O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

To’rtinchi tur xalqaro tashkilotlar - xalqaro ilmiy laboratoriyalar,
institutlar, ittifoqlar, yaxlit va sohalar assotsiatsiyalari, ma’lum ilmiy sohalar
bo’yicha byurolar. Ular mamlakatlarni, milliy ilmiy tashkilotlarni,
assotsiatsiyalarni, ilmiy tadqiqotlar bilan shug’ullanayotgan alohida olimlarni
birlashtiradi va ular faoliyatini muvofiqlashtiradi. Ushbu tashkilotlar yillik
ulushli badallar, konferensiyalarda ishtirok etuvchilarni ro’yxatga olish
badallari, yuridik va jismoniy shaxslarning xayriya mablag’lari, davriy ilmiy
nashrlardan daromadlar xisobidan tashkil etiladigan byudjetlar xisobidan
moliyalashtiriladilar. Mazkur tashkilotlarga misol qilib, milliy va qo’shma
dasturlar bo’yicha ishlaydigan Kuchli magnit maydonlari va past harorat
bo’yicha xalqaro fond, Xalqaro matematik markaz va boshqalarni ko’rsatish
mumkin.
Beshinchi tur xalqaro tashkilotlar faoliyatining ma’lum sohalariga
ko’maklashish va tadbirlarni moliyalashtirish uchun mablag’larni yig’ish bilan
shug’ullanadilar. Masalan, yovvoyi tabiat xalqaro fondi - davlat, jamoat
tashkilot-lari va xususiy shaxslardan yovvoyi hayvonlar va tabiatni qo’riqlash
uchun mablag’larni yig’uvchi nodavlat tashkilotdir. Ushbu tashkilot boshqa
tashkilotlar bilan hamkorlikda ma’lum tadbirlarni moliyalashtiradi. Fond
o’zining nashriga ega bo’lib, uni sotishdan olinadigan daromadlar fond
byudjetining daromad manbalaridan biri hisoblanadi. "Olimpiya birdamligi"
fondi rivojlanayotgan mamlakatlarning milliy olimpiya qo’mitalariga moliyaviy
yordam kursatish uchun to’zilgan. Mazkur fond milliy olimpiya qo’mitalarining
badallari, xususiy kompaniya, firmalar va xususiy shaxslarning xayriyalari,
Xalqaro olimpiya qo’mitasining investitsion va nashriyotchilik faoliyati
natijasida olingan daromadlar xisobidan shakllantiriladi. Fondga olimpiya
o’yinlarini televizion yoritishdan olingan daromadlarning 1/3 kelib tushadi
(ma’lumki, olimpiya uyinlarini televizion yoritishdan olingan daromadlar mos
ravishda Xalqaro olimpiya qo’mitasi, "Olimpiya birdamligi" fondi va olimpiya
sport turlari bo’yicha Xalqaro federatsiya o’rtasida taqsimlanadi). Fondning
byudjeti xar yili tasdiqlanadi. Asosiy tadbirlarni amalga oshirish bo’yicha
xududlarga yunaltiriladigan mablag’lar xarajatlarning 75-85 foizini tashkil etadi.
Ushbu tadbirlarga: yiginlar utkazish, xakamlar majlisini utkazish, sport
buyumlarini sotib olish, Milliy olimpiya qo’mitalariga moliyaviy yordamlar
kursatish va boshqalarni kiritish mumkin. Boshqa mablag’lar nashriyotchilik
faoliyatiga va joriy xarajatlarni moliyalashtirishga yo’naltiriladi.
O’zbekiston ham bir nechta xalqaro tashkilotlar a’zosi hisoblanadi. U Islom
Taraqqiyot Bankiga 2003 yildan boshlab a’zolikka kirgan. Mamlakatimizning
bank ustav kapitaliga qo’shgan xissasi 2,5 mln islom dinari, ya’ni 3,475 mln
dollar bo’lib, bu har biri 10 mln dinarlik 250 bank aksiyasi bilan barobar edi.
Bugungi kunga qadar mamlakatimiz va ITB o’rtasida bir qancha loyihalar
amalga oshirilgan. Bank mamlakatimizda 2013-2014 yillarga bag’ishlangan
dasturda qishloq joylarida uy-joy qurish masalasi o’rtaga qo’yilib, ITB
tomonidan 100 mln Aqsh dollari shu sohaga ajratilgan.
Tashkilotning asosiy maqsadi a’zo mamlakatlarning, sha’riatga asoslangan
musulmon jamoalarining, iqtisodiy rivojlantirish va ijtimoiy taraqqiyotiga ta’sir
o’tkazishdan iborat bo’lib, uning vazifalari quyidagilardir:
 aksionerlik kapitaliga vositalarni sarmoyalashtirish;
 ishlab chiqarish korxonalari va loyihalariga qarzlar berish;
 a’zo-davlatlarga iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi maqsadida boshqa
shakllarda moliyaviy yordam berish;
 aniq maqsadlar uchun tuziladigan maxsus fondlarni boshqarish;
(nomusulmon davlatlardagi musulmon jamoalariga yordam fondi shular
jumlasidan)
 moliyaviylashtirish uslublari vositasida moliyaviy resurslar yo’naltirish va
depozitlarini qabul qilish;
 a’zo davlatlarga texnik yordam ko’rsatish;
 musulmon davlatlarning rivojlanishi bo’yicha tashkilot a’zolarini
o’qitishda xizmatlar ko’rsatish.