Osiyoda tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar

Qur’on va uni tarbiyaviy ahamiyati 
Islomning kirib kelishi, «Qur‟on» kitobi islom dunyosida alohida ahamiyat kasb etadi. 
Har bir musulmon beshta ruknni bajarishi zarur. 
1. «Lailahaillalloh 
va 
Muhammadu-r-rasululloh» 
deb shahodatlik berish. 
2. Namoz o‟qish. 
3. Zakot berish. 
4. Ro‟za tutish. 
5. Imkoniga ko‟ra hajga borish. 
Payg‟ambar Muhammad ibn Abdulloh (570-632)ning to‟rt choriyori: 
1. Abu Bakr-as-Siddiq (632-634 y.)*
3
. 
2. Umar ibn-Xattob (634-644 y.)*. 
3. Usmon ibn Affon (644-656 y.)*. 
4. Ali ibn Abu Tolib (656-661)*lar 
23yildavomida 
xat-savodi 
borligi 
uchun 
«Qur‟on» 
oyatlarini 
yod 
olib 
va 
xat bilan bitganlar. 
«Qur‟on»ni birinchi bo‟lib sahobalardan Zayd ibn Sobit kiyik terisiga sahifalagan. Uchinchi 
xalifa Usmon uni 6 nusxa ko‟chirtirib, turli shaharlarga yuborgan. «Qur‟on» so‟zi arabcha «Qiroat» 
degani bo‟lib, 114 suradan iborat. «Qur‟on»dagi «Zumar» surasining 18-oyatida shunday fikrlar bor: 
«Mening bandalarimga - so‟zga quloq tutib, uning eng go‟zaliga (yahni najotga eltuvchi, rost so‟zga) 
ergashadigan zotlarga xushxabar bering! Ana o‟shalar Alloh hidoyat qilgan zotlardir va ana o‟shalargina 
aql egalaridir». 
Ko‟rinib turibdiki, Islomda bilim, aql inson kamolotining mezoni hisoblanib, inson ko‟rish, 
eshitish, aqlni ishlatish vositasida bilish qobiliyatiga ega bo‟ladi, deyilgan. 
«
Qur’on»dagi oyatlar va ularda ilgari surilgan qoidalar 
«Qur‟on»da ehsonga loyiq kishilarga, birinchi navbatda, ota-onalar kiritiladi va ota-ona haqi 
belgilab beriladi. «Al-Isro» surasining 23-24-oyatlarida ota-onaga yaxshilik qilish Alloh taologa ibodat 
qilishdan keyin ikkinchi vazifa sifatida ta‟kidlanadi. 
Mazkur oyatlarda eng oliy insoniy muomala qoidalari sifatida quyidagilar belgilangan: 
•
Ota-ona harakatining farzandga malol kelmasligi. 
•
Ota-ona 
bilan 
gaplashganda 
ularga 
og‟ir 
botadigan 
so‟z 
aytmaslik. 
•
Ota-onaga ehtirom bajo keltirish. 
•
Ota-onaga rahm-shafqat qilish. 
•
Ularning haqqiga duo qilish. 
«Qur‟on»da sabr ham ehson bilan bir qatorda sanaladi. 
«Ey Muhammad, mashaqqat va ozorga sabr qiling! Zotan, Alloh chiroyli amal qiluvchilarning 
ajr-mukofotlarini zoya etmas», deyiladi «Xud» surasining 115-oyatida. 
Masalan, shijoat qiyinchiliklarga sabr qilish natijasida namoyon bo‟lsa, iffat shahvoniy hirsga 
sabr qilishdan iborat; halimlik jahlga sabr qilish mezoni sifatida talqin etiladi. 
3
Қ
авсларорали
ғ
идачориёрлархалифалик
қ
илганйилларк
ў
рсатилган
.

---

Yana bir oliy sifat bu sadoqatdir, deb ta‟lim beriladi «Qur‟on»da. Olijanoblik ruhiy holat bo‟lib, 
inson kamolotini ko‟rsatuvchi xislatdir, deyiladi «Xajr» surasining 9-oyatida. 
Islom ilgari surgan g‟oyalar 
Islom ta‟limotida ilgari surilgan muhim g‟oyalardan yana biri va uning eng muhim tarkibiy qismi 
poklik va tozalikka rioya qilishdir. 
Demak, Islom va uning asosiy ta‟limoti mujassamlashgan Qur‟oni Karim insonni ham aqliy, ham 
axloqiy, ham jismoniy shakllantirishda, bir so‟z bilan aytganda, komil insonni tarbiyalashda muhim 
manbadir.