OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ

7.1. Həzm sistemi 
Həzm sisteminin orqanları – ağız boşluğundakı üç cüt 
tüpürcək vəzisi, udlaq, qida borusu, mədə, nazik bağırsaqlar, 
yorğun və düz bağırsaq aiddir. Həzm prosesində müxtəlif 
vəzilər iştrak edir. Onların bir hissəsi embrional dövrdə 
inkişaf etməyə başlayır. Körpələr yaşa dolduqca həzm 
sistemində müəyyən dəyişkənlik yaranır. 
Ağız boşluğu. Burada həzm prosesinin ilk dövrü başlayır. 
Ağızda qida mexaniki üyüdülür, çeynənilir və islanır. 
Ağızdakı dil və dişlər qidanın hazırlanmasında mühüm rol 
oynayır. Dil hərəkət edən əzələvi orqandır. Xaricdən selikli 
qısa, küllü miqdarda qan damarları və sinirlər yerləşir. Burada 
qidanın tamını bilən vəzilər yerləşmişdir. Dil qidanı çevirərək, 
onu çeynəməyə yararlı hala salır, qidanı udlağa itələyir və 
həm də nitq orqanıdır. 
Dişlər qidanın üyüdülməsini təmin edir (şəkil 7.1). 
Formalarına görə - kəsici, çeynəyici, köpək və ağıl dişləri 
vardır. Böyüklərdə 32 diş vardır. Dişlər çənə qövslərində 
yerləşir hər yarımqövsdə 2 kəsici, 1 köpək, 2 kiçik çeynəyici, 
3 böyük çeynəyici olur. 
Sol – 2123 = 8
Sağ – 2123 = 8 
Sol – 2123 = 8
Sağ – 2123 = 8 
Hər bir dişin tacı, boynu və kökü vardır. Diş çənədəki 
alveollara bərkimişdir. Böyük köpək dişlərin 3 kökü, 
kiçiklərdə 2 kök olur. Digərlərində bir kök vardır. Diş 
xaricdən mina qati ilə (emal), daxilində – dentin, mərkəzində 
pulla vardır, hər bir dişdə sinir vardır, onların sayı müxtəlifdir 
(şəkil 7.1) 

---

82 
Şəkil 7.1. Dişin quruluşu: 
 
A – 
kəsici diş; B – ikiköklü çeynəyici diş: 
1 – tac; 2 – boyun; 3 – kök; 4 – sədəf; 5 – boşluq; 6 – dentin; 
7 – sement; 8 – kök kanalı. 
Dişin əsas kütləsi dentindir, o diş tacını yaratmış, boyun 
və kök sahədə sement yerləşir. Emal qatı, möhkəm, boyun və 
kök sahədə sement yerləşir. Emal qatı çox sərtdir və dişə 
möhkəmlik verir. Dişlər embrional dövrdə çənə qatından 
inkişaf etməyə başlayır. Əvvəlcə əsas köklərin təməli qoyulur, 
sonradan isə süd dişlər formalaşır. 6-8 aylıq uşaqlarda ilk süd 
dişi çıxmağa başlayır. Bir yaşa qədər 8, 2-3 yaşda 20 ədəd 
süd dişlər çıxır.