hisoblanadi. Hozirgi vaqtda kapital qo’yilmalarning asosiy moliyaviy manbalari quyidagicha. - Korxonaning o’z mablag’lari, byudjet, kredit, aholining mablag’lari, chet el
investitsiyalari va hokazo.
Kapital qo’yilmalarining iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlari ikki guruhga bo’linadi:
1. Umumiy mutlaq samaradorlik ko’rsatkichlari.
2. Kiyosiy samaradorlik ko’rsatkichlari.
Umumiy mutlaq samaradorlik ko’rsatkichlari quyidagicha aniqlanadi:
III.
Milliy iqtisodiyot miqyosida, respublika va tarmoqlar bo’yicha samaradorlik
(E
nx
) quyidagicha aniqlanadi:
K Энх D
D
=
bu yerda: ∆D – milliy daromadning o’sishi;
K – kapital qo’yilmalar.
IV.
Alohida tarmoqlar bo’yicha: (E
ox
)
K Эох ЧП D
=
yoki
K П D
bu yerda: ∆ACHP – sof mahsulotning o’sishi;
∆P – foydaning o’sishi;
K – kapital qo’yilmalar.
3.
Majmuiy dasturlar, texnik-iqtisodiy muammolar, alohida loyihalanayotgan
korxonalar, ob’ektlar, tadbirlar bo’yicha: (E
ux
)
100
C Ц Эух -
=
bu yerda: TS-yillik mahsulot ishlab chikarish hajmi;
S-mahsulot tannarxi.
V. Tarmoqlar, korxonalar bo’yicha: (Er) K C C Эр 2
1
-
=
bu yerda: S
1
-S
2
-kapital qo’yilmalar kirititguncha va kiritilgandan keyingi mahsulot
tannarxi.
85
VI.
Qiyosiy samaradorlik ko’rsatkichlari. Bu ko’rsatkichlar har bir variantdagi minimumga keltirilgan xarajatlardir. Bu quyidagicha
hisoblanadi:
n E C +
1
min
1
¾®
¾
K bu yerda: S
1
-joriy xarajatlar;
K
1 – i
varianti bo’yicha kapital qo’yilmalar.
Agarda qiyoslanayotgan variantlarda kapital qo’yilmalar xar xil vaqtlarda amalga
oshirilsa, bunday sharoitda variantlyar keltirilgan koeffitsientlar bo’yicha aniqlanadi:
t
)
1
(
1
ип E B +
=
bu yerda: Ye
ip
- har xil vaqtlarda xarajatlarni keltirish normativi;
t – mablag’larni ishga tushirishdan samara olgungacha bo’lgan vaqt.
Masalan: Tarmoq bo’yicha kapital qo’yilmalar samaradorligining normativ koeffitsienti
0.20
20
13-jadval
Variant
Variantlar
bo’yicha smeta
qiymati
Iil ichida
ishlab chiqarilgan
mahsulotning tannarxi
SHartli xarajatlar
I 6,2
5,5
6,74 (5,5-0,2 0,6)
II
6,8
5,0
6,36 (5-0,2 0,8)
III
7,4
4,5
5,94 (4,5-0,2 7,4)
Jadvaldan ko’rinib turibdiki, iqtisodiy nuqtai nazardan SH variant maqsadga muvofiqdir.
