Osman Nuri Topbaş 5 mn ön söz nəbilər silsiləsi dərs

Həzrət İsanın (əleyhissəlam) Səmadan Nüzulu
İsa (əleyhissəlam), qiyamətə yaxın səmadan yerə enəcək. Bu 
məsələdə bir çox Hədisi-Şərif də var. Qurani-Kərimdə belə buyrulur:
“Şübhəsiz ki, o, (İsanın zühuru) qiyamət saatı üçün bir əlamətdir. 
Ona (qiyamətə) şəkk etməyin və Mənə tabe olun. Bu, doğru yoldur!” 
(Zuxruf surəsi, 61)
Bu ayədə  Həzrət  İsanın qiyamətin qopması üçün bir bilik olduğu 
bildirilərək axır zamanda onun yenidən dünyaya dönəcəyinə işarə edilir. 
Həmçinin ayədəki “elm” kəlməsi, işarə mənasına gələn “aləm” şəklində də 
oxunmuşdur.
İsa (əleyhissəlam), yer üzünə endikdə Həzrət Mühəmməd (səllallahu 
əleyhi və  səlləm)  Əfəndimizin  şəriəti ilə hökm edəcək. O, Mehdi 
(əleyhissəlam) ilə birlikdə olacaq və Mehdi, Dəccalı yer üzündən siləcək. 
Mehdi (əleyhissəlam), Haşimi nəslindən gələcək və xilafəti Həzrət İsaya 
(əleyhissəlam) verəcək.
Allah Rəsulu (səllallahu əleyhi və səlləm) buyurmuşdur ki:
“Ömrüm uzanarsa, İsa ilə görüşmək istərəm.  Əgər ömrüm 
vəfa etməzsə, içinizdən kim onunla görüşərsə, ona məndən salam 
söyləsin.” 
(İbn Hənbəl, II, 298)

340
MN
Bir başqa Hədisi-Şərif də belədir:
“Nəfsim qüdrət  əlində olan Allaha and içirəm ki! Məryəm oğlu 
İsanın, aranıza (İslam şəriəti ilə hökm edəcək) ədalətli bir hakim olaraq 
enəcəyi, istavrozları  (xaçları)  qırıb, xinzirləri  (donuzları) öldürəcəyi, 
cizyəni  (Əhli-Kitabdan) qaldıracağı  (yəni  Əhli-Kitabın da müsəlman 
olub Yəhudilik və Xristianlıq qalxacağı) vaxt yaxındır. O zaman mal 
eləsinə çoxalır ki, kimsə onu qəbul etməz. Tək bir səcdə, dünya və 
içindəkilərin hamısından daha xeyirli olur.”
Bu Hədisi-Şərifi rəvayət edən Əbu Hüreyrə (radiyallahu ənh),
rəvayətinin sonunda deyir ki:
İstəyərsiniz bu ayəni oxuyun: “Kitab  əhlindən  (yəhudilərdən və 
xaçpərəstlərdən) elə bir kə
s olmaz ki, ölümündən  əvvəl  (can verdiyi 
zaman) ona (İsaya) iman gətirməsin, lakin o, (İsa) qiyamət günündə 
onların (kitab əhlinə) şəhadət verəcəkdir.”
 (Nisa surəsi, 159);  (Buxari, Büyü, 102, 
Ənbiya, 49; Müslim İman, 242)
Həzrət İsanın möcüzələri
1. Ölüləri dirildirdi.
2. Xəstələri sağaldırdı.
3.  İnsanların yediyi və evlərində gizlədiyi yeməkləri bilirdi.
4. Palçıqdan quş düzəldib, onu canlı quş olaraq uçururdu.
5. Özünə və qövmünə göydən süfrə endirilmişdi.
6. Yuxuda ikən belə ətrafında danışılan və edilənləri bilirdi.
7.  İstədiyi zaman ona səmadan yemək və meyvə gəlirdi.
8. Özündən uzaq bir yerdə və gizli olaraq söylənilənləri də eşidirdi.
Allah Təalanın Həzrət  İsaya (əleyhissəlam) lütf etdiyi bütün bu 
möcüzələr müxtəlif ayəti-kərimələrdə belə anladılmışdır:
“Və onu İsrail övladına  (yəhudilərə) peyğəmbər göndərəcək. 
(İsa onlara deyəcək:)  Mən, həqiqətə
n, Rəbbinizdən sizə möcüzə 
gətirmişəm. Sizin üçün palçıqdan quşa bənzər bir surət düzlədib ona 
üfürərəm, o da Allahın iznilə quş olar. Anadangəlmə korları, cüzam 
xəstəliyinə tutulanları sağaldar və Allahın iznilə ölüləri dirildərəm. 

341
MN
Mən evlərinizdə yediyiniz və yığıb saxladığınız şeyləri də sizə xəbər 
verərəm.  Əgər möminsinizsə, bunda (söylədiklərimdə peyğəmbər 
olduğuna) bir dəlil vardır.” 
(Ali-İmran surəsi, 49)
“Allah peyğəmbərləri toplayacağı gün (qiyamət günü) belə buyu-
racaq: (Ümmətlərinizi Mənim əmrimə tabe olmağa dəvət etdiyiniz zaman) 
sizə  nə cavab verildi? Onlar isə  (təvazökarlıq edib): Biz heç bir şey 
bilmirik. Həqiqətən, qeybləri  (görünməyənləri) bilən ancaq Sənsən! 
– deyə cavab verəcəklər.”
 (Maidə surəsi, 109)
“(Ya Rəsulum!) Xatırla ki, o gün (qiyamət günü) Allah (İsaya) belə 
buyuracaq: Ya Məryəm oğlu İsa! Sənə və anana nemətimi yadına sal. 
O zaman səni müqəddəs ruhla qüvvətləndirmişdim. Sən beşikdə 
olanda da, yetkin çağında da adamlarla danışırdın. Sənə kitabı (yazıb-
oxumağı), hikməti, Tövratı və İncili öyrətmişdim. O zaman sən Mənim 
iznimlə palçıqdan quşa bənzər bir şey düzəldib ona üfürürdün, o da 
Mənim iznimlə quş olurdu. Sən Mənim iznimlə anadangəlmə kora və 
cüzamlı xəstəyə şəfa verir və Mənim iznimlə ölüləri (qəbirdən çıxardıb) 
dirildirdin. Sən  İsrail oğullarına açıq-aşkar möcüzələr gətirdiyin za-
man Mən (onların bəlasını) səndən dəf etmişdim (səni öldürmək istədikdə 
onlara mane olmuşdum). Onlardan küfrə batanlar isə belə demişdilər: 
Bu, açıq-aydın sehrdən başqa bir şey deyildir!” 
(Maidə surəsi, 110)
 

342
MN
BU GÜNKÜ XRİSTİANLIQ
Əvvələrdə  də ifadə etdiyimiz kimi xristianlıq, Həzrət  İsadan (əley-
hissəlam) sonra bir çox bəşəri təsir və müdaxilələrə  məruz qalmışdı. 
Buna görə Qurani-Kərimdə kitab əhli haqqında “Dinlərini parça-parça 
edənlər…” 
(Rum surəsi, 32)
 təbiri istifadə edilir. Allah Rəsulu (səllallahu əleyhi 
və səlləm), bir Hədisi-Şərifində belə buyurur:
“…Məsihin ümməti, onun sünnət və hidayəti üzrə iki yüz il qaldılar. 
(Sonra dinlərini pozub istiqamətlərini dəyişdirdilər.)” 
(Heysəmi, VIII, 207)
Həqiqətən xristianlıq öz din adamları  tərəfindən pozulmuşdur.
Zəmanəmizə qədər də ilk mövcud olduğu şəkli ilə deyil, Tövhid inancından 
tamamilə uzaqlaşmış bir halda gəlmişdir.
Bu pozulma səbəbinə görə digər ilahi dinlər kimi xristianlığın da hök-
mü və keçərliyi ortadan qaldırılaraq, son din olan İslam göndərilmişdir. 
Haqq Təala buyurur:
ﹸمﹶﻼ ﹾﺳﹺﻹاﹺﷲا ﹶﺪﻨﹺﻋ ﹶﻦ ﺪﻟانﹺإ
“Allah yanında (haqq olan) din, əlbəttə, islamdır…”
 (Ali İmran surəsi, 
19)
Haqq Təalanın bu hökmü qarşısında istər yəhudilər, istər xristianlar, 
İslamın uca peyğəmbərinin onların öz içərisindən çıxacağına inandıqları 
üçün qəbul etmədilər. Həm də hər iki dinin mənsubları öz kitablarındakı 
həqiqətə baxaraq Rəsulullahın (səllallahu əleyhi və səlləm) göndərilməsinə 
qədər daim Onu müjdələyib gözlədikləri halda, Onun gəlişindən sonra 

343
MN
münasibəti dəyişdirdilər. Həzrət Peyğəmbərin (səllallahu əleyhi və səlləm) 
onların öz içərisindən çıxmadığını görüncə  həsədə qapıldılar və iman 
etməkdən qaçdılar:
“…Kitab verilmiş şəxslər (yəhudilər və xaçpərəstlər) ancaq (bu dinin 
həqiqi olduğunu) bildikdən sonra aralarındakı paxıllıq üzündən itilafa 
(ayrılığa) başladılar. Allahın hökmlərini inkar edənlərlə,  şübhəsiz ki, 
Allah tezliklə haqq-hesab çəkəcəkdir.” 
(Ali İmran surəsi, 19)
Əhli-kitab yalnız həsəd edib ayrılığa düşməklə qalmadı, kitablarında 
İslama qapı açacaq bölmələri də dəyişdirdilər. Çünki bu bölmələri oxuyan 
bir sıra fərasətli xristian və yəhudilər, həqiqəti qavrayıb dərhal müsəlman 
olurdular. Necə ki, yəhudi alimlərindən Abdullah ibn Səlam və başqaları, 
xristianlardan da Səlmani Farisi, hətta krallardan Həbəş Necaşi kimi bir 
çox mümtaz şəxsiyyət, müsəlmanlığı cani-dildən qəbul etmişlər:
“Həqiqətən, kitab əhli içərisində elələri də vardır ki, onlar Allaha, 
həm sizə, həm də özlərinə nazil olanlara (Qurana, Tövrata və  İncilə) 
inanır, Allaha boyun əyərək Allahın ayələrini ucuz qiymətə satmırlar. 
Onların Rəbbi yanında mükafatları vardır. Şübhəsiz ki, Allah tezliklə 
haqq-hesaba çəkəndir.” 
(Ali İmran surəsi, 199)
Hətta Allah Rəsulunun (səllallahu  əleyhi və  səlləm) peyğəmbərliyini 
eşidib, Onun vəsflərini duyan Bizans imperatoru Heraklis həyəcanlanmış
və Həzrət Peyğəmbərin bəxtiyar elçisinə:
“O zat, ayaqlarımın basdığı bu yerlərə belə çox yaxın bir zaman-
da hakim olacaq. Onsuz da mən, bu peyğəmbərin gələcəyini bilirdim, 
lakin sizin aranızdan çıxacağını  təxmin etmirdim. Onun hüzuruna 
çıxa biləcəyimi bilsəm, onunla görüşə bilmək üçün hər cür zəhmətə 
tab gətirərdim. Yanında olsaydım, ayaqlarını yuyardım.” -demişdi. 
(Buxari, Bədül-vəhy, 1)
Könülləri və iradələri kor olmuş  yəhudi və xristianlar, bunun kimi 
müxtəlif hadisələrə şahid olmalarına baxmayaraq, özləri iman etmir, hətta 
bütün yəhudi və xristianların zaman keçdikcə müsəlman olacaqlarından 
qorxurdular. Buna qarşı bir tədbir olaraq, Həzrət Peyğəmbər (səllallahu 
əleyhi və səlləm) və Onun gətirdiyi son din haqqındakı öz kitablarında yer 
tutan müjdə mahiyyətindəki mətnləri dəyişdirdilər.
Belə etməklə onların düşdükləri pis aqibəti Haqq Təala belə bildirir:
“Allahın Öz qullarından istədiyi şəxsə lütf etməsinə (peyğəmbərlik 
verməsinə) həsəd aparmaq, Onun göndərdiyini (Quranı) inkar etməklə 

344
MN
(yəhudilərin) vicdanlarını satmaları nə qədər də pisdir! Bununla onlar 
(özlərinə qarşı) Allahın qəzəbi üstünə bir qəzəb də artırdılar. Kafirləri
zəlil edici əzab gözləyir!” 
(Bəqərə surəsi, 90)
Ayəti-kərimədə ifadə edildiyi kimi, hidayətə çatmayıb İslamın səadət 
altına girməyən kitab əhli, öz arzularına görə  şəkilləndirdikləri batil 
kitablarına uyaraq, dünya və axirətlərini yox etmişdilər. Çünki bütün ilahi 
kitabları göndərən Allah, son göndərdiyi İslama tabe olmayan və keçərsiz 
sayılan dinlərə uyanların imanlarını qəbul etmir:
ﹶﻦ ﹺﺮﹺﺳﺎﹶﺨﹾﻟا ﹶﻦﹺﻣ ﹺةﹶﺮﹺﺧﻵا ﹺﻓ ﹶﻮﹸ ﹶو ﹸ ﹾﻨﹺﻣ ﹶﻞﹶﺒﹾﻘﹸ ﻦﹶﻠﹶﻓ ﺎﹰﻨ ﹺد ﹺمﹶﻼ ﹾﺳﹺﻹا ﹶﺮﹾ ﹶﻏ ﹺﻎﹶﺘﹾﺒﹶ ﻦﹶﻣﹶو
“Kim islamdan başqa bir din ardınca gedərsə, (o din) heç vaxt 
ondan qəbul olunmaz və o şəxs axirətdə zərər çəkənlərdən olar!”
 (Ali 
İmran surəsi, 85)
Həqiqətən bu gün İslamın xaricindəki bütün dinlərin və Xristianların 
iman və ibadət əsaslarına baxıldığında, onların, Haqq Təalanın iradə və 
əmrlərinə tabe olmadığı, hətta insan ağlının belə qəbul edə bilməyəcəyi 
biliklər yer aldığı görünür. Həm də xristianlara görə;
Hər insan günahkar doğulur. Çünki Adəm (əleyhissəlam), Allahın 
əmrinə əməl etməmiş və cənnətdən çıxarılmışdır. Bu günah, ilk atasının 
Həzrət Adəm olması səbəbilə dünyaya gələn hər uşağın əsli günahı qəbul 
edilir. Beləcə bu ilk günah bütün insanlarda zəncirin halqaları kimi davam 
edib getməkdədir.  İsa (əleyhissəlam), insanları bu günahdan qurtarmaq 
üçün dünyaya gəlmişdi. Allah Təala insanları bu günahdan qurtarmaq 
üçün öz oğlu İsanı çarmıxa çəkmişdir.
Halbuki Allah Təala, insanların günahlarının cəzasını bir-birlərinə 
çəkdirmək kimi bir müamiləni heç bir İlahi kitabında bəyan etməmişdir. 
Çünki bu, zülmdən başqa bir şey deyildir. Həm də Qurani-Kərimdə:
ىﹶﺮ ﹾﺧﹸأﹶرﹾزﹺوﹲةﹶرﹺزاﹶو ﹸرﹺﺰﹶﺗﹶﻻﹶو
“…Heç bir günahkar başqasının günahını daşımaz…” buyurmuşdur. 
(Ənam surəsi, 164)
Digər tərəfdən, insanların günahkar doğulmalarına inanmaq, Allahın 
guya zülmkar olduğunu qəbul etməkdir. Buna əvəz Allah Rəsulunun 
(səllallahu  əleyhi və  səlləm) nəbəvi ifadələri, insanın təmiz və günahsız 
doğulduğunu nə qədər gözəl ifadə edir:

345
MN
“Hər uşaq  (İslam)  fitrəti üzrə (təmiz və günahsız olaraq, tövhidə 
meylli şəkildə) doğular.” 
(Müslim, Qədər, 22)
Allah Təala buyurur:
“(Ya Rəsulum! Ümmətinlə birlikdə)  batildən haqqa tapınaraq  (pak 
bir müvəhhid, xalis təkallahlı kimi) üzünü Allahın fitri olaraq insanlara
verdiyi dinə (islama) tərəf tut. Allahın dinini (Onun yaratdığı tövhid dini 
olan islamı) heç vəchlə  dəyişdirmək olmaz. Doğru din budur, lakin 
insanların əksəriyyəti (haqq dininin islam olduğunu) bilməz. (Allah bütün 
insanları xilqətcə müsəlman - təkallahlı yaratmışdır, lakin ata-anaları onları 
başqa dinlərə sövq etmiş, yaxud onlar yaşa dolduqda öz nadanlıqları 
üzündən batil dinlərə - bütpərəstliyə uymuşlar).”
 (Rum surəsi, 30)
 
Xristianlığa sonradan daxil edilən inanclardan biri də “vəftiz”dir. 
Xristianların ata-oğul və müqəddəs ruh adına vəftiz (xaç suyuna çəkmək) 
olmaları, kilsənin bir əmridir. Din adamı, üzə su səpərək və ya vücudu 
suya batıraraq vəftiz edir. Bunu, xristian olmanın elanı qəbul edirlər. Ayrıca 
yuxarıda bəhs etdiyimiz ilk günahın, vəftiz ilə əfv edildiyi inancı vardır. Bu 
da ona görədir ki, xristianlar, vəftiz edilmədən öləni günahkar ölən kimi 
qəbul edirlər.
Yenə xristianlara görə dünya bir çilə yeridir. Burada zövq və  səfa 
yoxdur. İnsanlar, çilə çəkmək üçün yaradılmışlar. Belə olmasına baxma-
yaraq onların nəfslərinə uyub, zövq-səfaya dalmada son həddə çatmaları, 
xristianların həyat normalarının nə qədər ziddiyyətli olduğunu göstərir.
Bir imtahan meydanı olan bu dünyada əbədi səadəti qazandıracaq 
həyat tərzinin, belə ziddiyyətlərlə dolu olması isə mümkün deyildir. 
Bilməliyik ki, Allah Təala, qullarını müxtəlif  şəkillərdə imtahan edir. Bu-
nun üçün qul, bəzən darlıq, bəzən genişlik; bəzən çilə, bəzən də sevinc 
təzahürləri yaşayır.
Yenə xristianlara görə insanlar, birbaşa Allah ilə öz aralarında bir 
bağ meydana gətirə bilməzlər. Allahdan bir şey istəyə bilməzlər. Papa-
zlar, insanların adına Allaha yalvara bilirlər. Onların günahlarını  əfv edə 
bilirlər. Yəni papazlar, Allah ilə qul arasında bir vasitədir. Bunun üçündür ki, 
günahları etiraf da bir ibadət şəkli halına gəlmişdir. Kilsə, günahları etiraf 
etdirir. Papazlar pul hesabına, pulu yoxdursa kilsədə çalışması hesabına 
o  şəxsin günahlarını  əfv etməyə  səlahiyyətlidir. Xristianlar bunu İncilin 
aşağıdakı ifadələrinə əsaslanaraq deyirlər:

“İsa onlara, “salamat olun”, dedi. Ata məni göndərdiyi kimi, mən də sizi 
göndərirəm. Bunu söylədikdən sonra onların üstünə üfləyərək, “Müqəddəs
Ruhu alın!” –dedi. Kimin günahlarını bağışlasanız, bağışlanmış olur; kimin 
günahlarını bağışlamasanız, bağışlanmamış qalır, dedi.”
 (Yuhanna, 20/21-23)
Bu hökm və prinsiplər, insana hidayət yolunu göstərməkdən çox, pa-
pazlara bir növ ilahi səlahiyyət və insanların da günah işləmələrinə izn 
vermək deməkdir.
Öz günahlarını belə  əfv edə bilməyə gücü çatmayan papazların, 
başqalarının günahlarını  əfv edə bilməsi mümkündürmü? Özü günah 
işləməkdən uzaq olmayan bir insan, başqa bir insanın günahını necə əfv 
edə bilər? Belə bir güc və səlahiyyət başda peyğəmbərlər olmaq üzrə heç 
bir qula verilməmişdir. Peyğəmbərlərin ömürləri, günah işləmədikləri halda 
tövbə və istiğfar içində keçmişdir.
Kitab əhlinin, günah çıxartma kimi sapıq inanışı üçün Haqq Təala belə 
buyurur:
“Allahın nazil etdiyi kitabda (Tövratda və  İncildə) olanları  (pey-
ğəmbərin vəsfini) gizlədənlərin və onun müqabilində bir az para 
alanların yedikləri qarınlarında ancaq oda dönəcəkdir…” 
(Bəqərə surəsi, 
174)
“Ey iman gətirənlər!  (Yəhudi) alimlərindən və  (xaçpərəst) rahib-
lərindən çoxu insanların mallarını haqsızlıqla yeyir və  (onları) Allah 
yolundan döndərirlər…” 
(Tövbə surəsi, 34)
Buna baxmayaraq xristianlar, rahiblərinə kor-koranə tabe olurlar. 
Xristianlığın müqəddəs kitabı, peyğəmbərlərə atılan bir çox iftira və günah 
quraşdırmaları ilə dolu ikən heç bir nəbəvi xüsusiyyəti olmayan “Papa” 
məsum və günahsız qəbul edilir. Onların gördüyü və etdiyi və hər iş doğru 
hesab edilir. Diqqətçəkicidir ki, özlərini ilahi istiqamətdə Allahın əmrlərini 
yerinə yetirməyə çağıran Allahın seçdiyi peyğəmbərlərə, onların ilahi 
dəvətləri nəfslərinə çətin gəldiyi üçün zina, içki içmə, yalançılıq, saxtakarlıq, 
bütpərəstlik kimi iftiralarla peyğəmbərlik müəssisəsini sayılmaz edən 
xristianlar
23
 , özlərinin seçdiyi sıradan bir insan olan Papanı həddən artıq 
ucaltmış və ona ülvi xüsusiyyətlər vermişdilər
24
.  Qurani-Kərimdə buyru-
lur:
23. Peyğəmbərlə əlaqəli isnadlar üçün bax: Təkvin, 12/11-13, 19/30-38, 20/1-7, 30/32-4 II. 
Samuel, 11-bab I. Kralar, 11/1-13.
24. Ancaq günümüzdə xristianlardan Protestantlıq məzhəbinə bağlı olanlar Papanın ya-
nılmazlığını və günah əfv etmə səlahiyyətini qəbul etməzlər.
346
MN

347
MN
“Onlar Allahı qoyub alimlərini və rahiblərini, Məryəm oğlu Məsihi 
özlərinə tanrılar (rəblər) qəbul etdilər. Halbuki onlar ancaq bir olan Al-
laha ibadət etmək əmr olunmuşdu. Ondan başqa heç bir tanrı yoxdur. 
Allah pak və müqəddəsdir. Ona şərik qoşulan bütlərlə heç bir əlaqəsi 
yoxdur! (Allah müşriklərin Ona şərik qoşduqları bütlərdən uzaqdır!)” 
(Tövbə 
surəsi, 31)
 
İsa (əleyhissəlam), digər peyğəmbərlər kimi Allahın haram qıldığını 
haram, halal qıldığını halal qılan və ümmətinə  də bunları  əmr edən bir 
peyğəmbər idi. O, haramların xaricində dinin özünə tabe olmayan, lakin 
doğru kimi görünən  əməlləri də “bidət” olduğu üçün rədd etmişkən, bu 
günkü xristianlıqda tam əksinə olaraq günahlar ibadət halına gəlmişdir. 
Bunun misallarından biri “İşayi-Rəbbani”dir.
İşayi-Rəbbani, Həzrət İsanın (əleyhissəlam) son gecə yediyi yeməyi 
simvollaşdırmaqla, çörəyi qırıb üstünə  şərab tökərək yeməkdir. Guya 
burada çörək, Həzrət  İsanın  ətini,  şərab da qanını  təmsil edir. Xristian-
lar, bunu edərək Həzrət  İsa ilə bütünləşdiklərinə inanırlar. Xristianlarca 
“Evharistiya” olaraq da bilinən bu ayin, vəftizdən sonra gələn ən əhəmiyyətli 
ibadətdir. Bu ayin bütün xristianlar tərəfindən ifa edilir.
Evharistiya, əvvəllər ildə bir dəfə edilərdi, sonralar hər həftə edilməyə 
başlamış və xristianlığın bir əqidəsi olmuşdur.
Allah Təala, xristianların, dinlərinə qoyduğu bu və buna bənzər 
inancların keçərsiz olduğunu, həmçinin onlara əmr edilənin bunlar 
olmadığını açıqlayaraq belə buyurur:
“Kitab əhli yalnız özlərinə açıq-aydın dəlil (Peyğəmbər və Quran) 
gəldikdən sonra (dində) ayrılığa düşdülər (onlardan kimisi Peyğəmbərə 
iman gətirdi, kimisi onu inkar etdi, kimisi də şəkk-şübhə içində qaldı). Hal-
buki onlara əmr edilmişdir ki, Allaha – dini yalnız Ona məxsus edərək, 
batildən haqqa (islama) dönərək – ibadət etsinlər, namaz qılıb zəkat 
versinlər. Doğru-düzgün din budur!”
 (Bəyyinə surəsi, 4-5)
Bütün bu anladılanların yanında xristianlığın  ən böyük çıxılmazlığı 
dinlərinə sonradan əlavə edilən təslis  əqidəsidir. Həmçinin Allah Rəsulu 
(səllallahu  əleyhi və  səlləm)  İslama dəvət etmək üçün xristian krallara 
göndərdiyi məktublarda bu məsələ üzərində durmuşdur. Bizans impera-
toru Herakliusa göndərdiyi məktub belədir:

348
MN
Allahın qulu və  Rəsulu Mühəmməddən, Romalıların böyüyü Herak-
liusa…
Hidayətə tabe olanlara salam olsun!…
Mən səni İslama dəvət edirəm. İslama gir ki, salamatlığa çatasan və 
Allah da sənə əcrini qat-qat versin! Əgər qəbul etməsən, xalqının günahı 
sənin boynunadır.
“(Ya Rəsulum!) Söylə: Ey kitab əhli, sizinlə bizim aramızda eyni 
olan  (fərqi olmayan) bir kəlməyə  tərəf gəlin! (O kəlmə budur:) “Al-
lahdan başqasına ibadət etməyək. Ona şərik qoşmayaq və Allahı 
qoyub bir-birimizi (özümüzə) Rəbb qəbul etməyək! Əgər onlar yenə 
də üz döndərərlərsə, o zaman (onlara) deyin: İndi şahid olun ki, biz, 
həqiqətən, müsəlmanlarıq  (Allaha təslim olanlarıq)!” 
(Ali  İmran surəsi, 64) 
(Buxari, Bədul-vəhy, 6; İbn Kəsir, əl-Bidayə, IV, 266, 267)
 
Təslis (üç tanrı) İnancı
Təslis, xristianları “Ata, oğul və Müqəddəs Ruh” üçlüyündən mey-
dana gələn tanrı inanclarını ifadə edən bir anlayışdır. Əslində xristianlıq, 
ümumiyyətlə tək Tanrıya inanan dinlər arasında hesab edilir. Xristianlığın 
dayandığı əski əhddə Tövhid inancı üstündə qəti dayanılır. Lakin xristianlığın 
mərkəzi olan Qüdsdə eyni zamanda Hind və Yunan mədəniyyətləri hak-
im olduğundan  bunların təsirində qalaraq, Tövhid inancına zidd bir hala 
gəlmişdir.
Təslisin xristianlığa girməsi, xristianlığın doğuşundan xeyli sonra 
olmuşdur. Miladi 325-ci ildə toplanan İznik Konsilində hələ təslis inancı yox 
idi. Orada yalnız Ata və oğulun Tanrılığından və onların eyni cövhərdən 
olduğundan bəhs edilirdi. Daha sonra 381-ci ildə toplanan Konstantinapo-
lis (İstanbul) Konsili isə, Müqəddəs Ruhu da tanrı saydı və xristianlardan 
təslis halındakı tək tanrı inancına inanmalarını tələb etdi.
Bu gün edilən etirazlar qarşısında təslis üçün şərh etmə yoluna 
gedilərək; “tanrı təkdir, güc ondadır; İsa yalnız onun oğludur; Müqəddəs 
Ruh da tanrının gücüdür” şəklində edilən izahlar, içinə düşülən şirki Tövhidə 
yaxınlaşdırmaz. Ayrıca hər cür nöqsanlardan və  bəşəri sifətlərdən uzaq 
olan Allahın bir oğlu olduğunu söyləmək, Haqq Təala tərəfindən acı bir
əzaba səbəb olmaqdan başqa bir şeyə yaramaz:

349
MN
“(Yəhudilər, xaçpərəstlər və müşriklər) dedilər: Allah (Özü üçün) öv-
lad götürmüşdür. Allah pak və müqəddəsdir (bu sözlərin Ona heç bir 
aidiyyəti yoxdur. O, bütün eyib və nöqsanlardan xalidir). Bəli, göylərdə və 
yerdə nə varsa, hamısı Ona məxsusdur, hamısı Onun itaətindədir!” 
(Bəqərə surəsi, 116)
“(Ya Rəsulum!) De: Allaha qarşı yalan uyduranlar, sözsüz ki, nicat 
tapmazlar! (Onlar üçün) dünyada bir qədər dolanacaq, mənfəət vardır. 
Sonra hüzurumuza qayıdacaqlar, ondan sonra küfr etdiklərinə görə 
onlara çox şiddətli bir əzab daddıracağıq!” 
 (Yunus surəsi, 69-70)
“Allah (Özünə) heç bir övlad götürməmişdir. (Nə İsa Onun oğlu, nə 
də  mələklər Onun qızlarıdır.  Əksinə, onların hamısı Allahın qüdrətindən 
yaranmış məxluqatlardır). Onunla yanaşı (ibadət ediləcək) heç bir tanrı 
yoxdur. Əgər belə olsaydı, onda heç bir tanrı əlahiddə öz yaratdıqları 
ilə gedər, (öz məxluqatını ayırıb aparar) və onların bir qismi (dünyadakı 
padşahlar kimi) digərinə üstün olmağa çalışardı. Allah müşriklərin 
(Ona) aid etdikləri sifətlərdən tamamilə kənardır!” 
(Muminun surəsi, 91)
Əslinin təhrif edildiyi, Qurani-Kərim tərəfindən də bildirilən xristianlığın
əsas kitabı olan İncillərdə belə sağlam və başa düşülən bir dəlili olmayan 
təslis inancı, xristianlar tərəfindən nə şəkildə izah edilməyə çalışılırsa-
çalışılsın, İslamın gətirdiyi “Tövhid” inancı ilə uyğun gəlməz.
Çünki İslam, Allahın, uca sifətlərə sahib olduğunu, heç bir məxluqata 
bənzəmədiyini, hər cür nöqsandan uzaq olduğunu,  əzəmət və qüdrət 
sahibi bir Rəbb olduğunu elan edir. Bu elan, çox nəfis bir şəkildə İxlas
surəsində açıqlanmışdır: