashib qolgan sekret bo’ladi. Epidemik parotit asorat berib, orxit, ovarit, pankreatit, ensefalit boshlanishiga sabab bo’lishi mumkin. Ikkilamchi bakterial infeksiya qo’shilganida bez parenximasida nekroz boshlanib, keyin fibroz paydo bo’ladi. o`tkir nospesifik sialoadenit pastki jag` burchagi va shoxi sohasida o’tkir osteomielit bo’lganida, stomatit mahalida, so’lak bezi chiqarish yo’llarida yot jismlar, toshlar bo’lganida, otitlar, o’tkir artritlar paytida, so’lak bezi shikastlangan mahallarda boshlanadi. Bundan tashqari giposalivasiya bilan birga davom etadigan bir qancha infeksion kasalliklarda (gripp, qizamiq, dizenteriya, tif mahalida) yoki qorin bo’shlig`ida qilingan operasiyalardan keyin, kaxeksiya paytida, organizm juda suvsirab qolgan paytlarda ham kuzatiladi. o`tkir sialoadenitlar seroz, yiringli va gangrenoz turlarga bo’linadi. Seroz sialoadenit bez to’qimasi shishib, tomirlarining qonga to’lib turishi va o’rtacha leykositar infiltrasiya paydo bo’lishi bilan ifodalanadi. Bezning chiqarish yo’llari ko’chib to`shgan epiteliy, mikroorganizmlar, sekret bilan to’lib turadi. Yiringli sialoadenitda bez shishib, qonga to’lib turadi, unda qontalashlar, Diffuz polinuklear infiltrasiya paydo bo’ladi. Ba'zi joylarda bez to’qimasi destruksiyaga uchrab, abssesslar yuzaga keladi. Gangrenoz sialoadenitda hozir aytib o’tilgan o’zgarishlar ustiga bez to’qimasida katta-katta nekroz paydo bo’lib, bemor og`ir septik ahvolga to`shib qoladi. Surunkali nospesifik sialoadenit ko’pincha o’tkir sialoadenitdan keyin boshlanadi va ikki shaklda namoyon bo’ladi: parenximatoz (patologik o’zgarishlar bez parenximasida yuzaga keladi) va interstisial sialoadenit (bez bo’lakchalari orasidagi biriktiruvchi to’qima o’zgarishlarga uchraydi). Surunkali parenximatoz sialoadenitda avvaliga mayda maddalar paydo bo’lib, keyin bular asta-sekin bir-biriga qo’shilib ketadi; bir qancha hollarda maddalar bo’lmasligi ham mumkin, bez to’qimasiga seroz ekssudat singiganidan keyin bezda nekroz boshlanadi. Yallig`lanish mahalida bez uning o’zidan (jumladan, quloq oldi bezidan) chiqadigan proteolitik fermentlar ta'siri ostida nekrozga uchraydi deb hisoblanadi. Interstisial Surunkali sialoadenitda bez to’qimasida limfa- va plazmositar infiltrasiya (o’choq tarzidagi va diffo`z) infiltrasiya ko’zga tashlanadi. Bo’lakchalar orasida o’sib boradigan biriktiruvchi to’qima asta-sekin parenxima o’rnini oladi va bez chiqarish yo’llarining atrofiyaga uchragan uchki bo’limlari atrofida gialinlashadi. Spesifik sialoadenitlar (aktinomikoz, sil, zaxmga aloqador sialoadenitlar) bez to’qimasida spesifek granulyomalar paydo bo’lishi bilan ta'riflanadi. Yot jismlar to`shishidan boshlanadigan sialoadenitlarda kasallik manzarasi nospesifik o’tkir yallig`lanish manzarasi bilan bir xil bo’ladi. Kalqo’lyoz sialoadenitlar (so’lak-tosh kasalligi) bez chiqarish yo’llari tiqilib qolishi natijasida boshlanadi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida bez to’qimasida limfositar va yassi hujayrali Diffuz hamda o’chohujayrali infiltrasiya ko’zga tashlanadi, bu infiltrasiya hujayralari orasida qisman polimorf yadroli leykositlar ham bo’ladi; bez bo’lakchalari o’rtasida biriktiruvchi to’qima o’sib, ba'zi joylarda parenxima o’rniga yog` to’qimasi paydo bo’ladi. Bezning chiqarish yo’llaridagi epiteliy metaplaziyaga uchrab, ikki qavatli yoki ko’p yadroli epiteliyga aylanadi. Bez yo’llarining bo’shlig`ida kattaligi va shakli har xil toshlar ko’zga tashlanadi. Mayda va yirik so’lak bezlari yumshoq to’qimalarining bag`rida so’lak bezlarining retension kistalari uchraydi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida kista devori ichki tomondan granulyasion to’qima bilan qoplangan q va tolali biriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lib chiqadi. Kistalar bo’shlig`ida bir qadar eozinofil gomogen massa bo’lib, uning orasida plazmatik hujayralar va distrofik tarzda o’zgargan hamda nekrobiozga uchragan q- larning parchalari uchraydi. Shegren sindromi mahalida so’lak bezining zararlanishi avvaliga xavfsiz limfoepitelial kasallik ko’rinishida, ba'zida esa xavfli limfoma ko’rinishida o’tadi. U sindrom uchta asosiy simptomdan tarkib topadi: 1) quruq keratoqonyo`nktivit, 2) poliartrit (revmatoid poliartrit tariqasida o’tadi, 3) kserostomiya - og`iz bo’shlig`i shilliq pardasining qurib turishi; bu kasallik bilan klimaks davriga kirgan ayollar ko’proq og`riydi. Morfologik jihatdan olganda yirik va mayda so’lak bezlarida va me'da ichak yo’li bezlarining stromasida limfo-makrofagal va yassi hujayrali infiltrasiya ko’zga tashlanadi, bundayinfiltrasiya parenximaga yoyilib borib, epitelial hujayralarni yemiradi. Jarayon stromaning sklerozga va bezlarning atrofiyaga uchrashi bilan tugallanadi. Shunday qilib, Shegren kasalligida quloq oldi bezi funksiyasi buzilib, bez kattalashib ketadi. Bu kasallik barcha tashqi sekresiya bezlarining yetishmovchiligi bilan o’tadigan, sistemaga aloqador Surunkali kasallikdir. Miqo’lich kasalligida so’lak bezlari bilan ko’z yoshi bezlari baravariga shishib chiqadi. Lo`nj, til bezlari ham ko’pincha jarayonga qo’shilib ketadi; bu kasallik ko’p yillar davom etadi. Bunda tishlar kariesi keskin ifodalangan bo’ladi. Etiologik omillar jumlasiga sil, retiqo’lyoz, leykemiya, psevdoleykemiya va limfa sistemasining boshqa kasalliklari kiradi. Miqo’lich kasalligi morfologik jihatdan ikkita asosiy jarayon bilan ta'riflanadi: 1) bez bo’lakchalari atrofida limfoid to’qimadan iborat kichikroq o’simtalar paydo bo’lishi, bu bez parenximasining atrofiyaga uchrashiga olib keladi; 2) bez oraliq to’qimasida Surunkali yallig`lanish boshlanib, granulyasion to’qima paydo bo’lishi, bu narsa keyinchalik bezning chandihujayrali atrofiyaga uchrashiga olib keladi. Kasallikning oqibati uning cheklangan xilida xayrli, tarqoq xilida - yomon. So’lak bezlari o’smalari So’lak bezlari o’smalari juda har xil, lekin ko’pincha xavfsiz o’smalari uchraydi: sialoadenoma, oksifil hujayrali adenoma (onkositoma) pleomorf adenoma, mukoepidermoid o’sma, limfadenoma shular jumlasidandir. Xavfli o’smalardan silindroma, mukoepidermoid karsinoma klinik jihatdan ko’proq ahamiyatga ega.
Sialoadenoma so’lak bezining kam uchraydigan xavfsiz o’smasidir. Bu o’sma yumshoq yoki qattiqroq bo’ladigan gomolog shaklli tugo`n ko’rinishida bo’ladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida u kubsimon yoki prizmatik epiteliy bilan qoplangan kambar kanallardan tuzilgan bo’lishi mumkin. Unda kistasimon bo’shlihujayralar bo’lsa, bundayo’sma sistadenoma deb, o’smadan kista bo’shlig`iga kirib borayotgan, tarmoqlanib ketgan so’rg`ichsimon o’simtalar chiqqan bo’lsa - papillyar sistadenoma deb ataladi. Sialoadenoma chetlarida kubsimon hujayralar joylashgan alveolalardan iborat bo’lishi mumkin, shy alveolalarning ichki tomonida sitoplazmasi och tusli, g`ovak-g`ovak bo’ladigan yirik hujayralar topiladi. Oksifil-hujayrali adenoma (onkositoma) sitoplazmasi donador bo’ladigan yirik yassi hujayralardan tashkil topadi, bu hujayralar trabeqo’lalar yoki mayda-mayda komplekslar hosil qiladi. Ba'zan soxta bez strukturalari hosil bo’lganini ko’rish mumkin. Stromasi sust rivojlangan. Adenolimfoma (Uortin o’smasi) - kamdan-kam uchraydigan xavfsiz o’sma. So’lak bezlari chiqarish yo’llarining epiteliysi va limfoid to’qimasidan kelib chiqadi. Yuzasi g`adir-budir, shakli tuxumsimon, keskin chegaralanib turadigan yumshoq tugo`n ko’rinishida bo’ladi. Kesib ko’rilganida qo’lrangnamo-oq tusda bo’lib, bir talay mayda va yirik kistalari borligi ko’zga tashlanadi. Mikroskop bilan tekshirilganida o’smaning limfoid to’qimadan iborat stromasida ikki qavatli epiteliy bilan qoplangan so’rg`ichsimon o’simtalari bo’lgan kamgaklar ko’rinishidagi bezsimon epitelial tuzilmalar ko’zga tashlanadi. Gohida qadahsimon hujayralari ham uchraydi. Kistalar bo’shlig`ida donador yoki bir jinsli modda, ko’chib to`shgan epitelial hujayralar, polinuklearlar, limfositlar, eritrositlar, yog` kislotalarining ignasimon kristallari topiladi. Sistadenolimfoma va papillyar sistadenolimfoma tafovut qilinadi. Pleomorf adenoma (fibromiksoxondroepitelioma, aralash o’sma, so’lak bezi adenomasi, qaytalanuvchi epitelioma) - so’lak bezlarining ko’p uchrab turadigan xavfsiz o’smasi. hammadan ko’ra ko’proq uchraydigan joyi quloq oldi bezi, lekin qattiq tanglay bilan yumshoq tanglay o’rtasidagi chegarada, jag` osti so’lak bezlarida ham uchrashi mumkin. Bu o’sma yumshoq, zich elastiq qattiq tugo`n ko’rinishida bo’ladi. Kesib ko’rilganida bo’lakchali tuzilishga ega ekanligi ko’zga tashlanadi. Bo’lakchalari biriktiruvchi to’qima qatlamlari bilan bir-biridan ajralib turadi. Yarim tiniq suyuhujayralik bilan to’lgan mayda va yirik kistalar ham uchrashi mumkin. Ba'zan eski qontalashlar sohasida qo’ng`ir-qizil tusli o’chohujayralar uchraydi. Bu o’sma gistologik tuzilishi murakkabligi bilan ajralib turadi, har xil tuzilmalardan: epitelial, mikso- va xondrosimon elementlardan tashkil topgan. Epitelial hujayralar ko’pburchakli, dumaloq yoki tuxumsimon shaklda bo’lib, solid uyalar yoki noto’g`ri shakllar, tortmalar hosil qiladi. Ichi shilimshiq bilan to’lgan bezsimon naychalar, shuningdek "marvarid donalari" hosil qilgan mugo`zlanuvchi ko’p qavatli epiteliy qatlamlari ham uchrashi mumkin (epidermoid tabaqalanish). Miksoid va xondroidli joylar ham ko’zga tashlanadi. o`smastromasi sust rivojlangan, lekin gialinozga uchragan bo’lishi mumkin. Unda yog` to’qimasi orolchalari, folliqo’lalar hosil qilgan limfositar infiltratlar ham topilishi mumkin. Xondroid ohaklanib qolishi mumkin.
Malignizasiyalangan aralash o’smaning xavfli o’smaga xos aniq belgilari bo’lmaydi. Bir talay mitozlar bo’lib turgan atipik epitelial hujayralar bo’lgan, shuningdek epidermoid raq adenokarsinomalar, nekrozlarga xos joylar paydo bo’lgan mahallarda buni malignizasiya boshlangan deb hisoblanadi. Mukoepidermoid o’sma (qo’sh metaplaziyali epitelioma, shilimshiq hosil qiluvchi epitelioma, shilimshiq ishlab chiqaruvchi va epidermoid aralash karsinoma, Skorpil o’smasi) - so’lak bezlari chiqarish yo’llarining epiteliysidan o’sib chiqadigan o’sma. Bundaepitelial hujayralar ikki yo’nalishda - ham shilimshiq hosil qiluvchi prizmatik epiteliy tomoniga, ham epidermoid tomoniga qarab tabaqalanadi. Bu o’sma nisbatan xavfsiz o’sma bo’lib, yuzi silliq yoki g`adir-budur dumaloq yoki noto’g`ri shakldagi tugo`n ko’rinishida ko’zga tashlanadi, konsistensiyasi yumshoq-elastiq qattiq bo’ladi. Kesib ko’rilganida o’sma to’qimasi qo’lrangnamo-pushti rangda, bo’lakchali bo’ladi. Ichida shilimshiq bilan to’la kistalar bo’lishi ham harakterli. o`smaxavfli tusga kirganida uning chegaralari noaniq, konsistensiyasi qattiq bo’lib qoladi, bezda nekrotik o’zgarishlar ro’y berishi tufayli psevdokistoz tuzilmalar bo’lishi harakterlidir. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida stromasida bezsimon strukturalar va kistalar topiladi, kistalarning devori shilimshiq hosil qiluvchi hujayralar bilan qoplangan bo’ladi. Epidermoid epiteliy kamdan-kam hollarda mugo`zlanish hodisasiga uchraydi va och tusdagi hujayralardan iborat bo’ladi. Oraliq hujayralar ham uchrab turadi, bular epidermoid va shilimshiq ishlab chiqaruvchi hujayralarga aylanishi mumkin. Kam tabaqalashgan (xavfli bo’lib o’tayotgan) mukoepidermoid o’smalarda mitotik faollikning kuchaygani, hujayralar yadrolarining polimorf va giperxrom bo’lib qolgani, hujayralarning nekrozga uchragani qayd qilinadi; epidermoid hujayralar bilan och tusli hujayralar o’rtasida oraliq hujayralarga o’xshash hujayralar ko’p bo’ladi. Shilimshiq ishlab chiqaruvchi hujayralar kam topiladi. Silindroma (adenokistoz raq adenoepitelioma, stromasi gialinlashgan bazal hujayrali raq onkositar rak) - so’lak bezlari chiqarish yo’llarining epiteliysidan o’sib chiqadigan xavfli o’smalar jumlasiga kiradi. Bu o’sma quloq oldi, jag` osti so’lak bezlarida, qattiq tanglayda uchraydi, lekin mayda so’lak bezlarini aralash o’smalarga qaraganda ko’proq zararlantiradi. U noto’g`ri yoki dumaloq shakldagi tugo`n ko’rinishida bo’ladi, kichikroq tugo`nlarning yuzasi silliq bo’lishi mumkin. Katta-katta o’smalar yuzasi notekis, g`adir-budur bo’lishi bilan ajralib chiqadi va atrofdagi to’qimalar bilan bitishib ketgan bo’ladi. o`smakonsistensiyasi yumshoq-elastik yoki qattiq bo’lishi mumkin. Kesib ko’rilganida to’qimasi oqimtir-qo’lrangnamo tusda ko’zga tashlanadi, yirik tugo`nlarda ba'zan kistalar, nekroz o’chohujayralari va qontalashlar bo’ladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida o’sma alveolalar, anastomozlanuvchi trabeqo’lalar hosil qiluvchi atipik epitelial hujayralardan tuzilgan bo’lib chiqadi, o’smaning trabeqo’lalari orasida shilimshiq yoki gialin massali dumaloq joylar ko’zga tashlanadi. Panjarasimon strukturalar orasida ko’proq bezlarga o’xshash naychalar bo’ladi, solid komplekslar ham uchrashi mumkin. Epitelial tirqishlar va naychalar bo’shlig`ida turgan gialin massalar kesmasi buyrak kanalchalaridagi silindrlarga o’xshab ketadi, bu o’smaning nomi ham shundan olingan. Bezsimon strukturalar orasida ularni muftalar ko’rinishida o’rab turgan bazofil modda topiladi. Mana shy komplekslarning markaziy bo’limlarida shilimshiqsimon modda to’planib borgani sayin talaygina dumaloq kamgaklar hosil bo’ladi. o`smastromasining ba'zi joylari gialinozga uchragan tolali biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan. Bu o’sma infiltrlanib bir qadar tez o’sib boradi, limfogen va gematogen yo’l bilan nerv stvollari bo’ylab metastazlar berishga, qaytalanib turishga moyil bo’ladi, o’smaning metastazlarida tipik silindroma tuzilishi saqlanib qoladi. JAg` SUYaKLARI KASALLIKLARI Jag` suyaklarida yallig`lanish kasalliklari, o’smasimon va o’sma jarayonlari ko’proq uchraydi. Periostit Periostit - jag` suyagi ust pardasiniig yallig`lanishi. Klinik o’tishi va patologoanatomik manzarasiga ko’ra oddiy, yiringli, fibroz, ossifikasiyalovchi va spesifik (aktinomikoz, zaxm va silga aloqador) periostitlar tafovut qilinadi. Odontogen periostitlar hozir alohida ajratilmaydi, ular abssesslar va flegmonalar bilan asoratlangan jag` suyaklari osteomielitlari deb hisoblanadi. Oddiy periostit aksari jag` suyaklari shikastlanganida boshlanadi va og`riq turishi va shish kelishi bilan ma'lum bo’ladi. Mikroskopik tekshirishda tomirlarning qonga to’lib turgani va suyak ust pardasida dumaloq hujayrali infiltrasiya borligi ma'lum bo’ladi. Yiringli periostit ko’pincha o’tkir yoki Surunkali odontogen infeksiya natijasida ba'zi hollarda suyak shikastlanishi natijasida boshlanadi. Yiringli ekssudat periodont sohasidan gavers kanallari bo’ylab suyakka o’tadi va suyak ko’migiga ham yoyilib (amalda shuning o’zi osteomielit bo’lib hisoblanadi), suyak ust pardasi tagida madda bo’lib yig`iladi. Fibroz periostit ko’pdan beri bitmay kelayotgan yaralar va suyak nekrozi natijasida boshlanadi va suyakka mahkam yopishib ketgan ust pardasining fibroz tarzda yo’g`onlashuvi ko’rinishida namoyon bo’ladi, ba'zan ossifikasiyalovchi periostitga aylanadi. Fibroz periostit, fibroz to’qima yuzaga kelib, o’choq tarzida va tarqoq Surunkali yallig`lanish infiltrasiyasi paydo bo’lishi bilan ta'riflanadi. Suyak ichidagi ko’mik hujayralari o’rniga biriktiruvchi to’qima paydo bo’lib boradi. Ossifikasiyalovchi periostit - Surunkali periostitning ancha ko’p uchraydigan xili. Jag` suyagining cheklangan bir qismida so’gallar yoki tikanlar ko’rinishida o’sib ketgan suyak to’qimasi topiladi. Bundayperiostit artrit, sil, zaxm, o’smalar, raxit, Surunkali sariq kasalligida kuzatiladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida jo’ngina suyak to’sinlaridan tashkil topgan periostal suyak qatlamlari topiladi, bular hujayra-tolali biriktiruvchi va osteoblastlar bilan o’ralib turgan bo’ladi. Spesifik periostitlar - aktinomikoz, zaxm, silga aloqador periostitlar - tegishli spesifik kasalliklar mahalida kuzatiladi va suyak ust pardasi tagida hosil bo’lgan maddada harakterli spesifik granulyomalar borligi bilan namoyon bo’ladi.
o`smasimon kasalliklarga quyidagilar kiradi: epitelial kistalar - odontogen (folliqo’lyar kista) va yallig`lanishga aloqador (radiqo’lyar) kistalar, o’smalar jumlasiga kirmaydigan suyak kasalliklari: epulis, fibroz displaziya, xeruvizm, eozinofil granulyoma, shuningdek odontogen apparatga aloqador o’smasimon kasalliklar (qattiq odontoma). Epitelial kistalar Jag` suyaklarining kistalari holesterin bilan to’yingan seroz suyuhujayralikka to’lib turadigan, parda bilan o’ralgan kovakdir. Radiqo’lyar va folliqo’lyar kistalar tafovut qilinadi. Radiqo’lyar kista Surunkali (proliferativ) periodontit natijasida tish ildizining uchida hosil bo’luvchi epitelial granulyomadan yuzaga keladi. Kista hosil bo’lishiga olib kelgan, infeksiya o’tgan tishning perisementi kista pardasi bilan mahkam bog`langan bo’ladi. Tish ildizining uchi, odatda kista bo’shlig`iga bir qadar botib turadi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida radiqo’lyar kista pardasi hujayra-tolali biriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lib chiqadi, uning ichki tomoni ko’p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan bo’ladi. Ba'zida, xususan travma ro’y bergan, infeksiya o’tgan mahallarda kista pardasi aksari leykositlarga boy granulyasion to’qima bilan qoplanadi. Fibroz asosining bag`rida yallig`lanishga aloqador Surunkali limfoplazmositar infiltrasiya kuzatilishi va suyak trabeqo’lalari hosil bo’lishi mumkin. Kista devorida atipik ravishda o’sgan epiteliyni ham uchratish mumkin. Folliqo’lyar kista tish noto’g`ri rivojlanishi natijasida hosil bo’ladi. Sut tishlarining uchida yallig`lanish jarayonlari boshlanib, bu yallig`lanish o’chog`i doimiy tish folliqo’liga yetib borganda ham folliqo’lyar kistalar hosil bo’lishi mumkin deb taxmin qilinadi. Bundaykistalar aksari bolalik va o’smirlik chog`ida, ikkinchi marta tish chiqish davrida paydo bo’ladi. Keyingi davrlarda (18-20 yasharlik mahalda) folliqo’lyar kistalar aql tishlari sohasida paydo bo’lishi mumkin. Folliqo’lyar kista uchun tegishli tishning bo’lmasligi harakterlidir; rentgen bilan tekshirib ko’rilganida kista bo’shlig`ida to’la yoki qisman (koronka ko’rinishida) shakllangan tish borligi ma'lum bo’ladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida folliqo’lyar kista devori ko’p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan tolali to’qimadan iborat bo’lib chiqadi, o’sha epiteliy hujayralari orasida plazmatik hujayralari ham bo’lishi mumkin. Kista devorining stromasi glikozaminglikanlariga boy bo’ladi. Epulis Epulis (epulid) - parodontal (mush atrofidagi) supra- va intraalveolyar to’qimalarda boshlanib, aksari ayollar kasallanadi, milkdan joy oladi va elastik-zich konsistensiyadagi sharsimon yoki qo’ziqorinsimon tuzilma ko’rinishida bo’lib, shilliq parda bilan qoplanib turadi. Shilliq pardada antagonist tishlardan to`shgan izlar bo’lishi va yaralar borligi harakterlidir. Fibroz, angiomatoz, gigant hujayrali va rnyg`ma epulislar tafovut qilinadi. Fibroz va angiomatoz epulislar bilan ko’proq yoshlar, gigant hujayrali epulislar bilan esa, har xil yoshdagi kishilar kasallanadi.Fibroz epulis kesib ko’rilganida tolali tuzilishga ega bo’lib chiqadi, rangi oqimtir bo’ladi. Mikroskop bilan tekshirilganida tolali biriktiruvchi to’qima o’sib, biroz miqdor yupqa devorli tomirlar yuzaga kelgani ma'lum bo’ladi. Ba'zan kalsiy tuzlari cho’kib to`shgan o’chohujayralar, shuningdek osteoid suyak to’qimalari topilishi mumkin. Epulis yuzasi ko’p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan, ko’pincha yara bo’lib ketadi, unda granulyasiyalar hamda limfosit va plazmositar hujayralardan iborat Surunkali yallig`lanish infiltratlari uchraydi. Yara bo’lib, granulyasion to’qima ko’p o’sib ketgan fibroz epulis granulyomatoz epulis deb ataladi. Angiomatoz epulis uchunkapillyarlar yoki venalarga o’xshash bir talay yupqa devorli tomirlari bo’lganligidan kesmasining qondek qip-qizil bo’lib turishi harakterlidir. Tomirlar orasida nozik tolali biriktiruvchi to’qima qatlamlari ko’zga tashlanadi, ularga ko’pincha gemosiderin cho’kib to`shgan bo’ladi.Gigant hujayrali epulis (periferik osteoblastoklastoma) tabiatan epiteliyga aloqasi bo’lmagan o’smasimon tuzilma bo’lib, ko’pincha 40-60 yashar odamlarda uchraydi. Jag` suyagining alveolyar o’simtasidan joy oladi va og`iz bo’shlig`i tomoniga qarab o’sib boradi. Antagonist tishlardan shikastlanib turishi natijasida bu tuzilmaning yuzi ko’pincha yara bo’lib ketadi. o`smato’qimasi qo’ng`ir tusda tovlanib turadigan to’q qizil rangli elastik etdor tuzilmadan iborat bo’ladi. Yuzi silliq yoki g`adir-budur bo’lishi mumkin. Gistologik tuzilishi jihatidan markaziy osteoblastoklastomaga o’xshab ketadi va mayda hujayralar (osteoblastlar) bilan ko’p yadroli ulkan hujayralar (osteoklastlar) dan iborat bo`ladi. o`smastromasi yupqa devorli tomirlar va ba'zi joylarda tolali to’qimadan tarkib topgan.Tug`ma epulis chaqalohujayralarda kuzatiladi. Hamirdek bo’lib, milk shilliq pardasi bilan qoplangan sharsimon tuzilmadir (52-rasm), kattaligi no’xot donidek va bundan kattaroq bo’ladi. Alveolyar o’simtadan joy oladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida o’smasimon tuzilmaning dumaloq-tuxumsimon shakldagi och tusli yirik hujayralardan tarkib topgani ma'lum bo’ladi. Bu hujayralar sitoplazmasida asidofil donalar borligi bilan ta'riflanadi. Ularning yadrolari markazida yoki markazidan chetda joylashgan bo’ladi; yadrolarida ikkitadan beshtagacha yadrocha topiladi. Epulis tomirlar va nervlarga boy bo’ladi. Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|