Aylanuvchi moddalar hisobidan har xil changlar ishlatiladi: kuydirish, mo‘ri nishi, qozon-sovutkich, konverter va boshqalar. Ularda misning tarkibi 9,86 dan 44,6 % ga yetadi. Bundan tashqari changda rux, qo‘rg‘oshin, temir, oltingugurt, kremniy dioksidi, alyuminiy va kalsiy oksidlari mavjud.
Changlar yallig‘ pechda qayta ishlanadi. Ularning zarralari o‘ta mayda bo‘lganligi sababli chang texnologik gaz bilan qisman chiqib ketib, yangidan aylanuvchi modda bo‘lib qoladi. Bu esa katta hajmdagi misning foydasiz aylanib yurishiga olib keladi.
Mis eritish zavodlarida har xil xomashyo tayyorlash usullari ishlatiladi. Ulardan eng keng tarqalgan usul – xomashyo komponentlarini tasmali konveyerlarda aralashtirishdir. Maxsus bunkerlardan boyitma, flus va aylanuvchi moddalar tarozilardan o‘tgach, yig‘ma konveyerga yuklanadi. Harakatlanish davrida, qayta yuklash pog‘onasida va yallig‘ pechning bunkerida xomashyo komponentlari yaxshi aralashtiriladi. Bunday tizim qulay va kam xarajatlidir, lekin xomashyo tarkibini bir xil ushlab turish qiyin kechadi.
Eng yaxshi xomashyo tayyorlash usuli – beding tizimidir. Xomashyo komponentlari qatlam-qatlam joylashtirilib, konveyerning vertikal kesimi bilan olinib, transporterga beriladi. Bunday tizim Yaponiyada keng qo‘llaniladi. Tizim har xil komponentli moddalar ishtirokida xomashyo tayyorlashga imkon yaratadi. Xomashyoning tarkibi yetarli darajada bir xil bo‘ladi. Masalan, Yaponiyada 40 ga yaqin birikmadan foydalanilib, xomashyoda misning tarkibi 0,54 % o‘zgarishi mumkin xolos. Ammo Olmaliqda bunday tizim qo‘llanilmaydi, chunki ko‘p miqdorli kapital mablag‘ kerak bo‘ladi.
Zamonaviy mis eritish zavodlarida yallig‘ qaytaruvchi eritish pechiga qisman quritilgan (5–8 % N2O) xomashyo yuklanadi. Kuydirilmagan boyitmani ishlatishda xomashyoning issiqlik iste’moli ortadi, transport va yuklash sharoitlari og‘irlashadi hamda ishlab chiqarish unumdorligi pasayadi. Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechiga kuydirilgan boyitma (ogarok) yuklash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
. Xomashyo yoki boyitmani kuydirish
Tarkibida misi kam bo‘lgan dastlabki ashyo va birikmalarni iste’mol qiladigan bir qator zavodlar ishlatiladi. Olmaliq sharoitida boyitmada mis miqdori borgan sari kamayib borayapti. Shuning uchun uni birinchi navbatda kuydirish ishlari ishlab chiqarish samaradorligini orttirishi mumkin. Biroq Olmaliq mis eritish zavodlarida boyitmani kuydirish umuman ishlatilmaydi, misli boyitma to‘g‘ridan-to‘g‘ri eritiladi.
|
