O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

Bank krediti ma’lum bir tamoyillar asosida amalga oshiriladi:
a) bank kreditini qaytarib berish tamoyili. 
Bunga ko‘ra, ssuda 
shaklida olingan pul mablag‘lari qarz oluvchi moliyaviy mablag‘larining 
vaqtinchalik manbasi bo‘lib hisoblanadi va u bankga (yoki kredit 
muassasasiga) qaytarilishi lozim; 
b) bank kreditining ma’lum bir muddatga berilishi tamoyili.
Bu 
tamoyil bank kreditining qaytarib berish tamoyilidan kelib chiqadi. Har 
qanday bank krediti belgilangan muddatlarda qaytarib berilishi lozim. 
Agarda bank kredit belgilangan muddatlarda qaytarib berilmasa, u 
ma’lum bir sanksiyalarni qo‘llashni keltirib chiqarishi mumkin; 
d) bank kreditining haq evaziga (foiz) berilishi tamoyili.
O‘zbekiston 
Respublikasi qonunchiligiga binoan O‘zbekiston Respublikasi banklari 
tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlar (shu jumladan kredit) pullik 
hisoblanadi. Bank kreditini berishda haq asosan foiz ko‘rinishida 
belgilanadi. Foiz miqdori bank bilan mijoz o‘rtasidagi bitim bilan 
belgilanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida foiz miqdorlari kredit 
bozoridagi pul mablag‘iga bo‘lgan talab va taklifga bog‘liq bo‘lishi 
mumkin. 
Qonunchilikda foiz miqdorlarini belgilashda ba’zi bir chegara-
lanishlar nazarda tutilishi mumkin. Masalan, tijorat banklari markaz-

---

233
lashgan kredit mablag‘laridan mijozlarga kreditni O‘zbekiston Respub-
likasi Markaziy banki tomonidan belgilangan foizlarda berishi mumkin. 
Banklar va boshqa kredit muassasalari kredit berish orqali olgan 
foydalarini mustaqil ravishda tasarruf etadilar; 
ye) bank kreditining ta’minlanganligi tamoyili.
O‘zbekiston Respub-
likasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonuniga binoan 
banklar qonun hujjatlariga muvofiq ko‘char va ko‘chmas mulkni garovga 
qo‘yish, kafolat berish, kafillikka olish va majburiyatlar asosida kreditlar 
beradilar. 
Amaldagi qonunchilikda banklar ta’minlanmagan kredit berish 
haqida qaror qabul qilishlari mumkin. Bu kreditlar «blankli kreditlar», 
ya’ni ehtimolli kreditlar deb ataladi. Blankli kreditlar, qoida bo‘yicha, 
bank bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan hamda o‘zining barcha bank 
operatsiyalarini mazkur bank orqali amalga oshiradigan mijozlarga 
beriladi; 
f) bank kreditining maqsadli yo‘naltirilganligi tamoyili.
Bunga ko‘ra 
bank krediti ma’lum bir maqsadlar uchun beriladi. Bank kreditining 
maqsadga muvofiq foydalanilmaganligi tegishli sanksiyalarni qo‘llashni 
keltirib chiqaradi. 
Lekin ba’zi hollarda bank krediti maqsadli yo‘naltirilmagan bo‘lishi 
ham mumkin. Bunday bank kreditlari juda ozdir.
Banklar – mijozlarga kredit mablag‘lari sarf qilinadigan tadbirlar 
ijobiy samara berishiga ishonch hosil qilganidan so‘ng, kredit beradi. 
Bank krediti berilgandan so‘ng, ularning maqsadga muvofiq foydala-
nilishi ustidan bank nazorati o‘rnatiladi. Agar kreditlar maqsadga muvofiq 
foydalanilmayotganligi aniqlansa, bank kreditning qolgan qismini 
berishni rad etib, kredit shartnomasini bekor qilishi va berilgan kreditni 
muddatidan ilgari qaytarilishini hamda kredit foizlarini to‘lashni talab 
qilishi mumkin. 
Bank kreditlari muddatiga ko‘ra uchga bo‘linishi mumkin:
a) qisqa muddatli kredit.
Bu kreditlar 12 oygacha bo‘lgan muddatda 
beriladi. Qisqa muddatli kreditlarning muddati – kreditlanadigan 
tadbirlarni o‘tkazish muddati, ularning o‘zini o‘zi oqlashi va boshqa 
shartlarga bog‘liq bo‘ladi. Bu kreditlar ko‘p hollarda savdo korxonalariga 
tovarlar sotib olish uchun beriladi; 
b) o‘rta muddatli kreditlar, 
ya’ni bir yildan 5 yilgacha bo‘lgan 
muddatga beriladigan kreditdir. Bunday kreditlar yangi tovarlarni 
o‘zlashtirish, texnologik tadbirlar bilan bog‘liq bo‘lgan yuqori samarali va 
tez o‘zini qoplaydigan tadbirlarga beriladi; 

---

234
d) uzoq muddatli kreditlar 
– 5 yildan ortiq bo‘lgan muddatga beriladi. 
Bu kreditlar ishlab chiqarish va obyektlarni qurish, qayta ta’mirlash, 
texnik jihatdan qayta ta’mirlash bilan bog‘liq bo‘lgan maqsadlarga 
beriladi.