O’zbekist

Debet 5110 (A) Kredit

(-)

1 500 000

so‘mga kas-

sadagi pul mab-

lag‘i kamayishi

1 500 000

so‘mga xodimlar

bilan ish haqi

yuzasidan qarz-

larning kama-

yishi

15

Buxgalteriya hisobida ikki yoqlama yozuv usulidan schyotlarda xo‘jalik

operatsiyalari to‘g‘ri aks ettirilishi ustidan nazorat olib borishda foydalaniladi. Har bir operatsiya bir xil summaga bitta schyotning debeti va boshqa bir schyotning kreditga yoziladi. Natijada hamma schyotlarning debet tomonidagi oborotlar jami, hamma schyotlarning kredit tomonidagi oborotlar jamiga teng bo‘lishi kerak.

Shunday tenglikning bo‘lmasligi schyotlarda xatoga yo‘l qo‘yilganligidan dalolat beradi.

2.2. Sintetik va analitik hisob

O’zbekiston Respublikasi “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonunining 8 –moddasi “Sintetik va analitik hisob” deb nomlangan bo’lib, unda sintetik va analitik hisobga quyidagicha ta’rif berilgan:
Sintetik hisob qonun hujjatlarida belgilanadigan tartibda buxgalteriya hisobi ob’ektlari haqidagi ma’lumotlarni muayyan iqtisodiy belgilari bo’yicha umumlashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi.

Analitik hisob buxgalteriya hisobi ob’ektlari haqidagi batafsil buxgalteriya axborotini shakllantirish maqsadida buxgalteriya hisobining sub’ekti tomonidan mustaqil ravishda belgilanadigan tartibda yuritiladi.

Xo‘jalik yurituvchi subyektlar zimmasidagi mablag‘larning holati turli tuman bo‘lib, ularni to‘liqligini nazorat qilish buxgalteriya hisobi zimmasidadir. Mablag‘larni turlari bo‘yicha hisobga olishda buxgalteriya hisobi schyotlaridan foydalaniladi. Har bir schyot bir turli mablag‘lar harakatini hisobga olish uchun belgilangandir.
Masalan: «Kassa» schyotida faqat kassadagi pul mablag‘larining kirim-chiqimi hisob-kitob qilinadi va bu to‘g‘risida to‘liq ma'lumot olish imkonini beradi.

16
Demak, schyotlar yordamida xo‘jalik yurituvchi subyektlar zimmasidagi

mablag‘lar harakati turlari bo‘yicha nazorat qilinadi. Nazorat ishlarida mablag‘lar harakati o‘lchov birliklari bo‘yicha va pul ifodasida olib boriladi.
Har bir xo‘jalik yurituvchi subyekt o‘z mablag‘larini to‘liqligini, undan samarali foydalanishni nazorat qilib borish maqsadida sintetik va analitik hisob schyotlaridan foydalanadi. Sintetik schyotlar deb, xo‘jalik mablag‘lari harakatini va ular tashkil topish manbalari holati haqidagi ma'lumotlarni umumlashtirib, pul o‘lchov biriligida aks ettiriladigan schyotlar tizimiga aytiladi. Sintetik schyotlar orqali yuritiladigan hisob esa, sintetik hisob deb ataladi.