O’rnatilgan tizim tushunchasi O’rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish

Optimallashtiruvchi kompyuterlar.
Samaradorlik dasturni loyixalashning ikkita bosqichida muximdir: Ko’ramalash va bajarish.
Obxekt dasturini samaradorligini yaratuvchi ko’rama juda katta xajmga ega bo’ladi.Lekin juda sekin ishlaydi. CHunki u obxekt dasturini optimallashtiradi.
SHu sababli xozirgi 1 ta mashina 2 tadan komplayatorlar xar bir kirish tili uchun ishlaydi.
1 - chi komplyator tez ishlaydi, lekin samarasiz obxekt dastur-
larini yaratadi. Bu komplyator dasturiy sozlashda ishlatiladi.
2 - chi komplyator sekin ishlaydi ammo dasturni optimllab sama-
rali ishlab chiqaradi. Bu komplyatorlarda obxekt modullarini yaratilishiga foydalidir.
Samaradorlik.Programani oz xajmi bilan ishlash samaradorlik deb ataladi. Lekin samaralorlik 2-etap bo’lib, birinchi etapda programmani to’g’ri ishlashini tashkil qilish kerak.
Inson faktorini xisobga olish.
Programmani foydalanuvchi ishlatganligi munosabati bilan inson faktorini xisobga olish zarur. SHuning uchun foydalanuvchining faktorlarini xam xisobga olish kerak. Progaramma "dustona" bo’lishi kerak. Ekranlar uta tez almashishi, maolumotlar tez chiqib turishi xam insonga salbiy taxsir ko’rsatadi. Foydalanuvchi interfeysi (ekraniga) katta extibor berish kerak. Ekrandagi ranglar soni xam uncha ko’p bulmasligi kerak. Ranglar xam uz urnida ishlatilishi kerak.
SHriftlar xam uta katta yoki uta kichik kichik bulmasligi kerak.

Baxolanishi. Programmani baxolash imkoniyati yaratilishi kerak.
Modifikatsiya qilinishi.
Asosiy xarakteristkalaridan biri bo’lib, programmaga o’zgartirishlarni ishlab chiqarish jarayonida amalga oshirishga aytiladi.Programmani kayta yezmasdan qandaydir qismlarini uzgartiriladi.
Maolumotlarni tafsiflash.Yaxshi tafsiflangan maolumotlar dasturni ancha kiskartiradi, demak maolumotlar massivini tanlashda zarur bo’lganicha kullash kerak. Boshqacha usulda tayanch va ko’rsatkichlardan foydalanish kerak.Maolumotlar xaqida kurilaetgan vazifaga mos xolda taosurotga egabo’lish kerak. Xisobda xar bir maolumot tarkibini xamma tilga o’zgartirish mumkin.Lekin siz muljallagan maolumot tarkibini mujassamlagan dasturlash tilidan foydalanishingiz maoqulroq.
Dasturiy foydalanuvchilar extiejlarini qondirish, keng tarqatish va sotish uchun mo’ljallangan.
Xozirgi paytda dasturiy maxsulotlarni ochik (legal) tarqatishning boshqa variantlari xam mavjud, ular yalpi (global) va mintaqaviy kommunikatsiyalardan foydalanish bilan yuzaga keladi.
Bosh dasturni 2 ta muvaffakiyatli loyixalar ishlab chiqarilgandan so’ng tarkibiy dasturlarning xamma usullari birlashtirilib BDB (bosh dastur birgadasi) tuziladi.
1. Texnik boshqarishda loyixani texnik espexiplarni nazorat qilish.
2. Kul ostidagilarni boshqarishda odamlarni xisobotligini va tartibligini nazorat qilish.
3. SHartnoma shartlarini bajarishda buyuruvchi bilan muomolani sozlab turish.
Loyixani kullab - kuvatlovchi bibloteka (BPR) sistemaga birlashtirilgan va testdan utkazilgan brigada tarkibiy dasturlarini foydalanish uchun xamda saklash uchun xizmat qiladi.
Ko’p masalalarda tez - tez kullanilib turadigan modullar,
standart programmalar bir xil qoida asosida tuziladi(rasmiylashti- riladi), yaoni ularga murojat qilish, foydalanish va ulardan natija olish bir xil qoida asosida tashkil etiladi. Bu esa programma tuzishda ulardan osonlik bilan foydalanish imkonini beradi.
Modullardan ikki xil usulda: asosiy programmaning zarur bo’lgan kismiga modullarni joylashtirish yo’li bilan: xar bir mashinaning o’ziga xos komandari mavjud bo’lib, bu komandalar yordamida modullarga murojat qilish yo’li bilan foydalanish mumkin. Ikkinchi usul ko’proq kullaniladi. CHunki bu xolda operativ xotirada modullar kutubxona shaklida joylashadi va bu modullardan istilgan vaqtda foydalanish mumkin. SHu sababli modullarni ishdan ozod qilish uch xil adres kullaniladi:
1. Absolyut adreslarning kiymatlari modullarning tutgan o’rniga qarab uzgarmaydi;
2. Ichki adreslar modullarning joylashgan yeriga bog’liq xolda
xisoblanadi;
3. Tashki adreslar boshqa modullarning tutgan o’rniga qarab uz-
garadi;

Absolyut adreslar uzgarmas ish yachekalari yoki mashina registrlari, bag’zi bir maxsus mashina komandalarining adres kismilaridan iborat bo’ladi. Masalan, surish komandasi xamda komanda shaklida yozilgan uzgarmas sonlarning adres kismlari.

Ichki adreslar boshqa modullarga o’tish komandalari va standart programmaning uzida uzgarmaslar yozilgan joyda uchrashi mumkin.
Tashki adreslar boshqa modullarga o’tish komandalarida uchraydi.
Mashina xotirasida doim saklanadigan modullar tuplami modullar kutubxonasini tashkil etadi. Kutubxona tarkibiga bir necha unlab modullardan bir necha yuzlab modullargacha kiritish mumkin. Umuman mashinada bajariladigan ishlarning soni programma shaklida yezib yigilgan bo’ladi. Bu ishlarning ba[zi birlari mashina zimmasiga yuklansa, mashina qurilmasini murakkablashtirib yuboradi. SHuning uchun kutubxona tuzish maqsadga muvofikdir.
Kutubxona operativ xotiraga chaqirish va ularni xoxlagan shakilda joylashtirish uchun ikki xil: interpretatsiya va komplyatsiya usullari mavjud. Kompilyatsiya usuli kullanilganda modullarning chaqirish va joylashtirish uchun kompilyatsiya qiluvchi sistema, interpretatsiya usuli kullanilganda esa interpretatsiya qiluvchi sistema ishlaydi.
Ikkala usulda xam standart programmalar kutubxonasiga, kutubxona katalogiga va boshqaruvchi programmaga murojat kilinadi.
Interpretatsiya usulning afzalligi shundan iboratki, asosiy yoki modul programmalar xajmi jixatdan katta bo’lganda xotiradan bemalol foydalanish mumkin. Kompilyatsiya usulidan esa barcha modullar va asosiy programma operativ xotiraga joylashgan vaqtda foydalaniladi.
Komplyatsi usuli bilan ishlaganda kutubxonadan barcha kerakli modullar operativ xotiraga chaqirib, jamlab quyiladi va programma ishlaganda operativ xotiradagi modullardan avtomatik ravishda foydalaniladi. Kam vaqt sarflash bu usulning afzalligi, operativ xotiraning ko’p sarflanishi esa kamchiligi xisoblanadi.