O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi



Yüklə 1,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə47/64
tarix19.05.2022
ölçüsü1,54 Mb.
#58685
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   64
biofiz usl 2018 maruz am

 
Ishni bajarish tartibi 
1. Kartoshka menzurkaga sig`adigan qilib bo`laklarga bo`linadi.
2. Kartoshkaning har bir bo`lagining massasi tarozida tortilib aniqlanadi. 
3. Menzurka yordamida kartoshka hajmi aniqlanadi. Buning uchun menzurkaga
biroz suv solinadi va suvning sathi belgilanadi. So`ng kartoshka bo`lakchasi
menzurkaga solinadi. Suvning kartoshka solinganda ko`tarilgan balandligi
kartoshka bo`lagining hajmiga tengdir
4. O`lchash va hisoblash natijalari 3- jadvalga yoziladi.
3 – jadval
T/r 
Kartoshka massasi 
(m) 
Hajmi
(V) 
Zichligi 
(


Kraxmal 
konsentratsiyasi 
(n) 



Sinov savollari 
1. Eritmaning konsentratsiyasi deb nimaga aytiladi ? 
2. Eritma konsentratsiyasi va zichligi orasida qanday bog`lanish bor ? 


80 
3. Eritmaning konsentratsiyasi piknometr yordamida qanday aniqlanadi? 
4 . Kartoshkada kraxmal konsentratsiyasi qanday aniqlanadi ? 
5 . Eritmalarning qishloq xo`jaligida qanday ahamiyati bor ? 
6. Kraxmal xalq xo`jaligining qaysi sohalarida ishlatiladi ?  
Laboratoriya ishi № 7 
Matematik mayatnik yordamida jismlarning erkin 
tushish tezlanishni aniqlash 
Kerakli asbob va materiyallar: matematik mayatnik, sekundomer. 
Ishning qisqacha nazariyasi 
Ma’lum bir fizik kattalik X ning vaqt birligida 
)
2
(
0





t
T
Sin
A
X
(1) 
qonun bo’yicha o’zgarish jarayoninga shu kattalikning garmonik tebranishi 
deyiladi. Bu formuladagi A - tebranishlar amplitudasi, T- tebranish davri,
0
2



t
T
tebranish fazasi, 
0

boshlang`ich faza. Tebranayotgan jismning 
muvozanat holatidan eng chetga ogi’shini xarakterlovchi kattalik A ga amplituda
deyiladi. (1-rasm). Jismning bir to’liq tebranishi uchun ketgan vaqtga tebranish 
davri deyiladi. 
Haqiqatdan ham 









0
0
)
(
2
)
2
(




T
t
T
ASin
t
T
ASin
X
(2) 
Bunda
T
t

bo’lganda bir marta to’liq tebranish sodir bo’ladi. Chunki sinusning 
argumenti 

4
ga tengdir. Bu vaqtda tebranish amplitudasi A X ning katta 
(maksimal) qiymati bo’ladi. Shuning uchun
0

t
da 
0

ga boshlang’ich faza 
deyiladi.



T
2
bo’lib, bu davriy (siklik) chastota deyiladi. Garmonik 
tebranishning chastotasi deb vaqt birligi ichidagi tebranishlar soninga aytiladi 
1 – rasm 2 – rasm
Bir tomoni berkitilgan yumshoq va cho’zilmaydigan ipga osilgan moddiy 
nuqtaga matematik mayatnik deyiladi. 
Ma`lumki, matematik mayatnikning osilgan nuqtaga nisbatan inersiya momenti
2

m
I

(3) 


81 
formula bilan aniqlanadi.
I
- ning qiymatini fizik mayatnikning tebranish davri 
formulasiga (4)

mg
I
T

2

(4) 
qo’yamiz ,u holda (5) 



mg
m
g
T
2
2
2




(5) 
Bu formuladan ko’rinib turibdiki, matematik mayatnikning tebranish davri uning 
massasiga bog’liq emas. (5) formula faqatgina og’ish burchagi kichik bo’lgan 
matematik mayatnik tebranishi uchun qo’laniladi. Istalgan og’ish burchagi uchun 
(5) formula quyidagi ko’rinishga ega 
)
sin
4
1
1
(
2
2




g
T

(6) 
Hisoblash murakkab bo’lmasligi uchun tajribada og’ish burchagini 13
0
-15
0
deb 
olinadi va (5) formuladan foydalaniladi. 
Asbobning tuzilishi: Asbob uchta oyoqqa o’rnatilgan shkalali taxtadan iborat 
bo’lib, taxtaning yuqori qismida mayatnik ipini osish uchin gorizontal taxta 
maxkamlangan. Matematik mayatnikning uzunligi shu gorizontal taxtaga 
o’rnatilgan g’altak yordamida o’zgartiriladi va vertikal taxta shkalasi bilan 
o’lchanadi. Mayatnikning ma’lum bir uzunligi tanlangandan keyin g’altak 
gorizantal taxtaga maxkam o’rnatiladi. Agar mayatnikning 2 ta uzunligiga to’g’ri 
keluvchi davrlarini topmoqchi bo’lsak (5) formulaga binoan quyidagini yozish 
mumkin: 
g
T
1
1
2



(7) 
Ikkinchi hol uchun 
g
T
2
2
2



(8) 
U holda erkin tushish tezlanish quyidagi formuladan aniqlanadi: 
2
2
2
1
2
1
2
)
(
4
T
T
g






(9) 
Demak, yer tortish kuchi tezlanishini topish uchun 2 xil uzunlikdagi matematik 
mayatnikning tebrtanish davrini (
1
T
va 
2
T
) va ular uzunliklarining farqini ( 
2
1




bilish kifoya ekan.

Yüklə 1,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   64




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin