O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘zbekiston Respublikasi
budjet huquqi davlat budjet qurilishi va budjet tizimi, budjet tizimi daromadlari va xarajatlari tuzilmasi, ularning turli darajadagi budjetlar o‘rtasida taqsimlanishi, davlat va uning ma’muriy-hududiy tuzilmalari vakolati, budjet jarayoni va budjet nazoratini belgilovchi moliyaviy- huquqiy normalar majmuidan iborat deyish mumkin. Budjet huquqi O‘zbekiston Respublikasi moliya huquqining asosiy bo‘limi bo‘lib, bu davlat budjetining mamlakat moliya tizimining markaziy bo‘g‘ini sifatidagi o‘rni bilan belgilanadi. Budjet huquqi normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar budjet huquqiy munosabatlaridir . Ular moliyaviy-huquqiy munosabatlarning bir turi sifatida o‘ziga xos xususiyatlarga ega. 93 Shuningdek, budjet huquqiy munosabatlari boshqa moliyaviy-huquqiy munosabatlardan farq qiladigan ayrim xususiyatlarga ham ega. Budjet huquqiy munosabatlarining o‘ziga xos xususiyatlari asosan budjet huquqi predmeti bilan belgilanadi. Budjet huquqiy munosabat-lari davlat moliyaviy faoliyatining alohida sohasida, xususan, davlat budjeti mablag‘larini tashkil etish va taqsimlash sohasida yuzaga keladi, o‘zgaradi va bekor bo‘ladi. Budjet huquqiy munosabatlarining ushbu xususiyati, o‘z navbatida, mazkur munosabatlarning boshqa maxsus xususiyatlarida, masalan, subyekt tarkibi va ularning vaqt bo‘yicha harakatida o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Budjet huquqi subyektlari doirasi cheklangandir, chunki ular sifatida faqat davlat pul mablag‘larining markazlashtirilgan jamg‘armasini tashkil etish, taqsimlash va undan foydalanish bilan bog‘liq bo‘lgan munosabatlarda yuridik majburiyat va huquqlar berilgan moliya huquqining subyektlari qatnashishi mumkin. Shu sababli budjet huquqiy munosabatlarining har qanday subyekti uchun quyidagi belgilardan biri xosdir: ulardan har biri yoki davlat budjetini shakllantirishda, budjet jarayoni u yoki bu bosqichida tomon sifatida ishtirok etadi yoki budjet tizimi bo‘g‘inlari o‘rtasida daromadlar va xarajatlarni taqsimlashda qatnashadi yoxud budjetdan mablag‘ ajratilishi shaklida undan tegishli mablag‘larni olish bo‘yicha budjet bilan bog‘liq bo‘ladi. Budjet huquqiy munosabatlarining ayrim subyektlari nafaqat bir belgi, balki ikki yoki barcha ko‘rsatilgan belgilarga ega bo‘lishi mumkin. Misol: Moliya vazirligi budjet huquqiy munosabatlari subyekti sifatida mamlakat davlat budjeti loyihasini shakllantirishda hamda uning daromadari va xarajatlarini boshqarishda ishtirok etadi («Budjet tizimi to‘g‘risida»gi qonunning, 27, 28, 30, 36-moddalari), ya’ni u birdaniga ikki belgiga ega. Nodavlat notijorat korxonalari va tashkilotlari hamda fuqarolar (garchi davlat budjeti daromadlari asosan ularning pul mablag‘lari bir qismi hisobiga shakllantirilsada) budjet huquqiy munosabatlarining subyektlari bo‘la olmaydilar. Bu shu narsa bilan bog‘liqki, ko‘rsatilgan korxonalar va tashkilotlar hamda fuqarolar budjet munosabatlari sohasida tegishli vakolatlarga ega emas. Shu sababli ular daromadlar va xarajatlarni budjet tizimi bo‘g‘inlari o‘rtasida taqsimlashda, budjet jarayoni bosqichlarida ishtirok eta olmaydi, budjetdan bevosita mablag‘lar olish huquqiga ega emas, ya’ni ularda budjet huquqiy munosabatlari subyektlari uchun xos bo‘lgan belgilar yo‘q. Ularning 94 budjet bilan o‘zaro munosabatlari soliqlar va soliqsiz to‘lovlar shaklida amalga oshirilib, moliya huquqining boshqa institutlari (soliq huquqi, davlat krediti va boshq.) bilan tartibga solinadi. Budjet huquqi subyektlari jumlasiga: 1) davlat va uning ma’muriy-hududiy tuzilmalari; 2) davlat hokimiyati va barcha darajadagi boshqaruv organlari; 3) davlat va mahalliy korxonalar, tashkilotlar va muassasalar kiradi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|