Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kompetensita
|
Bilim
– shaxsiy amaliyotda kompyuter, informatika, axborot- kommunikatsion texnologiyalari va mavjud dasturiy ta’minotlarni oʻrinli va maqsadli qoʻllash hamda ehtiyojga koʻra, yangi dasturiy vositalarni ishlab chiqish haqida hosil qilingan maʼlumotlarning oʻquvchilar (yoki, foydalanuvchilar) tafakkurida aks etishi. DTS da bu tushunchani soha boʻyicha “oʻrganilgan ma’lumotlarni eslab qolish hamda ularni qayta tushuntirib berish” tarzida bayon qilinadi. Koʻnikma - insonning tajribalar asosida egallagan bilimlarini amalda foydalanish uchun yaroqli boʻlgan dasturiy mahsulotlar ishlab chiqish hamda informatika va axborot-kommunikatsion texnologiyalaridan tanish vaziyatlarda oʻrinli va maqsadli foydalanishga qaratilgan faoliyat yoki harakatlarni amalga oshirish qobiliyatidir. DTS da bu tushunchani “koʻnikma – bu dasturlash asoslari hamda informatika va axborot-kommunikatsion texnologiyalari boʻyicha oʻrganilgan bilimlarni tanish vaziyatlarda qoʻllash” tarzida tavsiflanadi. Koʻnikmalar informatika va axborot-kommunikatsion texnologiyalari hamda dasturlash asoslari boʻyicha egallangan bilimlarni amalda qoʻllay olishga oid faoliyatning tarkibiy qismi hisoblanadi. Koʻnikma faoliyatning maqsadi va sharoitlariga mutanosib ravishda tegishli harakatlarni muvaffaqiyatli bajarish usullaridir. Malaka – dasturlash asoslari hamda informatika va axborot- kommunikatsion texnologiyalari boʻyicha oʻrganilgan bilimlarni notanish vaziyatlarda qoʻllay olish va yangi bilimlarni hosil qilishni anglatadi. Kompetensita – dasturlash asoslari hamda informatika va axborot- kommunikatsion texnologiyalari boʻyicha mavjud bilim, koʻnikma va malakalarni 115 kundalik faoliyatda qoʻllay olish qobiliyati yoki layoqati. Insonning har tomonlama kamol topishi va farovonligi, shaxs manfaatlarini roʻyobga chiqarishning sharoiti va ta’sirchan mexanizmlarini yaratish, eskirgan tafakkur va ijtimoiy xulq-atvorning andozalarini oʻzgartirish respublikada amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy maqsadi va harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Oʻzbek xalqining boy intellektual merosi va umumbashariy qadriyatlar asosida, zamonaviy madaniyat va ma’naviyat, iqtisodiyot, fan, texnika va texnologiyalarning yutuqlari asosida kadrlar tayyorlashning mukammal tizimini shakllantirish Oʻzbekiston taraqqiyotining muhim shartidir [I.6]. Ta’lim toʻgʻrisidagi qonunda [I.7] “Ta’lim — ta’lim oluvchilarga chuqur nazariy bilim, malakalar va amaliy koʻnikmalar berishga, shuningdek, ularning umumta’lim va kasbiy bilim, malaka hamda koʻnikmalarini shakllantirishga, qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan tizimli jarayon” ekanligi belgilab qoʻyilgan. Bu holatni informatika va hisoblash texnikasi hamda dasturlash asoslarini oʻqitish nuqtai- nazaridan talqin qilinsa, toʻgʻridan-toʻgʻri quyidagi vazifalar kelib chiqadi: - talabalarning dasturchilikka qaratilgan ragʻbatlarini shakllantirish; - talabalarga informatika va hisoblash texnikasi hamda dasturlash asoslari boʻyicha chuqur nazariy va amaliy bilimlar berish; - talabalarning dasturchilikka oid malaka va koʻnikmalarini shakllantirish; - talabalarning dasturchilik qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirish. Mazkur vazifalarni samarali hal qilish uchun informatiuka fanini (yoki, uning boʻlimlarini) oʻqitishga taalluqli boʻlgan oʻquv-me’yoriy hujjatlarini uzluksiz ravishda zamonaviy jahon andozalari va ilgʻor tajribalarini e’tiborga olgan holda, tanqidiy qayta koʻrib chiqish, tahrirlash va mavjud ta’lim tizimi bilan uygʻunlashtirgan holda, ta’lim jarayoniga joriy qilish talab qilinadi. Bu oʻrinda, “informatika va axborot texnologiyalari” fani boʻyicha uzviylashtirilgan oʻquv dasturlarini ta’lim jarayoniga joriy etish boʻyicha aniq tashkiliy-pedagogik chora- tadbirlarni belgilash va amalga oshirish katta ahamiyat kasb etadi. Bu uammo jahon dasturchilik tajribasi, informatika, axborot-kommunikatsion texnologiyalari, 116 zamonaviy dasturlash tillari va ularning yutuqlari bilan bogʻliq quyidagi omillar asosida amalga oshiriladi: fanning jadal tezlikda rivojlanayotganligi va uning natijalarini hamma sohalarga tobora chuqurroq kirib borayotganligi; kishilarning ilmiy, ijodiy, mehnat va boshqa koʻrinishdagi faoliyatlarida eng muhim va ajralmas yordamchi vositaga aylanib ulgurganligi; turli faoliyat doirasida yuzaga kelishi mumkin boʻlgan masalalarni hal qilish uchun yangi dastur va dasturchilarga ehtiyojning ortib borishi; kompyuter va dasturiy mahsulotlar insonlarning turli ehtiyojlarini tez, qulay, toʻliq, arzon va samarali qondirish vozitasiga aylanganligi; informatika va axborot texnologiyalari fanining shakli, tarkibi va mazmunining zamonaviy texnik va dasturiy vositalar evaziga kengayishi, oʻzgarishi va yangilanishi; dasturchilik eng koʻp talab qilinadigan va katta daromad keltira oladigan sohalardan biriga aylanganligi; jahon dasturchilik olami va tajribasidagi ijobiy oʻzgarishlar. Yuqorida ta’kidlanganidek, bu omillarning barchasi informatika bilan bogʻliq boshqa fanlarning tarkibi va mazmuniga ham ta’sir koʻrsatadi. Bunday ta’sirlarni quyidagi tarixiy oʻzgarishlar yordamida ham kuzatish mumkin. Respublikamiz oliy oʻquv yurtlarida Informatika va axborot- kommunikatsion texnologiyalari bilan bogʻliq fanlar XX asrning 60-yillaridan, oʻrta umumta’lim maktablarida esa 1985 yillardan boshlangan. Dastlab, bu fanni dasturlash asoslari shaklda tashkil qilingan boʻlsa, 1985 yildan boshlab barcha ta’lim muassasalarida “Dasturlash – ikkinchi savodxonlikdir” shiori ostda hammani yoppasiga dasturchi qilib tarbiyalash harakati avj oldi. Ammo, shu yillarda amaliyotga shaxsiy kompyuterlar, WINDOWS operatsion tizimi, ofis dasturlari, matn va grafik muharrirlari hamda internetning kirib kelsihi, qolaversa, hammani dasturchi qilib tayyorlashning iloji yoʻqiligi sababli, taxminan 1995-2015 yillarda fanning mazmuni axborot-kommunikatsion texnologiyalaridan 117 foydalanuvchilar tayyorlashga yoʻnaltirildi. 2015 yillardan boshlab, dasturchlash asoslari yana fan tarkibiga kiritildi. Umuman olganda, faoliyatida kompyuterdan foydalanuvchi kishilarni quyidagi guruhlarga ajratish qabul qilingan: 1) tizimli dasturchilar; 2) amaliy dasturchilar; 3) oddiy foydalanuvchilar. 1. Tizimli dasturchilar yangi kompyuterning matemetik va dasturiy ta’minoti, operatsion tizimlar va ular uchun drayverlar hamda yangi dasturlash tillarini ishlab chiqish bilan shugʻullanadilar. 2. Amaliy dasturchilar esa tizimli dasturchilar ishlab chiqqan voisitalardan foydalanib, hoʻjalik yuritish va insonlarning kundalik faoliyatida uchraydigan turli shakl va mazmundagi masalalar uchun amaliy dasturiy ta’minot ishlab chiqadilar. Bunday dasturiy ta’minotni shartli ravishda ikkiga ajatiladi: tor doiradagi mutaxassislar uchun; keng foydalanuvchilar ommasi uchun. Tor doiradagi mutaxassislar uchun moʻljallangan dasturiy ta’minotlardan faqat belgilangan maqsadlarda, muayyan bir soha yoki tashkilot xodimlari tomonidan foydalaniladi. Bunga misol qilib, tashkilotlarning xodimlar boʻlimi, ish haqini hisoblash, ombor faoliyati bilan bogʻliq dasturiy majmualarni olish mumkin. Odatda, bunday dasturiy ta’minot foydalanuvchilarining soni koʻp boʻlmaydi. Keng foydalanuvchilar ommasi uchun moʻljallangan dasturiy ta’minot insonlarning kundalik axborotga boʻlgan ehtiyojlarini qondirish maqsadida ishlab chiqiladi. Ularga misol qilib, MICROSOFT OFFICE paketi, oʻyinli dasturlar, brouzerlar, “aqlli texnologiyalar” va boshqalarni keltirish mumkin. 3. Bu guruh kompyuter foydalanuvchilarining eng katta qismini tashkil qilib, ular oʻz amaliyotlarida dastlabki ikki guruh tomonidan ishlab chiqilgan mahsulotlatlarni keng foydalanadilar. Yuqorida bayon etilgan barcha holatlar informatika va axborot- 118 kommunikatsion texnologiyalari fanining mazmuniga ta’sir koʻrsatadi hamda ular bilan bogʻliq fanlarni oʻqitish jarayonini tashkil qilishni qayta koʻrib chiqishni taqozo qiladi. Ma’lumki, respublikamizda “yagona va uzluksiz” ligi belgilab qoʻyilgan hamda 7 turdan iborat ta’lim tizimi joriy etilgan [I.7]: maktabgacha ta’lim va tarbiya; umumiy oʻrta va oʻrta maxsus ta’lim; professional ta’lim; oliy ta’lim; oliy ta’limdan keyingi ta’lim; kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish; maktabdan tashqari ta’lim. Ta’lim toʻgʻrisidagi qonunda har bir ta’lim turi uchun maqsad va vazifalar belgilab berilgan. Jumladan: boshlang‘ich ta’lim ta’lim oluvchilarda umumiy oʻrta ta’limni davom ettirish uchun zarur boʻlgan savodxonlik, bilim, malaka va koʻnikmalar asoslarini shakllantirishga qaratilgan; tayanch oʻrta ta’lim oʻquv dasturiga muvofiq ta’lim oluvchilarga bilim, malaka va koʻnikmalarning zaruriy hajmini beradi, ularda mustaqil fikrlash va tahlil qilish qobiliyatini rivojlantiradi; tayanch oʻrta ta’lim doirasida (VII sinfdan soʻng) ta’lim oluvchilarda kasblar boʻyicha birlamchi bilim va koʻnikmalarni shakllantirish uchun ularni professional tashxislash va kasb-hunarga yoʻnaltirish boʻyicha choralar amalga oshiriladi; oʻrta professional ta’lim kollejlarda … umumiy oʻrta, oʻrta maxsus ta’lim hamda boshlang‘ich professional ta’lim negizida amalga oshiriladi; Oliy ta’lim bakalavriat ta’lim yoʻnalishlari va magistratura mutaxassisliklari boʻyicha yuqori malakali kadrlar tayyorlanishini ta’minlaydi. Bugungi kunda, Oʻzbekiston respublikasi Oliy oʻquv yurtlarida koʻplab 119 bakalavr ta’lim yoʻnalishlari uchun jamiyat va jahondagi mavjud vaziyat va ehtiyoj, fanning joriy holati va yutuqlarini e’tiborga olgan holda “Informatika va axborot texnologiyalari” fanini “Raqamli va axborot texnologiyalari” nomi ostida oʻqitish yoʻlga qoʻyilgan. Tabiiyki, mazkur fanning mazmuni va hajmi bakalavriat ixtisosliklarining oʻziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda malaka talablari, oʻquv reja hamda Fan dasturlarida belgilab qoʻyilgan. Raqamli va axborot texnologiyalari fanini oʻqitish 52202200-axborot xizmati va jamoatchilik bilan aloqalar, 5230100-iqtisodiyot, 5230200-menejment, 5232200-ekonometrika, 5232300-Mintaqaviy iqtisodiyot, 5311500-Geodeziya va kartografiya, 5520100-Ijtimoiy ish, 5120200-Tarjima nazariyasi va boshqa bir qator yoʻnalishlarda IV semestrda rejalashtirilgan boʻlib, jami oʻquv soatlari 180 soatni (ma’ruza - 30, amaliy mashgʻulot-60, mustaqil taʻlim-90, 6 modul) ni tashkil qiladi. Biz mazkur bakalavr yoʻnalishlarining oʻziga xos kasbiy vazifalaridan kelib chiqqan holda, quyidagi masalalarni hal qilishni tavsiya etamiz: fan dasturini dastur ishlab chiqish nuqtai-nazaridan qayta koʻrib chiqish; dasturlash tilini Pythonga almashtrish va bu tilda dasturlashning tayanch asoslarini hamma yoʻnalishlarda oʻqitishi yoʻlga qoʻyish; kasbiy vazifalarini hisobga olib, Python dasturlash tilining mos modullarini fan dasturiga kiritish va oʻqitish; fanni I yoki II-semestrga oʻtkazish. Ushbu masalalarni samarali hal qilish orqali bakalavrlarning predmetga yoʻnaltirilgan dasturlash misolidagi Python tili boʻyicha egallagan bilim, malaka va koʻniklmalari keyingi semestrlarda oʻquv fanlarini oʻzlashtirishi, malakaviy va pedagogik amaliyotlarda qoʻl kelishi mumkin. Shuningdek, bu bilimlar kasbiy faoliyati axborotlarni qayta ishlash bilan bogʻliq boʻlgan barcha ta’lim yoʻnalishlari uchun malakaviy talablarda belgilangan quyidagi kasbiy faoliyat turlarining hammasida qoʻllanishi mumkin [I.14]: - tashkiliy boshqaruv; - ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish; 120 - axborot-tahliliy faoliyat; - ilmiy-tadqiqot; - tadbirkorlik. Qolaversa, bu bilim, koʻnikma va malakalarni egallagan yosh mutaxassislar Milliy malaka ramkasining [I.14] 6 va 7-malaka darajalari hamda bakalavr kasbiy faoliyatlarining sohalari, obyektlari va turlariga muvofiq barcha kasbiy vazifalarda qoʻllash imkoniga ega boʻladilar. Namuma tariqasida 5230100-Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar boʻyicha) ta’lim yoʻnalishi ustida oʻtkazgan tahlillarimiz shuni koʻrsatdiki, yoʻnalishning Oʻquv rejasida [I.15] umumkasbiy fan sifatida qayd etilgan “Raqamli va axborot texnologiyalari” fanini (ma’ruza-30, amaliy mashgʻulot-60, mustaqil ta’lim-90, jami-180) IV-semestrdan I yoki II- semestrga oʻtkazish quyidagi umumkasbiy va mutaxassislik fanlarni chuqur oʻzlashtirishda ijobiy ahamiyat kasb etadi: 5230100-Iqtisodiyot yoʻnalishida dasturlash bilan bogʻliq fanlar. 3.1.1-jadval. semestr ma’rusa amaliy (sem) mustaqil ta’lim jami 1. Buxgalteriya va audit hisobi III 44 46 90 180 2. Statistika III, IV 60 60 150 260 3. Menejment va marketing III, IV 60 60 120 240 4. Ekonometrika asoslari V,VI 60 30 (30) 120 240 5. Iqtisodiy xavfsizlik VII 30 30 90 150 6. Raqamli iqtisodiyot VII 30 30 60 120 7. Tanlov fanlari V-VII 150 150 300 600 Jumladan, Python dasturlash tili “Raqamli iqtisodiyot” fanining Fan dasturida [I.16] belgilangan elektron biznes va elektron tijorat, raqamli iqtisodiyot, Big data, bulutli texnologiyalar, neyrotexnologoyalar, biznesni raqamlashtirish amaliyoti kabi mavzularini oʻqitishda, “Statistika” Fan dasturidagi asosiy mavzularni oʻqitish samarasini oshirishda ijobiy ahamiyat kasb etishi koʻrinib 121 turbidi. Iqtisodiyot va moliya yoʻnalishi bakalavrlari uchun uchun asosiy adabiyot sifatida M. B. Xripunova va A. M. Gubernatorovlarning “Pythonda iqtisodiyot” [III.69] hamda Yves Hilpischning “Pythonda moliya” [III.91] kitoblarini tavsiya qilinadi. Geologiya va geoinformatsion tizimlar bakalavriati oʻquv rejasida geologiyada geoinformatsion tizimlar, kompyuter dasturlarida foydali qazilma konlarini baholash, ma’lumotlar bazasi va ularni loyihalash babi bir qator fanlarni oʻqitish rejalashtirilgan. Shuningdek geografiya, geodeziya, kartografiya, kadastr bakalavriat yoʻnalishlarining oʻquv rejalarida geografik axborot tizimlari, kompyuter grafikasi va kartalarni jihozlash, geodeziya, davlar kadastr asoslari va boshqa fanlarni oʻqitishda han Pyhton dasturlash tilini nazarda tutib, asosiy adabiyot sifatida E. Vestraning “Python tilida geoilovalarni ishlab chiqish” [III.14] kitobidan foydalanish tavsiya qilinadi. Jurnalistika sohasida 5220200-Axborot xizmati va jamoatchilik bilan aloqalar bakalavriatida kompyuter lingvistikasi, data jurnalistika va infografika, media iqtisodiyoti, PR va media menejmenti, sotsiolingvistika kabi fanlarni oʻqitish rejalashtirilgan. Mazkur fanlar Fan dasturlarining tahlillari shuni koʻrsatdiki, Python dasturlash tili koʻplab mavzularni oʻqitishda foydalanish mumkin. Masalan, bu til “Data jurnalistika” fanining katta hajmdagi axborotlarni yigʻish va tahlil qilish muammolariga bagʻishlangan oʻquv materiallarida qoʻl keladi. Boʻlajak jurnalistlarga B. Bendjamin rahbarligida yozilgan “Pythonda matnli ma’lumotlarni amaliy tahlil qilish” [III.9] hamda A. I. Gorojanovning “Lingvistlar uchun PyQt5” [III.18] kitoblari tavsiya etiladi. 5140100-Bilogiya yoʻnalishlarining Bioinformatika boʻyicha fan dasturida biologik makromolekulalarni vizuallashtirishning zamonaviy usullari hamda shunday usullardan biri sifatida molekulalarning uch oʻlchovli tasvirini hosil qilishga moʻljallangan PyMol tashqi moduli bilan islash nazarda tutilgan. Bundan tashqari, shu fan doirasida neyron toʻrlariga aloqador boʻlgan bir nechta nazariy va amaliy mashgʻulotlar rejalashtirilgan. Demak, shu yoʻnalish talabalariga Keras (neyron toʻrlari uchun toʻlaqonli API ishlab chiqish moduli) hamda PyTorch 122 (grafik protsessori tezlashtirilgan dinamik va tenzorli neyron tizimlari uchun modul) ni oʻqitish foydadan holi boʻlmaydi. Biloglar uchun adabiyotlar sifatida M. Jonesning “Biologlar uchun Python” [III.85], Ken Youens Clarkning “Bioinformatiklar uchun Pythonni oʻrganish” [III.94] hamda P. Djoshining “Sun’iy intellekt Pythonda namunalari bilan” [III.20] kitoblari tavsiya qilinadi. Shuningdek, tibbiyot, kimyo kabi bakalavriat yoʻnalishlari uchun J. Heysning “Kimyoviy va biotibbiyot muhandisligi hisoblash ishlarida Pythondan foydalanish” [III.86] kitobi ham foydali boʻladi deb hisoblaymiz. Matematika bakalavriati oʻquv rejasida dasturlash asoslari fani boʻyicha oʻquv soatlari jami 240 soatni (30 soat ma’ruza, 60 soat amaliy mahgʻulot, 150 soat mustaqil ta’lim) tashkil qilib, mashgʻulotlar I va II-semestrlarga olib borish belgilangan. Bu mantiqan toʻgʻri. Faqat Python tilining bugungi kundagi imkoniyatlari hamda kelajakda yangi modullar hisobiga kengayishini hisobga olinsa, bu tilni dasturlash asoslari Fan dasturiga kiritish maqsadga muvofiq boʻladi. Bunda Python tili boʻyicha tayanch ma’lumotlardan tashqari, 1-ilovada keltirilgan algoritmik modullar, vaqt va sanalar, matematikaga oid modullar hamda 2-ilovada koʻrsatilgan Data Science va matematika uchun moʻljallangan tashqi modullarni oʻqitishni ham nazarda tutish lozim. Bu modullar matematika bakalavriyat talabalariga yoʻnalish oʻquv rejasidan oʻrin olgan matematik tahlil, analitik geometriya, chiziqli algebra, algebra, ehtimollar nazariyasi va matemetik statistika, differensial tenglamalar, hisoblash usullari kabi koʻplab fanlarni chuqur oʻzlashtirishlarida yaxshigina poydevor boʻlib xizmat qilishi shubhasiz. Bu fanlar uchun katta sondagi oʻquv adabiyotlari mavjud bolib, ular orasida S.Y. Krivolapov va M.B. Xripunovalarning “Pythonda matematika” [III.32], K. Xillning “Pythonda ilmiy dasturlash” [III.68], M. Xeidt va A. Gruzdevlarning “Pandasni oʻrganamiz” [III.64], S. Borzunov va S. Kurgalinalarning “Pythonda algebra va geometriya misollari” [III.11] kitoblarini ajratib koʻrsatish mumkin. 60540200 – Amaliy matematika bakalavriat va unga turdosh yoʻnalishlarda “Algoritmik va dasturlash tillari” fanini I-III semesrtlarda 450 soat hajmida (90 soat ma’ruza, 120 soat amaliy mashgʻulot, 240 soat mustaqil ta’lim) oʻqitish 123 rejalashtirilgan [I.17]. Bu fanning dasturi C# dasturlash tilini oʻrganishga qaratilgan boʻlib, bizning fikrimizcha, uni C# tilining ahamiyatini pastga urmagan holda, mavqei va imkoniyatlarini hisobga olgan holda Python tilini oʻqitishga moslashtirish maqsadga muvofiq boʻladi. Bu holat 60540200 – Amaliy matematika bakalavriat yoʻnalsihi oʻquv rejasida koʻrsatilgan “Chiziqli algebra va analitik geometriya”, “Matematik tahlil”, “Diskret matematika va matematik mantiq”, “Differensial tenglamalar”, “Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika”, “Sun’iy intellekt va neyron toʻrlari”, “Matematika va informatika oʻqitish metodikasi”, “Jarayonlar tadqiqoti va optimal boshqaruv”, “Sonli usullar” va boshqa bir qator fanlarni intensiv oʻqitish jarayonida muhim poydevor boʻlib xizmat qiladi. Tadqiqotlarga koʻra, Python dasturlash tili va uning modullari ga bagʻishlangan 200 dan ortiq darslik va oʻquv qoʻllanmalari mavjud ekan. Mazkur oʻquv adabiyotlar orasidan amaliy matematika va unga turdosh bakalavriat yoʻnalishlari uchun asosiy adabiyot sifatida K. Xillning “Pythonda ilmiy dasturlash” [III.68], D. Xellmannning “Pythonning standart kutubxonalari” [III.67], P. Dangeti va boshqalarning “Pythonda sonli hisoblashlar” [III.83], C.Y. Krivolapovning “Pythonda matematika” [III.32] kabi adabiyotlar tavsiya qilinadi. Qoʻshimcha adabiyot uchun A. Narzullayevning “Pythonda dasturlasj asoslari” [III.40] hamda R. X. Ayupovning “Python dasturlash tili asoslari” [III.6] kitoblaridan foydalanish mumkin. Qolaversa, dissertant va uning rahbari M.Aripovlar hamkorligida Amaliy matematika va informatika bakalavrlari uchun moʻljallab yozgan “Python kutubxonalari” nomli oʻquv qoʻllanmasi [II.4] ham talabalar uchun foydadan holi boʻlmaydi, deb hisoblaymiz. Sohalari boʻyicha injenerlar kasbiy vazifalari doirasida koʻplab hisob-kitob ishlari va chizmalarni tayyorlash masalalariga duch keladilar. Shuning uchun ularni kasbiy faoliyatga tayyorlashda Python dasturlash tilining matematika, data science, ma’lumotlar bazasi, veb-ilovalar, neyron toʻrlari, fayllar bilan ishlash va boshqa sinfga oid modullardan foydalanish mumkin. Ularni oqʻitishda ham amaliy matematika uchun tavsiya qilingan adabiyotlar tavsiya qilinadi. Python dasturlash tilining keng koʻlamli va turli sohalarda qoʻllash borasida 124 katta imkoniyatlarga ega ekanligi bilgan holda, Oliy ta’lim muassasalarida uning qaysi qismini oʻqitish lozim? degan haqli savol tugʻiladi. Bilamizki, boshqa dasturlash tillari kabi Python oʻzining tayanch buyruqlar tuzilmasiga hamda 400 ga yaqin ichki va tashqi modullarga ega. Uning tayanch buyruqlar tuzilmasiga quyidagi buyruqlarni kiritish mumkin: kiritish va chiqarish buyruqlari va ulardan amalda foydalanish usullari; oʻzgaruvchi va oʻzgarmas kattaliklari ifodalash; ma’lumotlarning tiplari va ularni bir turdan boshqasiga oʻtkazish; amallarni yozish sintaksisi; tarmoqlanish buyruqlari; takrorlash buyruqlari; roʻyxatlar bilan ishlash; lugʻat va toʻplamlar bilan ishlash; fayllar bilan ishlash; yangi funksiya, lyambda funksiya va dekoratorlarni e’lon qilish va amalda qoʻllash; istisno qilinadigan vaziyatlarni qayta ishlash; modullarni ochish, foydalanish, yangilarini yaratish; sinf va obyektlarni e’lon qilish va ulardan amalda foydalanish. Bu buyruqlarni oʻrganishga bagʻishlangan mavzular boʻyicha nazariy va amaliy mashgʻulotlar mazmunini bakalavriat yoʻnalishlarining oʻziga xos xususiyatlari hamda bitiruvchilarning malakalariga qoʻyilgan talablarni hisobga olgan holda rejalashtirish talab qilinadi. Bu oʻrinda, talabalarga amaliy mashgʻulotlar jarayonida taklif etiladigan masalalar aynan ularning kelajakdagi faoliyatlarida uchraydigan tipik masalalardan iborat boʻlishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bundan tashqari, deyarli barcha soha mutaxassislarning kasbiy faoliyatlarida matematik va satrli ma’lumotlar bilan ishlashga toʻgʻri kelgani uchun, Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|