O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»

O ‘lchash asboblarini turli xil alomatlari: o ‘zgartirish xususiyati;
chiqish axborotining turi; axborotni taqdim etish xususiyati; o ‘l-
chanayotgan kattalikning turi; qo‘llanilish sharoiti va boshqa
alomatlari bo‘yicha sinflash mumkin.
Bu alomatlar hisobga olingan holda o ‘lchash asboblarining sinf-
lanishi 2.6-rasmda keltirilgan.
O‘zgartirish xususiyati bo‘yicha o ‘lchash asboblari o ‘zida aniq-
langan hisoblash o ‘lchash o ‘zgartkichi va solishtirish qurilmasini
namoyon etadi. Asbobning tuzilmasi, tasvirini shartli belgilash
uchun funksional sxemadan foydalaniladi. Ularning barcha o ‘zgar-
tirishi inobatga olinib, o ‘lchanayotgan kattalik asbobning ishlash
jarayonida aniqlanadi.
Barcha o ‘lchash asboblarini o ‘zgartirish xususiyati bo‘yicha
uchta turga: to ‘g ‘ridan to ‘g ‘ri o ‘zgartiruvchi; o ‘zgarishni solish­
tirish va aralash o ‘zgartiruvchi asboblarga bo‘lish mumkin.
54

---

---

2.6-rasm. O ‘lchash asboblarining sinflanishi.

M a’lumotni tavsiflashga ko‘ra o ‘lchash vositalari quyidagilarga
b o‘linadi:
1. Shkalali o ‘lchash vositalari.
2. Raqamli o ‘lchash vositalari.
3. O ‘ziyozar o ‘lchash vositalari.
Analogli (shkalali) o ‘lchash asboblari, o ‘z navbatida, elektro-
mexanik turdagi analogli asboblarni qamrab olib, magnitoelektrik
o ‘lchash asboblari; elektromagnit o ‘lchash asboblari; elektrodina-
mik o ‘lchash asboblari; elektrostatik o ‘lchash asboblari va induksion
o ‘lchash asboblariga b o ‘linadi.
Analogli o ‘lchash asboblari o ‘lchanayotgan kattalikning uzlukiz
o ‘zgarish funksiyasini ko‘rsatuvchi asboblar deb ataladi. Bu asboblar
soddaligi, arzonligi, yuqori mustahkamligi, turli sharoitlarda qo‘l-
lanishi, aniqlik sinfi 0,05 gacha ishlab chiqarilishi bilan farqlanib,
elektrik o ‘lchashlarda asosiy texnik vositalar guruhini tashkil etadi.
Analogli o ‘lchash asboblari yoki bevosita ko‘rsatuvchi asboblar
elektr o ‘lchashlar va umuman, o ‘lchash texnikasida keng o ‘rin
olgan asboblardan hisoblanadi. Bu turdagi asboblarda ko‘rsatuv
qaydnomasi uzluksiz (funksional) ravishda o ‘lchanayotgan kattalik
55

---

---

X