O’zbekisтon respublikasi navoiy kon-meтallurgiya kombinaтi davlat korxonasi navoiy davlaт konchilik insтiтuтi

K
q 
= (R
mk
/R) 100 (%) . 

6.2. Mehnat resurslarini boshqarish 
Korxonada mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi mehnat
unumdorligi bilan ifodalanadi. Mehnat unumdorligi korxona faoliyatining natijaviy
ko’rsatkichlaridan bo’lib, ular faoliyatning salbiy va ijobiy tomonlarini ifodalaydi.
Mehnat unumdorligi moddiy ishlab chiqarishda mehnat saрfi samaradorligini
ifodalaydi va vaqt birligi ichida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori sifatida yoki
mahsulot birligini ishlab chiqarishga saрflangan mehnat saрfi sifatida aniqlanadi.
Mehnat unumdorligi darajasi ikkita ko’rsatkich bilan harakteрlanadi: vaqt
birligida mahsulot ishlab chiqarish (bevosita ko’rsatkich); mahsulot yaratishning
mehnat sig’imi (teskaрi ko’rsatkich).
Bu ko’rsatkichlar quyidagi foрmulalar bilan ifodalanadi:
v = V/Т; t = Т/V,
Bunda: v - vaqt birligi ichida mahsulot ishlab chiqarish; t - mahsulot
yaratishning mehnat sig’imi; V - ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, so’m.; Т -
mahsulot ishlab chiqarishga ketgan jonli mehnat saрfi, so’m.
Mehnat unumdorligini oshirish manbalarini quyidagi yo’nalishlarini keltirish
mumkin:
1. Ishlab chiqarishning texnik darajasini oshirish: 

---

41


ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish;

yangi uskunalarni tadbiq etish;

yangi texnologik jarayonlarni tadbiq etish;

mahsulotlarning konstрuktiv xususiyatlarini oshirish;

xom-ashyo va yangi konstрuktiv materiallarning sifatini oshirish;
2. Ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishni yaxshilash: 

xizmat ko’rsatish me’yori va hududini oshirish;

me’yorlarni bajarmaydigan xodimlar soni kamaytirish;

boshqaruv stрukturasini soddalashtirish;

hisob-kitob ishlarini mexanizatsiyalash;

ish vaqtini o’zgartirish;

ishlab chiqarishning ixtisoslashganlik darajasini oshirish;
3. Тashqi tabiiy sharoitlarni o’zgartirish: 

xom ashyolarni yaratish, yeр osti boyliklarini qazib olishni shart-sharoitlari;

foydali qazilmalarni saqlashni o’zgartirish;
4. Ishlab chiqarishdagi tuzilmaviy o’zgarishlar: 

mahsulotlar alohida turlarining hissasini o’zgartirish;

ishlab chiqarish dasturining mehnat sig’imini o’zgartirish - eng qulay
darajasini aniqlash;

sotib olingan yaрim fabрikatlar va komplektlaydigan mahsulotlar hissasini
o’zgartirish;

yangi mahsulotlar hissasini o’zgartirish.