10.2. Motivlashtirish modellari va strategiyasi Motivlashtirish nazariyasiga asoslanib uning turli modellari ishlab chiqilgan va amaliyotda qo’llanib kelinmoqda. Ularning asosiylari quyidagilardir:
oqilona (ratsional) model;
insoniy munosabatlarni motivlashtirish;
kompleks motivlashtirish modeli.
Oqilona (ratsional) model quyidagi chizmaga ega (10-chizma):
10-chizma. Motivlashtirishning oqilona modeli Bu erda kishilarni motivlashtirish uchun moliyaviy dastak mukofot va jazo qo’llaniladi. Bu "shirin kulcha" va "qamchi" taktikasidir. Ba'zi hollarda bunday yondoshish to’g’ri bo’lar, ammo uning samarasi juda qisqa bo’ladi. Boshqa hollarda esa u kishilar o’rtasidagi munosabtga putur etkazib uzoq muddatga zarar etkazishi mumkin.
Insoniy munosabatlarni motivlashtirish modeli 11-chizmada berilgan. Bu modelning muallifi amerikalik ruhshunos Emerson Meyo bo’lib, uning negizida quyidagi g’oya yotadi.
Ichki omillar: shuhrat topish, ijroni yaxshilash va ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish ishdan qoniqishga olib keladi. Ishdan qoniqish esa mehnat unumdorligini oshiradi. Bunday yondoshuv eng muhim tashqi omilni, ya'ni ish haqini inobatga olmaydi. Go’yoki "mamnun (ehtiyoji qondirilgan) kishi bu unumli (samarali ishlaydigan)" kishi emish. Bunday o’ylash, albatta, noto’g’ri va soddalikdir.
Shuhrat topish
Ijro
Ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish
Ishdan qoniqish
Ijroni yaxshilash
11-chizma. Insoniy munosabatlarni motivlashtirish
O’zini-o’zi mukammallashtirishni motivlashtirish modeli quyidagi chizmaga ega (12-chizma):
