O‘zbek leksikografiyasi. Bir tilli va ikki tilli lug‘atlar bilan tanishish. O‘zbek tilining izohli lug‘atida berilgan biologiyaga oid so‘zlar izohi bilan tanishish



Yüklə 117,88 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/6
tarix16.12.2023
ölçüsü117,88 Kb.
#183794
1   2   3   4   5   6
1-2-3-4-5

Bioinformatikada suniy intelekt

Bioinformatika — umumiy biologiya, molekulyar biologiya , kibernetika, g


enetika , kimyo, informatika , matematika va statistikani birlashtirgan fanlararo soh
adir. Katta hajmdagi maʼlumotlarni tahlil qilishni talab qiladigan keng koʻlamli bio
logik muammolar bioinformatika dasturlari yordamida hal qilinadi.[1]. Bioinforma
tika asosan kompyuter usullarini oʻrganish va ishlab chiqishni oʻz ichiga oladi va b
iologik maʼlumotlarni olish, tahlil qilish, saqlash, tartibga solish va vizualizatsiya q
ilishga 
qaratilgan 
Bioinformatika amaliy matematika , statistika va informatika usullardan foydalana
di. Bioinformatika biokimyo , biofizika , ekologiya va boshqa sohalarda qoʻllanilad
i. Bu sohada eng koʻp qoʻllaniladigan dasturlar va texnologiyalar Python , R , Java , 
C# 

C++ 
dasturlash 
tillaridir; 
belgilash 
tili 
— 
XML 

maʼlumotlar 
bazalari 
uchun 
dasturlash 
tili 
— 
SQL; 
Parallel hisoblashning dasturiy va apparat arxitekturasi — CUDA; texnik hisob-
kitoblarga oid masalalarni yechish uchun amaliy dasturlar toʻplami va ushbu paket
da qoʻllaniladigan dasturlash tili — MATLAB va elektron jadvallar 
Bioinformatika biologiyaning koʻplab sohalarining muhim qismiga aylandi. Bioinf
ormatikaning tahlil usullari ushbu soha rivojlanishidan oldin deyarli imkonsiz boʻl
gan katta hajmdagi eksperimental maʼlumotlarni sharhlash imkonini beradi. Geneti
ka va genomika sohasida bioinformatika genomlarning funksional annotatsiyasi, m
utatsiyalarni 
aniqlash 
va 
tahlil 
qilishda 
yordam 
beradi. 
Umuman olganda, bioinformatika tizim biologiyasining muhim qismi boʻlgan biok
imyoviy yoʻllar va tarmoqlarni tahlil qilish va kataloglashda yordam beradi. Strukt
uraviy 
biologiyada 

DNK, 
RNK va oqsil tuzilmalarini, shuningdek molekulyar oʻzaro taʼsirlarni modellashtiri
shda yordam beradi. Biologik maʼlumotlarni qayta ishlash sohasidagi soʻnggi yutu
qlar 
biomeditsina 
sohasida 
sezilarli 
oʻzgarishlarga 
olib 
keldi. 
DNK va oqsil ketma — ketliklari aniqlanishining bioinformatika fani tarixida 1950-
yillardagi yutuqlardan kuzatish mumkin. 1953 — yil fevral oyida Watson va Crick 
DNK 
molekulasining 
modelini 
taklif 
qilishdi 
va 
1953 
— yil may oyida ular Nature jurnalida genetik maʼlumot kodining tashuvchisi sifat
ida 
DNK 
molekulyasiga 
oid 
maqola 
chop 
etishdi 
Sun’iy (kompyuter) aql - bu informatika va kompyuter muhandisligining eng 
istiqbolli 
yo‘nalishlaridan biri. Sun’iy intellekt sohasidagi ish an’anaviy intelle
ktual muammolarni hal qilish uchun kompyuter tizimlarini (
o‘qitish, ekspert, 
konsalting, 
robot va boshqalar) loyihalash uchun usullar, vositalar va texnologiyalarni y
aratishga 
qaratilgan. 
Aniqlangan dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqarishda ishtirok etadigan oddi
y dasturchilardan farqli 
o‘laroq, sun’iy intellekt mutaxassislari ushbu xususiy


atlarni shakllantirishga qodir, bu har qanday dasturiy mahsulotni loyihalash
da eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Axborot texnologiyalarini quyud
agi 
yo‘nalishlari 
o‘rganiladi: 
dasturlash, algoritmik va ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash tillari , CASE-
texnologiyalar; 
• 
aqlli 
dasturlash 

• intellektual tizimlarni loyihalash uchun texnologiyalar va vositalar;
Ma’lumotlar bazalari, bilimlar bazasi va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizi
mlari; 
nutq interfeysi, kompyuter lingvistikasi va kompyuter grafikasi
• 
kompyuter 
tarmoqlari 
va 
veb- 
dasturlar; 
• kompyuter tizimlarida axborot xavfsizligi; Amaliy geografik axborot tizimlari. 
"
Sun’iy intellekt" mutaxassisligi bitiruvchisi kompyuter uskunalari, kompyute
r tizimlari va tarmoqlari, dasturiy 
ta’minot ishlab chiqaruvchi va ishlaydigan 
korxona va tashkilotlarda ishlashi mumkin; dizayn, tadqiqot va 
ta’lim tashkil
otlarida.
 
Odatda, robotlar deganda, ko‘pchilikning ko‘z oldiga insonlardek gaplash
a oladigan, ularning o‘rniga barcha yumushlarni bajara oladigan yordamchilar kela
di. 
Ammo bu nisbatan kengroq tushuncha. Aslida, mobil qurilmangizdagi dasturlar: g
oogle-
tarjimon, lug‘atlar, turli xil o‘yinlar va hokazolar ham sun’iy intellektga yaqqol mis
ol bo‘la oladi. Faqat ularning qamrovi kichikroq bo‘lib, ma’lum bir yo‘nalishdagin
a sizga yordam bera oladi. Ya’ni, bajarmoqchi bo‘lgan amallaringiz turiga qarab te
gishli dasturdan foydalanasiz.
SUN’IY INTELLEKT O‘ZI NIMA?
Sun’iy intellekt — informatikaning alohida sohasi bo‘lib, odatda inson ongi bilan b
og‘liq imkoniyatlar: tilni tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani 
yechish, tarjima va shu kabi imkoniyatlarga ega kompyuter tizimlarini yaratish bila
n shug‘ullanadi.
Hozirda SI turli amallarni bajarishga mo‘ljallangan algoritm hamda dasturiy tiziml
ardan iborat va u inson ongi bajarishi mumkin bo‘lgan bir qancha vazifalarning ud
dasidan chiqa oladi.
1990 
yillarda 
SI 
taraqqiyotida 
yangi 
sahifa 
ochildi. 
1997 yilda Deep Blue nomli IBM kompyuteri shaxmat bo‘yicha jahon chempioni 
Garri Kasparovni yenggan tarixdagi ilk kompyuter bo‘ldi. SIning yorqin namunala


ridan 
yana 
biri 
– 
IBM 
Watson 
superkompyuteri 
bo‘lib, 
u o‘z bazasidan kelib chiqib muayyan tilda berilgan savollarga javob beradi. Shuni
ngdek, ko‘pchilikning doimiy hamrohiga aylanib ulgurgan mobil yordamchi Siri, f
otosuratlarni qayta ishlovchi Prisma kabi dasturlarni SIning yutuqlaridan biri sifati
da qayd etish mumkin. Hozirga kelib sun’iy intellekt keng ko‘lamda ommalashib k
undalik turmush tarzimizning deyarli barcha jabhalarini qamrab olmoqda. Masalan
, Xitoydagi Inchuan shahri aholisiga bank kartalarining keragi yo‘q. Hisob-
kitoblar bilan bog‘liq barcha jarayonlar sun’iy intellekt tomonidan insonning yuz q
iyofasini 
aniqlashtirish 
orqali 
amalga 
oshiriladi.
Sun’iy (kompyuter) aql - bu informatika va kompyuter muhandisligining eng 
istiqbolli 
yo‘nalishlaridan biri. Sun’iy intellekt sohasidagi ish an’anaviy intelle
ktual muammolarni hal qilish uchun kompyuter tizimlarini (
o‘qitish, ekspert, 
konsalting, 
robot va boshqalar) loyihalash uchun usullar, vositalar va texnologiyalarni y
aratishga 
qaratilgan. 
Aniqlangan dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqarishda ishtirok etadigan oddi
y dasturchilardan farqli 
o‘laroq, sun’iy intellekt mutaxassislari ushbu xususiy
atlarni shakllantirishga qodir, bu har qanday dasturiy mahsulotni loyihalash
da eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Axborot texnologiyalarini quyud
agi 
yo‘nalishlari 
o‘rganiladi: 
• dasturlash, algoritmik va ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash tillari , CASE-
texnologiyalar; 
• 
aqlli 
dasturlash 

• intellektual tizimlarni loyihalash uchun texnologiyalar va vositalar;
Ma’lumotlar bazalari, bilimlar bazasi va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizi
mlari; 
• nutq interfeysi, kompyuter lingvistikasi va kompyuter grafikasi; 
• 
kompyuter 
tarmoqlari 
va 
veb- 
dasturlar; 
• kompyuter tizimlarida axborot xavfsizligi; Amaliy geografik axborot tizimlari. 
"
Sun’iy intellekt" mutaxassisligi bitiruvchisi kompyuter uskunalari, kompyute
r tizimlari va tarmoqlari, dasturiy 
ta’minot ishlab chiqaruvchi va ishlaydigan 
korxona va tashkilotlarda ishlashi mumkin; dizayn, tadqiqot va 
ta’lim tashkil
otlarida.
 
Odatda, robotlar deganda, ko‘pchilikning ko‘z oldiga insonlardek gaplash
a oladigan, ularning o‘rniga barcha yumushlarni bajara oladigan yordamchilar kela
di.



Yüklə 117,88 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin