O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

DESMURGIYA 
(immobilizatsiyaning asoslari va prinsiplari) 
Desmurgiya (yunoncha desmos – bog‘lam, bog‘lanish, ergon – ish,
faoliyat) – jarohatlarni bog‘lashda qo‘llaniladigan qoidalar to‘g‘risidagi
ta’limot.
Gippokrat yashagan miloddan avvalgi IV–V asrlarda ham har xil
tuzlar, vinolar va malhamlar bilan yaralarni bog‘lash usullari qo‘llanilgan.
IX–XI asrlardagi arab manbalarida ham gipslash to‘g‘risidagi ko‘rsatmalar
bor. Ularda yozilishicha, oyoq-qo‘llar singanda gips bo‘tqasiga botirib
gipslangan. Antiseptika tatbiq etilgungacha bo‘lgan davrda yaraga lattadan
titib olingan iplardan bog‘lam qo‘yilib, u ip-gazlama material yordamida
bog‘lab qo‘yilgan. Dokali bintlarning paydo bo‘lishi bilan desmurgiya
sohasida katta olg‘a siljish (progress) bo‘lgan.
Jarohatga yoki tananing qaysidir qismiga uni davolash maqsadida
qo‘yiladigan narsalarning barchasi «bog‘ich» termini hisoblanadi.
Bog‘ichni jarohatda ushlab turish va uni mahkamlash bog‘lash deyiladi.
Boshqacha aytganda, bog‘lash bog‘ichni mahkamlashdir.
Bog‘lov materiallarining quyidagi turlari ishlab chiqariladi:
Tibbiy doka (tela medicinalis) – oqartirilgan, yog‘sizlantirilgan
paxtadan qilingan gazmol. Dokadan bintlar, individual paketlar,
sharchalar, tamponlar, salfetkalar va boshqalar tayyorlanadi. Bintlarning
uzunligi 5 m dan 7 m gacha, kengligi 3 sm dan 16 sm gacha bo‘ladi.
Aseptik bog‘lovlarning yaralarga va kuygan yuzalarga ishlatiladigan
turlari farqlanadi. Sanoatda bog‘lovlarning quyidagi turlari ishlab
chiqariladi:
1) katta aseptik bog‘lov. U 65x43 sm li o‘lchamga ega bo‘lib, momiq-
dokali yostiqcha. Unga mahkamlovchi tasmalar taqilgan bo‘ladi;
2) kichik aseptik bog‘lov. 56x29 sm li o‘lchamga ega bo‘lgan momiq-
dokali yostiqcha va 0,14x7 sm li doka bintdan iborat bo‘ladi;
3) momiq-dokali yostiqchalar. Ikki xilda ishlab chiqariladi: kattasi
32x29 sm li paketchasida 5 donadan, kichigi 17,5x16 sm paketchasida 10
donadan bo‘ladi. Bu yostiqchalarda bir qavat momiq ikki qavat doka
orasiga solingan bo‘ladi. Bu yostiqchalar jarohatlarni va kuygan yuzalarni
yopish uchun ishlatilishi mumkin;
4) steril dokali salfetkalar. Bevosita jarohat yuzasiga qo‘yish uchun
ishlatiladi. Ikki xil o‘lchamda ishlab chiqariladi. Kattasi 70x68 sm li
paketda 10 tadan, kichkinasi 16x14 sm li paketda 20 tadan bo‘ladi. Dokali
salfetkalardan tashqari, travmatik kuygan yuzalarni bog‘lashga
mo‘ljallangan viskoza to‘qimali salfetkalar ham ishlab chiqariladi;
98

---

5) ro‘molli bog‘lov, to‘g‘ri burchakli teng yonli uchburchak, o‘lchami

140x150 sm.
BOG’LAMLARNING TURLARI
Bog‘lamlarni mahkamlashning juda ko‘p usullari mavjud.
1. Qimirlamaydigan bog‘lam – shikastlangan sohaning hara-katsizligi
va tinchligini ta’minlab berishi kerak.
2. Cho‘zuvchi bog‘lam – shikastlangan sohaning cho‘zilishini ta’min-
lab berishi lozim.
3. Bosuvchi bog‘lam – tananing nosog‘ qismini bir tekisda bosib
turadigan bog‘lam.
4. Antiseptik bog‘lam – o‘zidagi moddalari bilan bakteriyalarga qarshi
ta’sir ko‘rsatishga mo‘ljallangan.
5. Himoya qiluvchi bog‘lam – jarohatning granulyatsiyalanish davrida
qo‘llanilib, nozik granulyatsiya to‘qimasini qurib qolishdan va
jarohatlanishdan saqlash maqsadida qo‘llaniladi.
6. Okkulyuzion bog‘lam – jarohatga havo kirishiga to‘sqinlik
qiladigan bog‘lam. U ochiq pnevmotoraksda qo‘llaniladi.