Oruc Ġbadlı Aliyə Zərgərli

Gecə növü vardır. 

Nalotu-  Fabakimilər  (Paxlakimilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Hippocrepis», rus dilində «Qippokrepis», «Podkovnik» adlanır. Cavan vaxtı mal-qara tərəfindən 

yeyilir. Balverən bitkidir. Azər-baycan florasında Ġkiçiçək nalotu növü vardır. 

Nar-  Narkimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Punica»,  rus  dilində  «Qranat», 

«Qranatnik» adlanır. Çox qiymətli dərman, boyaq və qida bitkisidir. Yabanı nar təbii halda toxum 

və kök pöhrələri ilə artır. Onun meyvəsində 5,5-21% şəkər, 0,2-4% limon turşusu, 0,19% pektin 

vardır.  Qabığında  20-30%  aşı  maddəsi  vardır.  Nar  çiçəyinin  ləçəyindən,  qönçə-lərindən  və 

meyvələrindən  hazırlanmış  narşərab  və  cövhərdən  qanaxmaya,  boğaz  ağrısında,  ishala  qarşı 

istifadə  edilir.  Əhali  narın  qabığından  boyaq  kimi  istifadə  edir.  Nar  şirəsində  14%-ə  qədər  C 

vitamini vardır. Azərbaycan florasında Adi nar növü yayılmışdır. MNB-nın kolleksiya sahəsində 

Tumsuz və Tumlu nar əkilib becərilir. 

Narıngi-  Sədokimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Citrus  reticulata  Blanco»,  rus 

dilində «Mandarin» adlanır. Meyvələrdə 7,4-7,8% şəkərlər (o cümlədən 2,0-3,5%fruktoza, 1-3% 

qlükoza), 0,95%  limon turşusu, 1,5-3,8% pektin maddələri, A  (0,42  mq  /  100  q), B

1

  (0,06  mq / 

100  q),  B

2

  (0,06  mq  /  100  q),  C  (60  mq  /  100  q),  PP  (0,13  mq  /  100  q)  vitaminləri,  mineral 

maddələr (0,4-0,8%) və s. vardır. Narıngi meyvələrinin zəngin kimyəvi tərkibi, sitruslar arasında 

ona  yüksək  yer  və  «mandarin»  (Çin  dilində  «hökmran»  deməkdir)  adı  verilməsinə  səbəb 

olmuşdur. Narıngi meyvələri bəd xassəli şişlərin, ateroskleroz, piylənmə, podaqra, sinqa,anemiya, 

hipertoniya, soyuqdəymə, infeksion xəstəliklər, şişmə, qəbizlik, dəri və d. xəstəliklərin kompleks 

müalicəsində istifadə olunur. Narınginin qabığının sulu məhlulu iştahı artırır, həzmi yaxşılaşdırır, 

öskürəyi yumşaldır, qurudulmuş qabıqdan alınmış həlim öskürəyi kəsir, bronxit, ürək bulanması 

zamanı sakitləşdirici təsir göstərir. MNB-nın şüşəbəndlərində kolleksiyası vardır. 

Nayas-  Nayaskimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Najas»,  rus  dilində  «Rezuxa», 

«Naəda» adlanır. Azərbaycan florasında 2 növü yayılmışdır. 

Nalbənd  (Qarağac)-  Qarağackimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Ulmus  densa», 

rus  dilində  «Vəz»,  «Berest  qustoy»  adlanır.  Nalbənd  öz  gözəl  çətir  (çadır)  formalı,  sıx  şaxlı-

budaqlı  çətirlərinə  görə  başqa  növlərdən  qiymətli  hesab  olunur.  Onun  çətirləri  sıx  yarpaqlı  və 

budaqlı olaraq, möh-kəm  kölgəlik əmələ  gətirir. Nalbənd  ağacının çətiri  o  qədər  sıxdır ki,  onun 

altında  bərk  yağışdan,  doludan  və xüsusən qızmar  günəşdən  asan-lıqla  qorunmaq  olur.  Nalbənd 

ən çox calaq üsulu ilə, bəzən isə toxumlarla artırı-lır. Nalbənd gözəl bəzək bitkisi və çox kölgəli 

ağac olduğuna görə, ondan Azərbaycanın quraqlıq rayonlarında, birinci növbədə Bakı, Sumqayıt, 

Gəncə,  Mingəçevirdə  və  digər  düzənlik  dağətəyi  və  dağlıq  rayonlarında  yaşıllıqlarda  geniş 

istifadə etmək olar. MNB-nın kolleksiyasında becərilir. 

Naz- Fabakimilər (Paxlakimilər) fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Genista», rus dilində 

«Drok» adlanır. Dekorativ və boyaq bitkiləridir. Çiçəklərinin tərkibi efir yağı ilə zəngin olduğuna 

görə azacıq iylədikdə baş gicəllənməsi əmələ gətirir. Parçaların sarı rəngə boyanmasında istifadə 

olunur. Yarpaq və zoğlarından yaşıl boya alınır. Azərbaycan florasında 2 növü vardır. MNB-nın 

kolleksiya sahəsində 2 növü becərilir. 

Nazikbaldır-  Qırtıckimilər  (Taxıllar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Koeleria»,  rus 

dilində  «Tonkonoq»  adlanır.  Yem  bitkisidir  və  mal-qara  tərəfindən  yaxşı  yeyilir.  Azərbaycan 

florasında 3 növü vardır. 

Nazikquyruq-  Qırtıckimilər  (Taxıllar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Lepturus»,  rus 

dilində «Tonkoxvostnik» adlanır. Azərbaycan florasında 3 növü vardır. 

 Nektoroskordum-  Soğançiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Nectaroscordum»,  rus  dilində  «Nektaroskordum»  adlanır.  Bəzək  nöqteyi-nəzərdən  çox 

 

54 

qiymətlidir.  Xalq  arasında  soğanaqlarını  bəd  xassəli  yaraların  müalicəsində  istifadə  edirlər. 

Çoxalmaları  toxumları  və  soğanaqları  vasitəsilədir.  Azərbaycanda  2  növü  bitir.  Hər  2  növ: 

Dioskorid  və  Üçfutlu  nektaroskordum  növləri  keçmiş  ittifaqın  və  Azərbaycanın  «Qır-mızı 

Kitab»larına daxil edilmişdir. MNB-da kolleksiyası vardır. 

Nesliya- Kələmkimilər (Xaççiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində 

«Neslia», rus dilində «Nesliə» adlanır. Azərbaycan florasında 2 növü vardır. 

Nəfəsotu-  Fabakimilər  (Paxlakimilər)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Cytisus»,  rus 

dilində «Rakitnik» adlanır. Dekorativ, balverən bitkidir. Azərbaycan florasında Qafqaz nəfəsotu 

növü vardır. 

Nəmgül  (Mərcanotu)-  Dodaqçiçəklilər  (Dalamazkimilər)  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik 

bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Betonica»,  rus  dilində  «Bukviüa»  adlanır.  Yaş-piy  verən  bitkidir, 

toxumlarında  42%  yağ  vardır  və  həmçinin  tərkibi  acı  və  aşı  maddələri  ilə  zəngindir.  Olduqca 

dekorativ, həmçinin dərman və texniki bitkilərdir. Azərbaycan florasında 4 növü vardır. 

Nərgiz-  Nərgizçiçəklilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Narcissus»  adlanır.  Nərgiz 

yunanca «naren» sözündən olub, lüğəti mənası «donub», yaxud «quruyub qalmış» deməkdir. Rus 

dilində  «Narüiss»  adlanır.  Bütün  növlərinin  soğanaqları  zəhərlidir.  Soğanaqlarının  tərkibində 

narsisin alkaloidi vardır ki, bu da hələ uzaq keçmişlərdə təbabətdə çox geniş istifadə olunmuşdur. 

Nərgiz  bəzək-bağçılıqda  əvəzolunmaz  qiymətli bitkidir. Nərgiz  gülü  istiyə,  soyuğa,  xəstəliyə  və 

zərərvericilərə  qarşı  çox  davamlıdır.  Bitkinin  çiçəyindən  eyni  zamanda  yaxşı  gül  dəstəsi 

düzəldilir. Azərbaycanda nərgizin mədəni halda becərilən «yalançı», «poetik», «taset» qrupundan 

olan bir çox sortlarına rast gəlinir. MNB-nın kolleksiya sahəsində 25 çeşidi (sortu) vardır. 

Nikandra-  Badımcançiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Nicandra», rus dilində «Nikandra» adlanır. Dekorativ bitkidir. Toxumlarının tərkibində 24%-ə 

qədər yağ vardır. Azərbaycan florasında 1 növü bitir. 

Nil (bax: Azat ağacı) 

Nilufər  (Suzanbağı)-  Suzanbağı  fəsiləsinə  aid  olub,  çoxillik  köküm-sovlu  ot  bitkisidir. 

Ağçiçək,  narıncı  nilufər  növü  su  hovuzlarında  becərilir.  Cavan  kökümsovlar  bişirilmiş  və  ya 

qovrulmuş  halda  yeyilir.  Azərbaycanda  1  növü-  Ağçiçək  nilufərdir  (Nymphaea  alba). 

Azərbaycanda  MNB-da  geniş  yayılmış  Cəhrayı  nilufərdir  (N.  rosea).  Azərbaycanın  «Qırmızı 

Kitab»ına da-xil edilmişdir. 

Nonnea- Sümürgənkimilər fəsiləsinə aid olan birillik, ikiillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın 

dilində «Nonnea», rus dilində «Nonneə» adlanır. Azərbaycan florasında 10 növü vardır. 

Noxud-  Fabakimilər  (Paxlakimilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  və  çoxillik  bitkidir.  Bitki 

latın  dilində  «Cicer»,  rus  dilində  «Nut»  adlanır.  Noxud  böyük  qida  əhəmiyyətinə  malik  olub, 

zülal  ilə  çox  zəngin  olan  tərəvəz  bitkilərindən  sayılır.  Göy  noxudda  4-6,5%  zülal,  11%-ə  dək 

karbohidrat,  o  cümlədən  4,2%  şəkər,  1%-dək  sellüloza,  25-38  mq%  C  vitamini,  1,7%  A 

provitamini,  2,6  mq%  RR  vitamini  vardır.  Quru  noxud  dənində  isə  30-35%  zülal  olur.  Noxudu 

təzə  halda  şorbaya  tökmək,  dənlərini  pörtlədib  müxtəlif  salatlara  qatmaq  və  marinadlaşdırmaq 

olur.  Göy  noxudun  dəni  çıxarılmış  şirəli  qınları  hüyvanlar  üçün  qiymətli  yemdir.  Azərbaycan 

florasında 2 növü vardır ki, bunlardan biri də mədəni şəraitdə becərilir. 

Nosa-  Tərəçiçəklilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Noaea»,  rus  dilində  «Nosa» 

adlanır. Azərbaycan florasında Sivriuc nosa növü vardır. 

Notobazis- Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki 

latın  dilində  «Notobasis»  adlanır.  Lüğəti  mənası  notos-bel,  basis-əsası  deməkdir.  Rus  dilində 

«Notobazis» adlanır. Azərbaycan florasında Suriya notobazis növü yayılmışdır. 

Novruzçiçəyi-  Novruzçiçəyikimilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Primula»  adlanır.  Lüğəti  mənası  prima-ilk  deməkdir.  Rus  dilində  «Pervoüvet»,  «Primula» 

adlanır.  Novruzçiçəyi  növləri  qiymətli  dərman,  dekorativ,  efiryağlı  və  vitaminli  bitkilərdir. 

Kökümsov və köklərində saponin (5-6%), şəkərli və aşı maddələri, nişasta, pektinlər, C vitamini 

 

55 

vardır.  Balverən  bitkidir.  Azərbaycan  florasında  8  növü  yayılmışdır.  İki  növü  nadir  və  nəsli 

kəsilməkdə olan bitki kimi Azərbaycanın «Qırmızı kitab»ına daxil edilmişdir.  

Odotu-  Lamiasiyakimilər  (Dodaqçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Phlomis»  adlanır.  Lüğəti  mənası  phlox-od  de-məkdir.  Rus  dilində  «Zopnik»  adlanır. 

Azərbaycan florasında 6 növü vardır. 

Oxçətir-  Kərəvüzkimilər  (Çətirçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Scandix»  adlanır.  Lüğəti  mənası  xandix-qılınc  və  ya  pipik  deməkdir.  Rus  dilində 

«Skandiks» adlanır. Alaq bitkisidir. Azərbaycan florasında 5 növü yayılmışdır. 

Oxlivə-  Kərəvüzkimilər  (Çətirçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  ikiillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Smyrnium»  adlanır.  Lüğəti  mənası  smyrna-mirra  (ətirli  qətran)  deməkdir.  Rus  dilində 

«Smirniə»  adlanır.  Ətli  kök  hissəsi  və  yarpaqları  güclü  ətirə  malikdilər.  Salata  ədviyyat  kimi 

qatılır.  Bundan  əlavə  ətirli  iy  vermək  üçün  şorbaya  da  qatılır.  Azərbaycan  florasında 

Dəlinmişyarpaq oxlivə növü vardır. 

Oxotu-  Qırtıckimilər  (Taxıllar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Oplismenus»  adlanır. 

Lüğəti  iənası  oplicmenoc-silahlanmış  deməkdir.  Rus  dilində  «Ostənka»  adlanır.  Azərbaycan 

florasında Qumral oxotu növü yayıl-mışdır. 

Oxyarpaq- Süsənbərçiçəklilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Sagittaria», rus dilində 

«Strelolist» adlanır. Kökümsovundan nişasta alı-nır. Azərbaycan florasında Üçyarpaq oxyarpaq 

növü vardır. 

Oleandr  (Söyüdgülü)- Kəndirçiçəklilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Nerium»,  rus 

dilində  «Oleandr»  adlanır.  Xalq  təbabətində  oleandrın  yarpaq  və  qabığını  cövhər  halında 

səpgilərə sürtürlər. Qabıq və yarpaqlarında olan qlükozid nerpin, neriantin, oleandrin (foliperin), 

rozagenin  ürəyə  təsir  edir  və  müxtəlif  fəallığa  malikdilər.  Zəhərli  bitkidilər.  Nə  qurudulmuş,  nə 

də qaynadılmış halda zəhərlilik xüsusiyyətini itirmirlər. Azərbaycan florasında Adi oleandr növü 

mədəni  şəraitdə  becərilir.  Quraqlığadavamlı  olub  3-4  ay  çiçəkləmələri  davam  edir.  MNB-nın 

kolleksiya sahəsində iki növü becərilir. 

Oliqoxeta- Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki 

latın dilində «Oligochaeta» adlanır. Lüğəti mənası oligos-bir qədər, chaete-at yalı deməkdir. Rus 

dilində «Oliqoxeta» adlanır. Azər-baycan florasında Dağınıq oliqoxeta növü vardır. 

Onaqra- Onaqrakimilər fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Epilobium», 

rus  dilində  «Kiprey»  adlanır.  Onaqra  növlərindən  bəziləri  (tüklü  onaqra)  bal  arısı  üçün  qida 

(nektar)  verir  və  yarpaqlarında  145,1  mq%  C  vitamini  vardır.  Azərbaycanda  bu  cinsin  14  növü 

yayılmışdır. 

Ononis-  Fabakimilər  (Paxlakimilər)  fəsiləsinə aid olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın dilində 

«Ononis»,  rus  dilində  «Stalğnik»  adlanır.  Köklərində  qlükozid  anonin  vardır.  Sidikqovucu 

xassəyə malik dərman bitkisidir. Azərbaycan florasında 5 növü vardır. 

Onosma- Sümürgənkimilər fəsiləsinə aid olan ikiillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində 

«Onosma», rus dilində «Onosma» adlanır. Azərbaycan florasında 7 növü yayılmışdır. 

Orabanş  (Kəhrə)-  Kəhrəkimilər  (Orabanşkimilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik,  ikiillik  və 

çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Orobanche», rus dilində «Zarazixa» adlanır. Kənd təsərrüfatı 

bitkilərinə  (bostan,  tərəvəz,  paxlalı  və  s.)  və  dekorativ  bitkilərə  ziyan  vurur.  Azərbaycan 

florasında 49 növü vardır. 

Ortanta-  Qurdağzıçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Orthantha», rus dilində «Ortanta» adlanır. Azərbaycan florasında bir növü yayılmışdır. 

Öküzboğan (Öküz öldürən)- Kərəvüzkimilər (Çətirçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik və 

çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Bupleurum»,  rus  dilində  «Voloduşka»  adlanır.  Alkaloidli, 

saponinli,  vitaminli  və  dərman  əhəmiyyətli  növləri  vardır.  Dekorativ  bitkidir.  Azərbaycan 

florasında 12 növü bitir. MNB-nın kolleksiya sahəsində becərilir. 

Öldürgən-  Tərəçiçəklilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Anabasis»,  rus  dilində 

«Ejovnik»  adlanır.  Cavan  zoğlarında  anabazin  alkaloidi  vardır  ki,  ondan  dekorativ  və  meyvə 

 

56 

ağaclarının  zərərvericilərinə  qarşı  mübarizədə  istifadə  olunur.  Azərbaycan  florasında  4  növü 

yayılmışdır. 

Ödotu  (Quruçiçək)-  Kəpənəkçiçəklilər  (Mürəkkəbçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik 

bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Helichrysum»  adlanır.  Lüğəti  mənası  helix-burulmuş,  qıvrılmış, 

chrysos-qızıl (helios-günəş, chrysos-qızılı) deməkdir. Bitkinin rəngi qızıla oxşadığına və  günəşə 

bənzədiyinə  görə  bitkiyə  bu  ad  verilmişdir.  Rus  dilində  «Ümin»,  «Bessmertnik»  adlanır. 

Tərkibində  flavonoidlər,  qlikozidlər,  aşı  maddələri,  efir  yağı,  piyli  və  qətranlı  maddələr,  üzvi 

turşular,  karotin  və    K  vitamini  vardır.  Çiçəklərindən  çay  dəmləyib,  ödqovucu  dərman  kimi, 

qaraciyər  və  öd  yolları  xəstəliklərində,  böyrək  daşlarına  qarşı  istifadə  olunur.  Dekorativ 

bitkilərdir. Azərbaycan florasında 9 növü yayılmışdır.     

Öskürək otu (bax: Bəlğəmotu)     

Paxladən (bax: Gəvən)  

Paxlakolu (bax: Ononis) 

Palıd- Fıstıq fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Quercus», rus dilində  «Dub» adlanır. İri 

ağaclar olub, hündürlüyü 40 m, diametri 3 m-ə çatır. Uzun ömürlü olub 2000 ildən çox yaşayır. 

Tikintidə, dülgərlikdə, çəllək istehsalında, mebel və gəmiçilik sənayesində geniş istifadə olunur. 

Qozaları çöl donuzları, hindquşu, ayı və s. heyvanlar üçün qida əhəmiyyətlidir. Qabığı, qozası və 

yarpaqları  büzücü  qabiliyyətinə  malik  olub,  başın  tükünün  tökülməsinin  qarşısını  alır  və  ishala 

qarşı  işlədilir.  Həna  və    basmanı  palıd  qabığının  dəmləməsinə  qatıb  istifadə  etdikdə  tükün 

diblərini  möhkəmlədir.  Qabığında  və  oduncağında  aşı  maddəsi  vardır.  Azərbaycan  florasında  6 

növü yayılmışdır ki, bunlardan 3-ü mədəni şəraitdə becərilir. 

Palma- Palmakimilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Palmae», rus dilində  «Palğma» 

adlanır.  Otaq  şəraitində  çox  dekorativ  bitki  kimi  becərilir.  Palmaları  əsasən  toxumları  vasitəsilə 

çoxaldırlar.  Lakin  bəzi  növləri  kök  pöhrələri  ilə  də  çoxaldıla  bilər.  Palma  yarpaqları  qədimdən 

sülh,  təntənə  və  qələbə  rəmzi  olmuşdur.  Azərbaycanda  örtülü  şəraitdə  10-a  qədər  palma  növü 

becərilir. MNB-da həm örtülü, həm də açıq şəraitdə kolleksiyası var-dır. 

Pambıq-  Əməköməcikimilər  fəsiləsinə  aid  olub  bizim  şəraitdə  birillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində «Gossypium» adlanır. Lüğəti mənası ərəb dilində goz-ipək olub, zərif, yumşaq deməkdir. 

Rus  dilində  «Xlopçatnik»  adlanır.  Toxumlarının  qılafında  olan  tüklər  toxuculuq  sənayesində 

işlədilir.  Toxumlarından  (çiyidindən)  alınan  yağ  qida  kimi,  eyni  zamanda  texniki  yağ  kimi 

istifadə  olunur.  Yağı  çıxarıldıqdan  sonra  cecəsi  mal-qara  üçün  yem  kimi  işlədilir.  Balverən 

bitkidir. Azərbaycan florasında 4 növü vardır. MNB-da isti şitillikdə Ağac formalı pambıq növü 

becərilir.  

Pampasotu- Qırtıckimilər (Taxıllar) fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində 

«Cortaderia selloana», rus dilində «Pampasnaə trava» adlanır. Çiçəkləmə dövründən sonra quru 

çiçəkləri müxtəlif rənglərdə boyanır, gül dəstəsi düzəldilir, şənliklərdə, toylarda istifadə olunur. 

Bəzək  əhəmiyyətli  bitki  kimi  iri  hovuzların  kənarında,  memarlıq  cəhətdən  yaraşıqlı  tikililərdə 

tək-tək  və  canlı  çəpər  (bardyur)  kimi  əkilir.  Cinsin  məlum  25  növündən  Azərbaycanın  şərq  və 

cənub  rayonlarında  alaq,  bəzən  də  becərilən  halda  1  növünə  təsadüf  edilir.  MNB-nın 

kolleksiyasında dekorativ bitki kimi becərilir. 

Panderiya- Tərəçiçəklilər fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində «Panderia», 

rus dilində «Panderiə» adlanır. Azərbaycan florasında 2 növü vardır. 

Payızgülü (Xrizantema)-Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsilə- 

sinə aiddir. Bitki latın dilində «Chrysanthemum» adlanır. Lüğəti mənası chrysos-qızılı, anthemos-

çiçək  deməkdir.  Rus  dilində  «Xrizantema»,  «Zlatoüvet»  adlanır.  Payızgülü  torpaqla  çıxarılıb 

başqa yerə köçürüldükdə yaxşı bitir. Buna görə də xırdaçiçəkli çeşidlərindən çiçəkliklər yaratmaq 

üçün  yaşıllaşdırmada  geniş  istifadə  edilir.  Xırdaçiçəkli  payızgülü  çeşid-lərindən  gül  dəstəsi 

düzəltmək  məqsədilə  istifadə  edilir.  MNB-da  bir  neçə  növü  və  onların  çeşidləri  qiymətli 

dekorativ bitki kimi becərilir.  

 

57 

Pazotu-  Qırtıckimilər  (Taxıllar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Atropis»  adlanır. 

Lüğəti  mənası  a-inkar,  tropis-gil  deməkdir.  Rus  dilində  «Beskilğniüa»  adlanır.  Tozluğun, 

gövdənin  və  çiçək  pulcuqlarının  əlamətləri  növlərin  təyinində  istifadə  olunur.  Azərbaycan 

florasında 4 növü vardır. 

Pekan  (Gikori,  Kariya)- Qozçiçəklilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latınca  «Pekan»,  rus  dilində 

də  «Pekan»  adlanır.  Lənkəranda,  Göyçayda  və  Zaqatalada  geniş  yayılmışdır.  Tədqiqatçıların 

müşahidəsi nəticəsində məlum olmuşdur ki, hündürlüyü 18-20m-ə çatmış 60 yaşında ağac vardır. 

Meyvəyanlığının  əlaməti  ilə  fəsilənin  digər  cinslərindən  fərqlənir.  Oduncağı  qiymətlidir, 

meyvələri  qida  kimi  yağlılığı  və  yüksək  kaloriliyi  ilə  fərqlənir.  Azərbaycan  florasında  1  növü 

vardır. MNB-nın təcrübə sahəsində becərilir. 

Petuniya-  Badımcançiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Petunia»,  rus  dilində  «Petunğə»  adlanır.  Petuniya  əsasən  toxumları  ilə  çoxaldılır.  Petuniya 

müxtəlif formalı bəzək ləklərində çiçəkliklər salmaq üçün çox qiymətli bitki hesab olunur. Çiçək 

saplağı  uzun  olduğuna  görə  gül  dəstəsi  üçün  də  yararlıdır.  Azərbaycan  florasında  Hibrid 

petuniya (Petunia hybrida) növü yayılmışdır. MNB-nın kolleksiya sahəsində becərilir. 

Pəncər  (Tərə,  Amarant)-  Pencərçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Amaranthus»,  rus  dilində  «Hiriüa»,  «Amarant»  adlanır.  Təbii  növlərinə  respublikanın 

demək  olar  bütün  rayonlarında  düzən  zonadan  orta  dağ  qurşağınadək  yol  kənarlarında,  çay 

kənarlarında, bağ və bostanlarda rast gəlinir. Bəzi növlərinin cavan yarpaqları tərəvəz kimi (qara 

pəncər (Amaranthus retroflexus), qırmızıbaldır pəncər (A. Blitum), göy pəncər (A. Lividus)) bəzi 

növlərin  toxumundan  hazırlanan  un  quşçuluq  təsərrüfatlarında  yem  kimi  istifadə  olunur, 

toxumlarında  yağ,  zülal,  nişasta,  C  vitamini  vardır.  Azərbaycan  florasında  9  növü  vardır  ki, 

bunlardan 2-i də mədəni şəraitdə becərilir. MNB-nın kolleksiya sahəsində vardır. 

Pərxun  (Qaraşəngi)-  Qurdağzıçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik,  ikiillik  və  çoxillik 

bitkidir. Bitki latın dilində «Scrophularia», rus dilində «Noriçnik» adlanır. Azərbaycan florasında 

26 növü vardır. 

Pərpərən (Pərpətöyün)- Pərpərən fəsiləsinə aid olan birillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın 

dilində  «Portulaca»,  rus  dilində  «Portulak»  adlanır.  Alaq  bitkisi  kimi  əkin  sahələrində, 

bostanlarda,  bağlarda  geniş  yayılmışdır.  Tərkibində  179,7-300  mq%  C  vitamini  vardır. 

Respublikamızın  əksər  rayonlarında  bu  bitkinin  cavan  budaqları  çiçəkləməzdən  əvvəl  yığılır, 

ondan  dovğa,  şorba,  qutab  bişirilir.  Konserv  zavodlarında  pərpərəndən  konserv  hazırlanır. 

Pərpərəndən    çiy  halda  salatlar  da  hazırlanır.  Tərkibində  selikli  maddələr  olduğu  üçün  mədə-

bağırsağın  yumşalmasına  kömək  edir,  asan  həzm  olunur.  Yarpaq,  gövdə  və  toxumları  ilə  ev 

quşları  qidalanır.  Azərbaycan  florasında  2  növü  vardır  ki,  bunlardan  biri  də  mədəni  şəraitdə 

becərilir. 

Pıtraq-Kəpənəkçiçəklilər  (Mürəkkəbçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Latın 

dilində  «Xanthium»  adlanır.  Lüğəti  mənası  xanthos-sarı  deməkdir.  Rus  dilində  «Durnişnik», 

«Kolöçka»  adlanır.  Yarpaqlarında  31,8  mq%  C  vitamini  vardır.  Adi  pıtrağın  yarpaq  və 

köklərindən  sarı  rəngli  boya  alınır.  Toxumlarında  39-40%-ə  qədər  qatı  yağ  vardır.  Azərbaycan 

florasında 3 növü yayılmışdır. 

Pion (bax: Buynuzbaş). 

Pirola  (Armudgülü)-  Pirolasiyakimilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində «Pyrola», rus dilində «Qruşanka» adlanır. Azərbaycan florasında 3 növü məlumdur. 

Pişik dırnağı- Fabakimilər (Paxlalılar) fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Lagonychium», 

rus  dilində  «Mimozka»  adlanır.  Köklərində  və  çiçəklərində  boyayıcı  maddələr  vardır. 

Meyvələrinin  tərkibində  5,9%  şəkər  vardır,  şirin  dada  malikdir  və  az  miqdarda  qidada  istifadə 

olunur. Azər-baycan florasında Çöl piĢik dırnağı (Lagonychium farctum) növü yayıl-mışdır. 

Pişikquyruğu-  Qırtıckimilər  (Taxıllar)  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Phleum»,  rus  dilində  «Timofeevka»,  «Arjaneü»  adlanır.  Otlaq  bitkisidir,  mal-qara 

tərəfindən yeyilir. Azərbaycan florasında 5 növü vardır.  

 

58 

Pişiknanəsi-  Lamiasiyakimilər  (Dodaqçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  bir-illik  və  çoxillik 

bitkidir. Bitki latın dilində «Nepeta», rus dilində «Kotovnik» adlanır. Balverən və dekorativ bitki 

olub,  güclü  limon  ətrinə  malikdir.  Efir  yağlı  olduğundan,  ətriyyat  sənayesində  istifadə  olunur. 

Pişiknanəsinin efir yağının tərkibi (3%) qeraniol, limonen, dipenten, sitral və s. ibarətdir. Qida-da 

ədviyyə bitkisi kimi istifadə olunur. Macar pişiknanəsinin  yarpaqlarının tərkibində 124 mq%  C 

vitamini vardır. Azərbaycan florasında 26 növü yayılmışdır. MNB-da kolleksiyada becərilir. 

Pişikotu (Valerian)- Pişikotukimilər fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində 

«Valeriana», rus dilində «Valeriana» adlanır. Əsəb sakitləşdirici, ürək fəaliyyətini yaxşılaşdıran, 

yuxusuzluğa qarşı istifadə olunan dərman bitkisidir. Azərbaycan florasında 8 növü vardır. 

Pişikpəncəsi-  Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsiləsinə aid 

olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Antennaria»  adlanır.  Lüğəti  mənası  antenna-bığcıq 

deməkdir.  Rus  dilində  «Koşaçğə  lapka»  adlanır.  Azərbaycan  florasında  Qafqaz  piĢikpəncəsi