O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti jismoniy

Jismoniy tarbiyaning sog’lomlashtirishga qaratilganlikgi

tamoyili
Yuqorida aytib o’tilganlardan ko’rinib turibdiki inson sihat-salomatligini mustahkamlash g’oyasi jismoniy madanyatning butun tizimiga singip ketgandir. Inson sihat - salomatligi uchun kurash xukumat tizini diqqat markazida bo’ladi.
Jismoniy tarbiya – sog’lomlashtirish yo’nalishining tamoyilllaridan quydagi qoidalari kelib chiqadi:

Jismoniy tarbiya bilan shug’llanuvchilarning sihat - salomatligini mustahkamlash uchun davlat oldidagi javobgarlik.

Jismoniy madanyat tashkilotlariing jismoniy tarbiya o’qituvchilari, murabbiylar (shifokordan farqli ularoq) odatda sog’lom kishilar bilan ish ko’radilar. Ular gimnastika, sport o’yinlari va turizm bilan
shug’ullanuvchilarning sihat – salomatligini saqlash uchungina emas, balki ularning sog’lig’ini mustahkamlash uchun ham davlat oldida javobgardirlar.

Shifokor va pedagog nazoratining majburiyligi hamda birligi.

Jismoniy mashqlar shunday vositaki, ular to’g’ri qo’llanilgan sharoitlardagina sog’lomlashtiruvchi samara beradi. Jismoniy mashqlarni noto’g’ri nunoqlik bilan qo’llash sihat – salomatlikka putur etkazishi mumkin. Shuning uchun ham jismoniy mashqlar bilan shug’ullanuvchilarning yoshi, jinsi, biologic xususiyatlarini va sihat – salomatligini hisobga olish zarur. Muntazam ravishda olib boriladigan shifokor va pedagog nazorati ularning ana shu xususiyatlarini qat’iy hisobga olib borishni ko’zda tutadi. Shuni unutmaslik kerakki, hatto yahshi tayyorgarlikka ega bo’lgan o’qituvchi ham, mashg’ulotlarda qatnashuvchining o’zi ham jismoniy mashqlarning ta’siri ostida kishining organizmida yuz beradigan o’zgarishlarni to’la – to’kis va o’z vaqtida sezmasligi mumkin. Unga shifokor yordam beradi.
Jismoniy tarbiya sohasida ish olib boradigan barcha tashkilotlar uchun mashg’ulotda qatnashuvchilarni shifokor nazoratidan o’tkazish majburiydir. Jismoniy tarbiya tizimida shifokor nazorati kishi organizmida ro’y berayotgan o’zgarishlarni qayd etish bilangina chegaralanib qolmasligi kerak. Maxsus pedagogik kuzatishlar bilan bir qatorda shifokor nazorati shunday ob’ektiv mezonki, biz unga qarab jismoniy mashqlar bilan shug’ullanish paytida ana shu mashg’ulotlarning ijobiy yoki salbiy ta’siri to’g’risida hukm chiqara olamiz, jismoniy tarbiya usullarini o’zgartirib, takomillashtira olamiz.
To’g’ri, o’qituvchilarning qo’lida o’z ichida yo’nalishni to’g’ri belgilab olish imkonini beradigan pedagogik xarakterlarning anchagina ob’ektiv mezonlari bor. Lekin shunga qaramasdan, sportchining salomatligiga ob’ektiv baho berishda o’qituvchining imkoniyatlari chegaralangandir. Ayrim hollarda sport muvaffaqiyatlarining o’sishi, garchi muvaqqat bo’lsa ham, sportchilarning o’zlari o’z vaqtida sezmaydigan organizmdagi patologik jarayonlar bilan moslashib ketadi. Bunday xollarda fojia odatda haddan tashqari kech, kasallik zo’rayib, tuzatib bo’lmaydigan oqibatlarni keltirib
chiqarganida yoki sportchi shofokor bilan tasodifan uchrashib qolib, sport qiziqishlarining o’z sihat – salomatligiga halokatli ta’siriga ishonganidagina bilinib qoladi. Bunday holda u sportdan chetlashishga yoki jismoniy tarbiya mashqlari bilan faqat davolanish vositasi sifatidagina shug’ullanish bilish kifoyalanishga majbur bo’ladi. Shifokor bilan pedagog jismoniy mashg’ulotlarning ta’siri ostida kishi organzmida ro’y beradigan o’zgarishlarni har taraflama hisobga olish asosida ana shu mashqlarning ayrim natijalarini iloji boricha oldindan ko’rishlari kerak.
Shifokor nazoratining ma’lumotlari jismoniy tarbiya amaliyotida o’z ifodasini topib, jismoniy tarbiyani to’xtovsiz takomillashtirishga yordam birishi lozim. Shifokor o’z ishini shifokor xonasidagina emas, balki asosan gimnastika zalida, stadionda, suzish basseynlarida amalga oshirishi kerak. U o’zining kuzatishlarini jismoniy mashg’ulotlar jarayoni bilan bevosita bog’liq o’tkazishi shart.
Jismoniy tarbiya tizimining sog’lomlashtirish yo’nalishi tamoyili shifokor, pedagog bilan mashq qiluvchining hamisha yaqindan ijodiy hamkorligini talab etadi.