Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

algoritmik
sinfga tegishli 
boʻlgan va funksional dasturlashda qoʻllash uchun iterator va generatorlar 
kutubxonasi hisoblanuvchi 
itertools
moduli tarkibidagi usul va funksiyalari hamda 
ularning vazifalari bayon etilgan. 
Shuni ta’kidlash joizki, Python dasturlash tiliga kirgan modullar tarkibini 
birma-bir koʻrib chiqish, ularni tahlil qilish va yigʻilgan ma’lumotlarni batafsil 
bayon qilish katta mablagʻ, jismoniy mehnat va uzoq vaqt talab qiliadi. Pythonning 
har bir moduliga tegishli boʻlgan usul va funksiyalarning oʻzi alohida tadqiqot 
ishlarini olib borishni taqozo etadi. Masalan, algoritmik sinfga kirgan 
itertools
moduli har biri takrorlanuvchan algoritmlarga oid ketma-ketliklar bilan ishlash 
jarayonida yuzaga keladigan qator tipik masalalar uchun moʻljallangan 18 ta usul 
va funksiyalarni oʻz ichiga olgan. Python dasturlash tilini oʻqitish jarayonida ana 
shu usul va funksiyalarni amalda qoʻllash usullarini ochib berilishi lozim boʻlgani 

---

76 
uchun ham alohida pedagogik masala hisoblanadi.
Dissertatsiya hajmiga qoʻyilgan cheklovlar tufayli, Python modullarini 
sinflashtirishda biz faqat modullarning umumiy vazifasini aniqlash bilan 
chegaralandik. Bizningcha, Pythonning sinflari hamda taxminiy soni 8000 yaqin 
boʻlgan usul va funksiyalarning mazmun va maqsadlarini ochib berish va oʻqitish 
uslubiyotlarini ishlab chiqish bir nechta ilmiy tadqiqot ishlari uchun qiziqarli 
mavzu hisoblanadi.
Python tilini tashqi modullar evaziga boyitish imkoniyati ham koʻzda 
tutilgan. Bugungi kunda, turli sohalarga oid tashqi modullar ishlab chiqilgan va 
ular dasturchilik amaliyotida keng qoʻllanilmoqda. Shaxsiy tadqiqotlarimiz bunday 
modullar soni 150 ka yaqin ekanligini koʻrsatdi. Tabiiyki, bu predmetga 
yoʻnaltirligan dasturlash nuqtai-nazar bu modullarni sinflarga ajratish ham ularni 
oʻqitishda katta ahamiyat kasb etadi. Tashqi modullarni sohalar boʻyicha olib 
borilgan tahlillarimiz ularni 15 ta sinfga ajratish mumkinligini koʻrsatdi (1.4.2-
jadvalga qarang).
1.4.2-jadvalda keltirilgan sinflarning ayrimlariga mansub boʻlgan modullar 
haqidagi umumiy ma’lumotlar roʻyxati III-ilova oʻrin olgan.
1.4.1 - 1.4.2-jadvallar hamda I-III-ilovalardan koʻrinib turibdiki, Python 
dasturlash tili koʻplab predmet sohalari boʻyicha katta sondagi masalalar uchun 
dastur ishlab chiqish jarayonini jadallashtirishga imkon beradi. Demak, Python 
dasturlash tilida predmetga yoʻnalganlik darajasi yuqori boʻlgani uchun, uni 
predmetga yoʻnalgan dasturlash tili deb atashga yetarlicha asos bor.
PYDT ning eng muhim afzalligi dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqish bilan 
bogʻliq harajatlarni (xotira, vaqt, mablagʻ, inson, mehnat va boshqa shakldagi 
resurslar) tejashga yordam beradi. Bundan tashqari, dasturchilarga PYDT 
masalaning murakkablik darajasini sezilarli darajada pasaytirish imkonini ham