O‘rinbosari N. J. Toshmanov

6-Mavzu: Maktabgacha ta'lim – uzluksiz ta'lim tizimining boshlang‘ich bo‘g‘ini

Reja:
1. Soha rivojiga hissa qo‘shayotgan bir qator qaror va farmoyishlar
2. Ularning soha rivojida tutgan o‘rni
Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqida “Farzandlarimiz bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta, baxtli bo‘lishlari shart!” degan hayotiy da'vat har birimizning, ota-onalar va keng jamoatchilikning ongi hamda qalbidan mustahkam o‘rin egallaganini, bu sohada olib borilayotgan keng miqyosli ishlar, xususan, ta'lim-tarbiya bo‘yicha qabul qilingan umummilliy dasturlarni mantiqiy yakuniga yetkazish, yosh avlodga puxta ta'lim berish, ularni jismoniy va ma'naviy yetuk insonlar etib tarbiyalash eng muhim vazifa ekanini alohida ta'kidladi.
Zero, har tomonlama sog‘lom avlodni voyaga yetkazish davlatimiz siyosatining ustuvor yo‘nalishi bo‘lib, bu borada shakllantirilgan mustahkam tashkiliy-huquqiy asos bolalarning zamon talablariga mos ravishda ta'lim olishi, munosib sharoitda kamolga yetishi, iqtidor va salohiyatini namoyon etib, rivojlantirishi uchun zamin yaratmoqda.

Prezidentimizning 2016-yil 30-dekabrda qabul qilingan “2017 — 2021-yillarda maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori, ta'bir joiz bo‘lsa, ana shu ezgulik yo‘lidagi yana bir dadil qadam sanaladi.

Mazkur hujjat maktabgacha ta'lim tizimining moddiy-texnika bazasini kuchaytirish, malakali pedagog kadrlar bilan ta'minlash, ta'lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni tatbiq etish, pirovardida bolalarni maktabga tayyorlashni sifat jihatidan yanada yaxshilashga qaratilganligi bilan g‘oyatda ahamiyatlidir. Unda respublika bo‘yicha bolalarni maktabga tayyorlashning muqobil shakli bo‘lgan 6100 ta qisqa muddatli guruhni tashkil etish, 3 — 6 yoshdagi maktabgacha ta'lim muassasalariga qamrab olinmagan bolalarni ularning ota-onalarini metodik qo‘llanmalar bilan ta'minlash orqali maktab ta'limiga tayyorlashni samarali yo‘lga qo‘yish, maktabgacha ta'lim muassasalari davlat tarmog‘i bilan bir qatorda, nodavlat maktabgacha ta'lim muassasalarini kengaytirish bo‘yicha puxta chora-tadbirlar o‘z ifodasini topgan.
Chindan ham, bolaning ongu tafakkurini rivojlantirish va umumta'lim maktabiga tayyorlashda maktabgacha ta'lim muassasalarining roli hamda ahamiyati beqiyosdir. Shu ma'noda, mazkur qarorga muvofiq, Maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha 2017 — 2021 yillarga mo‘ljallangan dasturning ijroga yo‘naltirilishi ilg‘or xorijiy tajribani hisobga olgan holda, bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish sharoitlarini yaratish, maktabgacha ta'lim muassasalarida bolalarni maktabga sifatli tayyorlashni tubdan yaxshilash, buning uchun, avvalo, ushbu muassasalarga pedagog kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirishning o‘quv reja hamda dasturlarini takomillashtirish, tizimda innovatsion yondashuvlarni rag‘batlantirish singari ustuvor maqsadlarni ro‘yobga chiqaradi.
Uzluksiz ta'lim tizimining boshlang‘ich va muhim bo‘g‘ini hisoblangan maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatini yangi bosqichga olib chiquvchi Dasturning to‘liq hamda sifatli bajarilishida parlament nazoratining ta'sirchan mexanizmlarini amalga oshirish Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari oldida turgan asosiy vazifalardan biriga aylandi. Umuman, bu yo‘nalishdagi me'yoriy-huquqiy hujjatlar, davlat va hududiy dasturlar ijrosini nazorat-tahlil tartibida o‘rganib, mavjud kamchiliklarni bartaraf etishda mahalliy hokimiyat organlari, fuqarolik institutlari bilan hamkorlikni kengaytirish, yosh avlod manfaatlarini har taraflama kafolatlashga qaratilgan sa'y-harakatlar qamrovini va sur'atini yanada jadallashtirish zarur.
Unutmaylikki, bugun kamolga yetayotgan farzandlarimiz — ertamiz egalari davlat va jamiyat salohiyatini, taraqqiyotini belgilab beruvchi kuchdir.
Mamlakatimiz Prezidentining tashabbusi bilan hozirda uzluksiz ta'lim tizimining muhim bo‘g‘ini bo‘lgan maktabgacha ta'lim sohasini rivojlantirish va faoliyatini takomillashtirish, tarbiyalanuvchilar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish yuzasidan keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Ushbu islohotlarning mantiqiy davomi sifatida “Davlat maktabgacha ta'lim muassasalari xodimlarining ayrim toifalari mehnatiga haq to‘lashni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorini e'tirof etishimiz mumkin.
Ta'kidlash joizki, o‘tgan yillar mobaynida maktabgacha ta'lim tizimida faoliyat olib borayotgan rahbar va pedagog xodimlarning, maktabgacha ta'lim muassasasidagi ta'lim-tarbiyaga mas'ul xodimlarning mehnatini rag‘batlantirishga yetarli darajada e'tibor qaratilmagan.
Masalan, 1993-yilga qadar maktabgacha ta'lim muassasalarining tarbiyachisi va umumta'lim maktablarining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi mehnatiga haq to‘lash miqdori bir xil bo‘lgan bo‘lsa, Hukumatning alohida qarorlari bilan hozirga qadar umumta'lim maktablari pedagog xodimlari mehnatiga haq to‘lash miqdorlari bir necha marta oshirilgani holda maktabgacha ta'lim muassasalari xodimlarining ish haqi miqdorlari o‘zgarishsiz qoldirilganligi hisobiga ularning o‘rtacha ish haqi miqdori umumta'lim maktabining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisiga nisbatan 60 foizni tashkil etadi, xolos.
Bu esa, o‘z navbatida, maktabgacha ta'lim muassasalari pedagog xodimlari iste'dodi, kasb mahorati va ish faoliyatida shaxsiy hissasi namoyon bo‘lmasligiga hamda muassasaning pedagogik salohiyatini pasaytirishga olib kelgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat maktabgacha ta'lim muassasalari xodimlarining ayrim toifalari mehnatiga haq to‘lashni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori aynan maktabgacha ta'lim sohasida yuqorida qayd etilgan xato va kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida qabul qilingan. Mazkur qaror bilan maktabgacha ta'lim muassasalari ayrim xodimlarining ish haqi to‘lovlarini quyidagi miqdorlarda 2 ta bosqichda oshirish ko‘zda tutilgan:
1. 2018 yil 1 martdan – mudir, tarbiyachi, uslubchi, o‘qituvchi, defektolog, psixolog, musiqa rahbari va tarbiyachi yordamchisi 30 foizga;
2. 2018 yil 1 sentyabrdan:
oliy ma'lumotga ega bo‘lgan tayyorlov guruhi (5 yoshdan 6-7 yoshgacha) tarbiyachisi, o‘qituvchi, defektolog, psixolog 30 foizga;
oliy yoki o‘rta maxsus, kasb-hunar pedagogik ma'lumotga ega bo‘lgan tarbiyachi yordamchisi 20 foizga;
maktabgacha ta'lim muassasasi mudiri 10 foizga.
Buning natijasida davlat maktabgacha ta'lim muassasalarida mehnat qilayotgan jami 93555 nafar xodim, shundan 4908 nafar mudir, 3924 nafar oliy ma'lumotli tarbiyachi, 39523 nafar o‘rta maxsus ma'lumotli tarbiyachi, 673 nafar metodist, 3765 nafar defektolog, 1450 nafar psixolog, 33259 nafar tarbiyachi yordamchisi va 7503 nafar musiqa rahbarining ish haqlari sezilarli darajada oshiriladi.
Ushbu qarorda 2018-yil sentyabr oyidan boshlab oliy ma'lumotga ega bo‘lgan tayyorlov guruhi (5 yoshdan 6-7 yoshgacha) tarbiyachisi mehnatiga haq to‘lashning bazaviy tarif stavkalari miqdori umumta'lim maktablari boshlang‘ich sinflari o‘qituvchilarining bazaviy tarif stavkalari miqdoriga tenglashtirilishi belgilab qo‘yilgan.
Bundan tashqari, qaror bilan maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabgacha ta'lim bilan qamrab olish darajasini oshirish maqsadida hamda qishloq joylardagi aholi turmush darajasini inobatga olib, Qashqadaryo viloyatining Dehqonobod, Kasbi, Mirishkor, Qamashi, Chiroqchi, Nishon, Yakkabog‘ va G‘uzor tumanlarida, Buxoro viloyatining Olot, Shofirkon, Qorako‘l, Peshku va Romitan tumanlarida, Surxondaryo viloyatining Qiziriq, Muzrabot, Oltinsoy, Boysun, Qumqo‘rg‘on, Uzun, Sariosiyo tumanlarida joylashgan davlat maktabgacha ta'lim muassasalarida 2023-yilning 1-yanvarigacha ota-onalar badal to‘lovi miqdorini 50 foizga kamaytirish nazarda tutilgan.
Hukumatimiz tomonidan maktabgacha ta'lim tizimida mehnat qilayotgan xodimlarning moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlanishi hamda qishloq hududlarda bog‘chalar uchun ota-onalar to‘lovining keskin pasaytirilishi maktabgacha yoshdagi bolalarni bog‘chalarga qamrab olish darajasini oshirishga hamda maktabgacha ta'lim muassasalarida ta'lim-tarbiya sifati va samaradorligini ta'minlashga xizmat qiladi.