OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ

Qanın tərkibi və əhəmiyyəti. Orqanizmin daxili mühiti 
toxuma mayesidir, o hüceyrələri təmizləyir. Qan damarlarda 
olduğundan, orqanizmdəki bütün hüceyrələrə gedib çatmır, 
lakin o daima hərəkətdə olduğundan toxuma mayesi ilə 
əlaqəlidir. Qan orqanizmdəki hüceyrələrə oksigen çatdırır və 
oradan karbon qazını ağ ciyərlərə gətirir, qanın oksigenlə 
zənginləşməsi ağ ciyərlərdə baş verir. Orqan və hüceyrələrə 
gələrək, oksiqeni onlara çatdırır və karbon qazı ilə yüklənir. 
Maddələr mübadiləsi zamanı müxtəlif qidalar orqanizmə 
daxil olur. Bu qida maddələri qana daxil olduqdan sonra, 
orqanizmə paylanır. 
Qan, maddələr mübadiləsi zamanı yaranmış ara 
məhsulları da, orqanizmdən çıxarır. Bu maddələr əvvəlcə 
toxuma mayesində toplanır, sonradan qana qoşulur. Qan ara 
məhsulları böyrəklərə, tər vəzilərinə, ağ ciyərlərə çatdırır və 
orqanizmdən kənarlaşdırır. 
Qan həm də qoruyucu xassəyə malikdir. Orqanizmə daxil 
olmuş zəhərli maddələr və mikro orqanizmlərə təsir edərək, 
onları neytrallaşdırır, ya da məhv edir. Qan orqanizmin 
tənzimləyicisi olub, sintez olunan ferment və hormonları 
müxtəlif orqanlara çatdırır. Sinir sisteminin fəaliyyəti ilə 
bərabər, orqanizmin vahid sistem kimi çalışmasını və 
immuniteti təmin edir. 
Qanın miqdarı. Yaşlı adamlarda, bədən kütləsinin 7-8%-
i qandır. Uşaqlarda isə bu miqdar daha çoxdur (cədvəl 5.1). 

---

58 
Uşaq, yeniyetmə və böyüklərdə normda qanın miqdarı 
Cədvəl 5.1. 
Qanın 
miqdarı 
Körpələr 
1 
yaşlı | 
6-11 
yaşlı 
12-16 
yaşlı 
Böyüklər 
1 kq 
kütləyə 
görə, ml 
150 
110 
70 
70 
50 
1 kq 
kütləyə 
görə, % 
14,7 
10,9 
7 
7 
5,0-5,5 
Cədvəldən göründüyü kimi yenicə doğulmuş körpələrdə 
kütləsinin 14,7%-i qandır, bir yaşlı uşaqlarda – 10,9%, 14 
yaşlılarda – 7%. Bu əlamət maddələr mübadiləsinin sürətlə 
getməsi ilə bağlıdır. 60-70 kq insanda isə 5,0-5,5 l qan olur. 
Adətən damarlarda qanın hamısı dövran etmir. Onların bir 
hissəsi qan deposuna toplanır. Depolar qara ciyərdə, dalaq və 
ağ ciyərdə, dəridə də yerləşirlər. Əzələnin iş fəaliyyəti 
artdıqda, cərrahiyyə əməliyyatı və digər qanaxmalar olduqda, 
depodakı qan ümumi dövrana qoşulur.