O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»

1
rolik
2
ga qo‘yilib, asbobning ishlash
jarayonida doimiy tezlik bilan rolik
3
ga o ‘raladi. Qog‘oz (dia-
grammali) tasma valik
4
bilan bog‘liq kichik quvvatli dvigatel
(rasmda ko‘rsatilmagan) yordamida o ‘rab olinadi. O ‘lchash asbobi­
ning harakatlanuvchi qismi
5
o ‘q bilan (rasmda keltirilmagan)
richag
6
orqali asbobning strelkasi
7
bog‘langan. Uzluksiz yozuv
strelkaning oxirida joylashtirilgan pero
8
bilan amalga oshiriladi
va qog‘oz tasmaga egri chiziq ko‘rinishida qayd etib boriladi. Strelka
bilan peroning holati o ‘lchanayotgan kattalikning qiymatini aniq-
laydi.
Yorug‘lik nurli ossillograflar. Yorug‘lik nurli ossillograflar elektrik
jarayonlar tezlik bilan o ‘tishini kuzatish va rasmga olish uchun
m o‘ljallangan. Ossillografning asosiy elementi magnitoelektrik as­
bob tizimlariga o ‘xshash prinsipda ishlaydigan ossillografik galvano-
metr hisoblanadi.
NS doimiy magnit qutblari o ‘rtasida ingichka yoriqqa (2.16-
rasm) harakatlanuvchi halqa
1
ga bronzali sim joylashtirilgan.
Halqaga oyna
2
mahkamlangan. Halqa magnit maydoni bilan halqa
tokining o ‘zaro harakati natijasida oyna harakatlanadi. Asbobning
harakatlanish tizimining kichik inersiyaliligi hisobiga oyna tok
qiymatining bir ondagi qiymatiga proporsional burchakka aylanadi.
68

---

---

2.15-rasm. O ‘ziyozar asbobning

qurilmasi.
2.16-rasm. Magnitoelektrik
ossillograf qurilmasi.
Lampa
3
dan nuqtali yorib o ‘tgan yorug‘lik nuri optik tizimda
qisqa bog‘lamli fokuslanib oynaga uzatiladi. Uni kesuvchi nur
doimiy tezlik bilan harakatlanuvchi fotoqog‘oz
4
ga uzatiladi. Bunda
yorug‘lik nuri yorug‘lik sezuvchi fotoqog‘oz qatlamiga tokning
egri chiziq izlarini qoldiradi. Bu jarayon esa ossillogrammalash
deb nomlanadi.
2.6. O ‘lchash vositalarining metrologik xarakteristikalari
O ‘lchash vositalari boshqa texnik qurilmalar kabi ularning vazifa
va qo‘llanilishini belgilovchi qator texnik xarakteristikalarga ega.
O ‘lchash vositalarining sifati, ularning texnik darajasini baho-
lashda xizmat qiladigan va o ‘lchash natijalariga ta’siri va xatoliklarini
baholash maqsadida o ‘lchash vositalarining ba’zi xarakteristikalari
ajratiladi. O ‘lchash vositalarining bunday xususiyatlari