О‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyalanayotgan bolalarni xavfsiz va sifatli ovqatlanishini tashkil etilishiga oid gigiyenik talablar

Oshxonada yuritilayotgan nazorat hujjatlarining shakllari Keltirilgan oziq-ovqat mahsulotlarining brakeraj jurnali

Mahsulot yetkazib beruvchi ta’minotchi tashkilot nomi	Sana	Mahsulot nomi	Miqdori (kg, litr, dona)	Baholash		Brakeraj komissiyasi ruxsati	Brakeraj komissiyasi a’zosi imzosi
				Mahsulot sifatini organoleptik usulda baholash	Sifatsizlik alomatlarini izohlash

Izoh: keltirilgan sifatsiz oziq-ovqatlar mahsulotlari aniqlanganligi, ularni yetkazib beruvchiga qaytarilishi yoki hisobdan chiqarilishi tо‘g‘risida yoziladi.
Taomlarni sifatini nazorat qilish brakeraj jurnali

Tayyor taomning nomi	Baholanishi			Sinama olingan vaqti		Tibbiyot xodimining ruxsati		Imzo
	taomnomaning bajarilishi	sifati	ovqat tayyorlash texnologiyasiga rioya qilinganligi
20___ yil ____ ____________
Nonushta
Tushlik
Ikkinchi tushlik
Kechki ovqat
20___ yil ____ ____________

О‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyalanayotgan bolalarni xavfsiz va sifatli ovqatlanishini tashkil etilishiga oid gigiyenik talablarga
9-ILOVA
Maktabgacha ta’lim tashkilotiga keltirilgan tez buziluvchi mahsulotlarni saqlash muddati

T/r	Mahsulotlarning nomi	Mahsulotlarni +2 — +6°S haroratda saklashning muddati
1	Gо‘shtning yirik bо‘lakli yarim fabrikatlari	48 soat
2	Mol, parranda, quyon gо‘shti	5 kungacha
3	Pasterizatsiya qilingan sut	36 soat
4	Qayta ishlanmagan sigir suti	24 soat
5	Qatiq	36 soat
6	Yog‘li, yog‘sizlantirilgan, parxez tvorog	36 soat
7	Smetana	72 soat
8	Pishloq qattiq navlari	0 dan +4°S da 30 kungacha
9	Sigir sutidan tayyorlangan sariyog‘:
	Sovutgichlarda	0 +2°S da 48 soat
	muzlatgichlar bо‘lgan holda	10 kundan ortiq emas
10	Tozalangan baliqlar (mintay, tolstolobik, sazan, sudak, som)	0 dan 2°S gacha 24 soat
11	Tuxum	Olib kelingandan sо‘ng 14 kun

О‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyalanayotgan bolalarni xavfsiz va sifatli ovqatlanishini tashkil etilishiga oid gigiyenik talablarga
10-ILOVA
Taomlarni organoleptik baholash
Taomlarni organoleptik baholash — bu taomning rangi, hidi, ta’mi, konsistensiyasi, qattiqligi va boshqa xususiyatlarini о‘rganishdir.
Taomlarni baholash uni tashqi kо‘rinishini о‘rganishdan boshlanadi. О‘rganishni kunning tabiiy yorug‘ligida о‘tkazish maqsadga muvofiqdir. Keyin esa uning hidi о‘rganiladi. Taomni buzilganligi tо‘g‘risida ma’lumot beruvchi asosiy kо‘rsatkich bu taom hidining buzilishidir. Taomni hidi iste’mol qilinadigan harorati darajasida aniqlanadi. Taomni hidi nafas olmagan holatda о‘rganiladi. Taomlarni hidi toza, yangi, iforli, xushbо‘y, sut-qatiq ta’mli, kuygan, achimsiq, yem, mog‘orlagan, chirigan, о‘ziga xos (seledka, sarimsoq, yalpiz, vanil, neft mahsulotlarining hidi va boshqa hidlar) bо‘lishi mumkin.
Taomning konsistensiyasi sezgi a’zolari yordamida aniqlanadi. Odamning barmoq uchlari, tili, tishi juda sezgir bо‘ladi. Qattiq, sersuv, nozik, yopishqoq, yog‘li, uqalanuvchanligi va boshqa kо‘rsatkichlari о‘rganiladi.
Taomning mazasi ham iste’mol qilinadigan harorati darajasida о‘rganiladi.
Tilning uchi shirin va shо‘rga eng sezgir bо‘lib, uning ildizi achchiqni, yon tomonlari esa nordon ta’mni sezadi.
Birinchi taomni organoleptik baholash uchun likopchaga oz miqdorda namuna (qozonda yaxshilab aralashtirilgandan keyin) olinadi. Tashqi kо‘rinishiga kо‘ra sabzavotlarning tozalanganligi, shakli, pishirish davomida uning saqlanishi, retseptga asosan barcha xom-ashyolarning mavjudligi aniqlanadi. SHо‘rvalar va bulyonlarning tiniqligi, ayniqsa gо‘shtli va baliqli bulyonlarga e’tibor beriladi. Sifatsiz bulyon tiniq bо‘lmay, yuzasida mayda yog‘ tomchili yuzani hosil qilmaydi.
Taomning ta’mi va hidini aniqlashda begona hid, achchiq, ortiqcha kislotalilik va tuz mavjudligi qayd etiladi. Bunda pishmagan, kuygan yoki о‘tkir kislotalik, shо‘r va ta’mi aynigan taomlarni tarqatishga ruxsat berilmaydi.
Ikkinchi taomni organoleptik baholash ularning tarkibiy qismlari bо‘yicha amalga oshiriladi. Umumiy baholash faqat sousli taomlarga beriladi.
Taomlarni tekshirishda uning tashqi kо‘rinishi, gо‘shtni bir xil kattalikda bо‘lish, kesilganda uning rangi (qaynatilgan gо‘shtning quruqligi bulyondan tashqari holatda uzoq muddat saqlanganligi tо‘g‘risida, kesilgan kotletlarning qizil-pushti rangi esa farshning saqlash qoidasi buzilganligi yoki yaxshi qovurilmaganligi tо‘g‘risida ma’lumot beradi). Taomning konsistensiyasi uning pishganlik darajasini, shuningdek, retseptga rioya qilinganligini bildiradi (kotletning yopishqoqligi unga nonni ortiqcha qо‘shilganligini bildiradi). Gо‘sht yumshoq, shirali, parranda gо‘shtlari — suyaklardan oson ajraladigan, baliq filesi esa yumshoq, shirali, maydalanmagan bо‘lishi kerak.
Sabzavotli garnirlarni baholashda ularni sifatli tozalanganligi, taomning konsistensiyasi, tashqi kо‘rinishi, rangiga e’tibor beriladi. Yormalarni baholashda ularning konsistensiyasini taomnomaga mosligi (sochiluvchan, yopishqoq) solishtiriladi. Kotletlar qovurilgandan keyin shaklini saqlab qolishi kerak. Makaron mahsulotlari yumshoq bо‘lib, osonlik bilan ajralishi kerak.
Sousning konsistensiyasi uni qoshiqdan oqizib о‘rganiladi, rangi, ta’mi, hidiga e’tibor beriladi. Sifatsiz sousda kuygan piyoz zarralari kul rang bо‘lib, achchiq ta’mli bо‘ladi.
Taomlarni organoleptik baholashda ehtiyot choralarini kо‘rish kerak:
xom holatda beriladigan mahsulotlar tekshiriladi;
aynigan mahsulotning rangi va hidi о‘zgargan hamda ovqatdan zaharlanish holati sodir bо‘lganda taomning mazasi tatib kо‘rilmaydi.
О‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida tarbiyalanayotgan bolalarni xavfsiz va sifatli ovqatlanishini tashkil etilishiga oid gigiyenik talablarga
11-ILOVA